داده‌محوری عامل قدرت، توسعه و پیشرفت کشور است

در نشست علمی تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری مطرح شد: داده‌های مکانی می‌تواند اثرات بسیاری در توسعه اقتصادی و اجتماعی داشته باشد. در دنیای امروز داده‌ها به‌عنوان دارایی جدید شناخته می‌شوند. حکمرانی یکپارچه داده‌های مکانی نه‌تنها یک ضرورت بلکه یک فرصت است. در حکمرانی داده‌های مکانی باید یک تقسیم کار صورت گیرد. بیش از 80 درصد داده‌های دنیا ماهیت مکانی دارند. به گزارش روابط‌عمومی مرکز، یک‌صد و هفتاد و نهمین نشست علمی - تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان "حکمرانی یکپارچه داده‌های مکانی" برگزار شد. در این نشست، دکترجواد حسین‌زاده نیستانی؛ معاون بهبود فضای کسب‌وکار مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی و رئیس پیشین مرکز آمار ایران به‌عنوان مدیر علمی نشست و همچنین امیر دکترمجید فخری؛ رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، دکترعلی جاویدانه؛ رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور، دکترامیرعلی سیفالدین؛ رئیس پژوهشکده فناوریهای نرم دانشگاه تهران و دکترابوالحسن مدرس‌زاده برزکی؛ پژوهشگر گروه آمایش سرزمین مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری به عنوان سخنران در این نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند. در ابتدای این نشست، جواد حسین‌زاده نیستانی؛ معاون بهبود فضای کسب‌وکار مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی و رئیس پیشین مرکز آمار ایران، در خصوص اهداف برگزاری این نشست گفت: داده‌های مکانی می‌تواند اثرات بسیاری در توسعه اقتصادی و اجتماعی داشته باشد و در حوزه مباحث توسعه پایدار داده‌های مکانی از درجه ارزشمندی بالایی برخوردارند. افزایش آگاهی شرکت‌کنندگان، ترویج فرهنگ داده و داده‌محوری، تبادل دانش و تجربه، شبکه‌سازی و ایجاد ارتباطات بیشتر در حوزه حکمرانی داده از جمله اهداف در برگزاری این نشست به شمار می‌آیند. معاون بهبود فضای کسب‌وکار مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی در ادامه افزود: در دنیای امروز داده‌ها به‌عنوان دارایی جدید شناخته می‌شوند و داده‌های مکانی به‌عنوان یکی از ارزشمندترین انواع داده‌ها، نقش محوری در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک سازمان‌ها و جوامع ایفا می‌کنند. با افزایش حجم و تنوع داده‌های مکانی نیاز به یک چارچوب منسجم برای مدیریت و استفاده بهینه از این داده‌ها بیش‌ازپیش احساس می‌شود. در این راستا حکمرانی و حفاظت از داده به‌عنوان یک رویکرد جامع، برای مدیریت داده‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رئیس پیشین مرکز آمار ایران مواردی از جمله تصمیم‌گیری بهتر، کاهش هزینه‌ها، افزایش دقت، تسهیل همکاری و بهبود خدمات‌رسانی را از مزایای حکمرانی یکپارچه داده‌های مکانی یاد کرد و افزود: حکمرانی یکپارچه داده‌های مکانی، کلیدی برای بهره‌برداری مؤثر از این دارایی ارزشمند در عصر اطلاعات است. با این حال این فرایند با چالش‌های فنی سازمانی و قانونی متعددی روبرو است. ناسازگاری داده‌ها، حجم بالای داده‌ها، مقاومت در برابر تغییر و قوانین پیچیده حفاظت از داده‌ها، تنها بخشی از این چالش‌ها هستند. با این وجود، با اتخاذ راهکارهایی مانند ایجاد یک چارچوب جامع، توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، استانداردسازی داده‌ها، ترویج فرهنگ اشتراک‌گذاری داده‌ها، تربیت و آموزش نیروهای متخصص و حل موانع قانونی می‌توان بر این چالش‌ها غلبه کرد. نمونه‌های موفق از سراسر جهان نشان می‌دهند که حکمرانی یکپارچه داده‌های مکانی می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری افزایش کارایی و ایجاد فرصت‌های جدید برای توسعه پایدار کمک کند. وی در ادامه خاطرنشان کرد: حکمرانی یکپارچه داده‌های مکانی نه‌تنها یک ضرورت بلکه یک فرصت است تا از داده‌های مکانی به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای حل چالش‌های پیچیده و پیشبرد اهداف توسعه پایدار استفاده کنیم. در ادامه این نشست، امیر مجید فخری؛ رئیس سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در ابتدای سخنان خود در تعریف حکمرانی اطلاعات جغرافیایی گفت: حکمرانی مجموعه روش‌های فردی، نهادی، عمومی و خصوصی است که امور مشترک مردم را اداره می‌کنند. حکمرانی فرایند پیوسته‌ای است که از طریق آن منافع متضاد یا متنوع، همساز شده و اقدام همکاری‌جویانه اتخاذ می‌شود. وی در ادامه، دیجیتالی‌شدن و یکپارچگی گردش کار، افزایش قابلیت ترکیب داده‌های حسگر، تکامل مدل‌های کسب‌وکار از مدل‌های سنتی، فعال‌کردن محیط سیاست و چارچوب‌های سیاست جهانی، وضوح بالا و حجم پایین داده‌های مکانی و ادغام فناوری‌های جدید را از محرک‌های اصلی رشد بازار صنعت اطلاعات جغرافیایی دانست. امیر مجید فخری در ارائه حوزه‌های پرکاربرد بازار صنعت اطلاعات جغرافیایی به مواردی همچون مدیریت زمین، ایمنی و امنیت عمومی، زنجیره تأمین و تدارکات، برنامه‌ریزی شهری، کشاورزی و ساخت‌وساز اشاره کرد. وی در ادامه به اقدامات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در حوزه حکمرانی داده‌های مکانی پرداخت و گفت: ما از سال 1398 مطالعات تطبیقی با کشور‌های مختلف را انجام داده‌ایم و در حوزه اطلاعات جغرافیایی آینده‌پژوهی کرده‌ایم تا توانستیم سند راهبردی سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح را در سال 1399 مصوب کنیم و بر اساس سیاست‌های کلانی که در سند راهبردی ذکر شده بود نقشه راه سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح را در بخشهای مختلف فنی و ستادی سازمان تنظیم کردیم. بر پایه این اطلاعات امروز به این نتیجه رسیده‌ایم که سازمان جغرافیایی به‌عنوان سازمانی که 103 سال در حوزه اطلاعات جغرافیایی کشور فعالیت کرده، مسئول جمع‌آوری داده‌هایی است که در کشور وجود دارد و باید قدرت این را داشته باشد که برای نیرو‌های مسلح و سطوح مختلف تصمیم‌گیری در کشور تحلیل‌های مختلفی را فراهم کند. در ادامه نشست، امیرعلی سیفالدین؛ رئیس پژوهشکده فناوری‌های نرم دانشگاه تهران گفت: بحث اصلی ما در مدیریت داده‌ها، نرم‌افزار و سامانه و یا حتی وجود داده نیست؛ زیرا داده‌های مورد نیاز وجود دارند، مشکل اصلی طراحی مدلی است که به‌واسطه آن بتوان داده‌ها را در اختیار قرار داد و اگر این داده‌ها در اختیار تیم تجزیه‌وتحلیل داده قرار نگیرد در نهایت حکمرانی در آن حوزه به مخاطره خواهد افتاد. امیرعلی سیفالدین افزود: دومین مشکلی که در بررسی داده‌ها وجود دارد بحث استانداردهای جهانی در داده‌های موجود است که در برخی موارد باعث ایجاد اشتباه در نتایج بررسی داده‌ها می‌شود و باید یک سطح استاندارد برای داده‌های موجود در نظر گرفته شود تا به‌واسطه آن بتوان به بررسی و تحلیل داده‌ها پرداخت. رئیس پژوهشکده فناوری‌های نرم دانشگاه تهران در ادامه گفت: تصور بنده این است که ما در حکمرانی داده‌های مکانی باید یک تقسیم کار قرار دهیم که دولت در موضوع داده‌ها تقسیماتی را بین دستگاه‌های اجرایی انجام دهد. در ادامه نشست، ابوالحسن مدرس‌زاده برزکی؛ پژوهشگر گروه آمایش سرزمین مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری در مورد مزایای استفاده از داده‌های مکانی گفت: مواردی از جمله ایجاد دید اجرایی، پیش‌بینی روندهای آتی، عملکردهای بهینه، بهبود پیامدهای برنامه‌ها و رشد مداوم بخش‌های مختلف کشور از مزایای تصمیم‌گیری مبتنی بر داده است. وی ادامه داد: اگر تصمیم‌گیری‌ها بر مبنای داده انجام شود، نتایج بهتری نیز به دست خواهد آمد و عملکردها بهتر خواهد شد و امکان پیش‌بینی رویه‌ها و کلان روندهای آتی ممکن خواهد شد که در نهایت استفاده از داده‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها یک دید اجرایی به ما خواهد داد. ابوالحسن مدرس‌زاده برزکی در مورد چالش‌های موجود در مدیریت یکپارچه اطلاعات مکانی گفت: مدیریت یکپارچه اطلاعات مکانی چالش‌هایی دارد که مواردی چون دسترسی ضعیف به اطلاعات مکانی مرتبط، به‌روز و در مقیاس مناسب، عدم وجود دقت و کیفیت و مرجع واحد در داده‌ها، محرمانگی و عدم افشای داده‌های مکانی، ضعف دانش اطلاعات مکانی اقشار جامعه و مراجع ذی‌صلاح از روند تولید داده‌های