«دانشبنیان؛ قطعه آخر پازل شعارهای سال»
تهران - ایرنا - دانش‌بنیان‌سازی امر تولید، مسئلهای بسیار کلیدی است که که تولیدکنندگان به‌نام کشور همواره در سالهای اخیر لزوم توجه مسئولین به آن را خواستار بوده‌اند.
نامگذاری سال های مختلف همزمان با تحویل سال نو به عنوان یکی از ابتکارات مقام معظم رهبری چند سالی است که در کشور نهادینه شده است. در دهه پایانی قرن 14، این نامگذاریها رنگ و بویی اقتصادی به خود گرفته و آیت الله خامنهای سالانه با مشخص کردن یک رویکرد نسبت به مسئلههای مهم اقتصادی کشور، سعی در متمرکز کردن دستگاههای حکومتی و نهادها و همچنین عموم جامعه برای حل یک مسئله داشتهاند. علت این پیوستگی موضوعی در نامگذاری سالهای را میتوان در کلام ایشان در بیانات آغاز سال 1401 دریافت.
ایشان رویکرد اصلی دشمن در مبارزه با جمهوری اسلامی ایران را مسائل اقتصادی دانسته و البته آن را شکست خورده قلمداد کردند. 3 مقوله تولید، دانش بنیان و اشتغال راهبرد اصلی آیت الله خامنهای در مواجهه با خصومتهای دشمن با اقتصاد کشور در سال 1401 میباشد.
بررسی این سه مولفه صراحتا بیانگر آن است که انتظارات رهبری در تحقق سیاستهای تولیدی و اشتغال آفرینی برآورده نشده است. لکن در نامگذاری این سال، راهبردی بسیاری کلیدی توجه همگان را به خود جلب کرده است. دانش‌بنیان‌سازی امر تولید، مسئلهای بسیار کلیدی است که که تولید کنندگان به نام کشور همواره در سالهای اخیر لزوم توجه مسئولین به آن را خواستار بوده اند.
تاکید رهبری بر تولید دانش بنیان
اقتصاد دانشبنیان سابقا نیز در سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری برای اقتصاد مقاومی در بند دو نیز آمده بود: «پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانشبنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانشبنیان در منطقه.»
اما آنچه که به‌نظر می‌رسد، اهمیت و گفتمان‌سازی این مسئله است که باید مورد توجه ویژه مسئولین قرار بگیرد و مردم نیز نسبت به آن آگاهی و حساسیت داشته باشند. تولید دانش بنیان سبب افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری می‌شود بنابراین باید به دنبال تولیدی برویم که دانشبنیان و اشتغالزا باشد چراکه اگر تولید بر مبنای دانش پیشرفته روز نباشد و سبب اشتغال‌آفرینی نشود مشکلات اقتصادی کشور را حل نمی‌کند و مفید نیست.
راهبرد تولید مبتنی بر دانش
اقتصاد دنیای امروز بر پایه نوآوری، خلاقیت و استفاده از دانش به ویژه دانش اطلاعات و ارتباطات استوار است و چنین اقتصادی را اقتصاد مبتنی بر دانش یا تولید دانش بنیان می‌گویند. دانش بنیان بودن تولید به معنای آن میباشد که تولید متکی بر دانش باشد. اگر تولیدی متکی بر دانش نباشد به طور حتم نمی تواند پایدار و رقابت پذیر عمل کند. امروزه توسعه علمی تولید و دانش بنیان مقدم بر حتی فناوری است، چون علم و دانش، جریان پایداری از ظرفیت و مزیت تولید فناوری و ثروت را تشکیل می‌دهد و فناوری فقط یک برش مقطعی از جریان تولید دانش است.
آسیب پذیری اقتصاد سنتی ایران
پیشرو بودن اقتصادهای دانش محور و گرفتار شدن اقتصادهای سنتی در سازکارهای تولیدی غیربهینه، امری بدیهی محسوب می‌شود و از ویژگی‌های اقتصاد سنتی میتوان به آسیب پذیری بالای تولید آن در برابر شرایط منفی محیط بین المللی مانند تحریم اشاره کرد. بهره وری سرمایه در کشور و رسیدن به رشد اقتصادی دو و نیم درصدی، نیازمند حرکت واحدهای تولیدی و صنعتی به سوی تولیدات نوآورانه و کسب و کارهای دانش بنیان میباشد.
نتیجه گیری
زمانی میتوان به یک اقتصاد قوی مبتنی دانشبنیان رسید که مقوله دانشبنیان بتواند در تمامی مراحل نقش ایفا کند. یعنی از بتدای تصمیم بر شروع یک کار تولیدی تا مراحل اجرایی بعد از آن از قبیل نیروی انسانی، دستگاه‌ها و تجهیزات، بهره‌وری، کیفیت محصول و... همگی باید بر اساس و مبنای دانش پیش برود تا بتوان موفق شد. نتیجه‌ای که بر این مسئله مترتب می‌شود، افزایش تولید و نیز افزایش کیفیت محصولات و ایجاد مزیت نسبی برای ورود به بازارهای رقابتی جهانی میباشد.
اقتصاد مبتنی بر دانش و فناوری پایدار، سالم و پویاست. وجود نیروی انسانی جوان، آماده و توانمند بزرگ‌ترین سرمایه برای کشور در حال حاضر محسوب می‌گردد که میتوان با بهره‌گیری از این ظرفیت و با ابزار پیش‌برنده دانشبنیان اتفاقات مهمی را در عرصه تولید و صنعت به‌وجود آورد و منشأ تحول در زمینه اقتصاد شد لکن این امر نیازمند تمرکز و اهتمام ویژه عمومی و پرهیز از شعارمحور شدن در حوزه تولید دانشبنیان میباشد.
نویسنده: محمد احمدی، پژوهشگر دفتر مطالعات رونق تولید دانشگاه امام صادق علیه‌السلام