مکانی، ضعف جایگاه مهندسی ژئوماتیک در کشور در قیاس با کشورهای توسعه‌یافته، هزینه‌های هنگفت تولید اطلاعات مکانی و موازی‌کاری در این زمینه، مشکلات فراوان در به‌اشتراک‌گذاری داده و موضوع امنیت اطلاعات نگرش تمرکزگرا به اطلاعات مکانی به‌عنوان ابزار قدرت از جمله این چالش‌ها به شمار می‌رود. این پژوهشگر گروه آمایش سرزمین مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری در خصوص نقاط قوت داده‌های مکانی گفت: راه‌اندازی سامانه‌های کنترل و تقویت ناوبری ماهواره‌ای، بهبود روش‌های نوین و کم‌هزینه نقشه‌برداری، راه‌اندازی ژئو پورتال داده‌های مکانی و پیوستن دستگاه‌های اجرایی و بهبود نسبی دانش عموم در زمینه اطلاعات مکانی از نمونه نقاط قوت استفاده از داده‌های مکانی هستند. مدرس‌زاده برزکی در ادامه به ارائه پیشنهادها و الزامات لازم برای موضوع اطلاعات مکانی پرداخت و گفت: باید به طرح‌های زیرساختی در دو حوزه اطلاعات مکانی و آمار توصیفی توجه ویژه شود و همچنین سواد اطلاعات مکانی از سطح مسئولان گرفته تا جامعه دانشگاهی و پژوهشی و افکار عمومی تقویت گردد. وی ادامه داد: باید نیروی انسانی متخصص در بدنه دستگاه‌های اجرائی به‌منظور حمایت و نظارت فنی بر عملکرد سازمان‌های تابعه تقویت شود، آسیب‌شناسی و ترمیم کژکارکردی به‌منظور افزایش بهره‌وری درون‌سازمانی صورت گیرد و در نهایت از ظرفیت نهادی سازمان برنامه‌وبودجه کشور در تقویت همکاری‌های بین‌بخشی و میان نهادی در اجرای هر چه مؤثرتر زیر ساخت ملی داده مکانی استفاده شود. در ادامه نشست، علی جاویدانه؛ رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور گفت: در مورد حکمرانی داده‌های مکانی باید توجه داشته باشیم که بیش از 80 درصد از داده‌های دنیا ماهیت مکانی دارند و اگر ماهیت مکانی داده‌ها در تجزیه‌وتحلیل، ذخیره‌سازی و ارائه داده‌ها مورد توجه قرار گیرد، بدون شک به نتایج قابل‌اعتمادتر و دقیق‌تری خواهیم رسید. وی ادامه داد: به‌طورکلی از همه داده‌های مورد نیاز برای نظام برنامه‌ریزی کشور تنها بخشی از داده‌ها موجود است اما بخش دیگر داده‌ها هنوز تولید نشده است. حتی بخش قابل توجهی از داده‌های موجود که تولید شده در دسترس ما نیست و این داده‌هایی که در دسترس هستند نیز به دلیل ناسازگاری‌های معنایی با یکدیگر دارای ضعف هستند. این موضوع باعث می‌شود داده‌های مکانی که امروزه در دست بررسی هستند یک قسمت محدود از مجموعه داده‌های مورد نیاز برای نظام برنامه‌ریزی کشور باشد. علی جاویدانه در ادامه خاطرنشان کرد: ما برای اینکه بتوانیم نتایج بهتری از بررسی داده‌ها به دست بیاوریم باید در تولید داده‌ها، سه شرط وجود ساختار هماهنگ‌کننده و سیاست‌گذار، وجود استانداردها و دستورالعمل‌ها و تضمین کیفیت داده‌ها را مورد توجه قرار دهیم. رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور در ادامه گفت: یکپارچه‌سازی اطلاعات مکانی باید در سه بعد دولت، فناوری و مردم صورت گیرد. در بعد دولت باید به مواردی چون ارتباط دولت و نهادها، سیاست‌گذاری‌ها و قوانین توجه کرد. در بعد فناوری باید به نوع داده‌ها، نوآوری و استاندارد بودن داده‌ها توجه کرد و در نهایت در بعد مردم باید مشارکت‌کنندگان و ذی‌نفعان، آموزش و آگاهی‌سازی و اجتماع‌محوری را مورد توجه قرار داد. وی در ادامه در مورد دستگاه‌های متولی داده‌های مکانی افزود: دستگاه‌های اجرایی از قبیل سازمان برنامه‌وبودجه کشور، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت صمت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی، وزارت نیرو و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری از دستگاه‌های متولی داده‌های مکانی در کشور هستند. در پایان، کارشناسان و صاحب‌نظران حاضر در نشست، به بیان نقطه‌نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند. شایان‌ذکر است این نشست در تاریخ 30 مردادماه 1403، به‌صورت حضوری و مجازی با مشارکت دانشگاه‌ها، اندیشکده‌ها، مراکز پژوهشی و دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی کشور در سالن دکتر عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری برگزار شد.