درباره زندگی و آثار حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی
تهران - ایرنا - حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی از چهره‌های علمی و استادان برجسته تاریخ اسلام به شمار می‌رود که بر اثر کرونا در 23 مرداد 1400 چشم از جهان فروبست.
اداره کل پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا در تلاش است در سلسله مطالبی یاد و اثر استادان و پژوهشگران ایران اسلامی را که بر اثر بیماری کرونا از دنیا رفتند، زنده کند. چکیده مطالبی که درباره حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی نگاشته شده به شرح زیر است:
1. زدودن تحریفات عاشورا
از حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی به عنوان «پژوهشگری برای زدودن تحریفات عاشورا» نام برده می‌شود. وی متولد 1321 در مشکین‌شهر بود که تحصیلات خود را حوزه علمیه قم به اتمام رساند.
حجت‌الاسلام پیشوایی همکاری‌هایی با ماهنامه درس‌هایی از مکتب اسلام، موسسه در راه حق، فصلنامه علمی تخصصی تاریخ در آینه پژوهش داشت و علاوه بر مدیریت گروه پژوهشی تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در مراکز علمی همچون دانشگاه علم و صنعت تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، موسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (ع)، دارالشفاء قم و نیز رادیو معارف، به عنوان کارشناس عالی تاریخ و سیره تدریس می‌کرد.
وی انگیزه خود را از تالیف و پژوهش در زمینه تاریخ اسلام، اصلاح برخی از نادرستی‌ها در کتاب‌ها و مقاتل دانسته و در این خصوص گفته اسک «بنده در ایامی که به تبلیغ می‌رفتم، مانند بسیاری از مبلغان آن دوران از کتاب‌ها و مقاتل قدیمی استفاده می‌کردم اما به مرور زمان مطالعاتم در زمینه تاریخ اسلام بیشتر شد و متوجه نادرستی بسیاری از مطالب درج شده در این کتاب‌ها و مقاتل شدم که کم کم اعتمادم از این کتاب‌ها سلب شد و هر چه بیشتر در مسائل تاریخ اسلام پیش می‌رفتم متوجه ضعف و سُستی مطالب این کتاب‌ها می‌شدم و دیگر این مطالب و تذکر به روضه‌خوان‌ها مرا خسته کرده بود تا اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کتاب‌هایی در زمینه تحریفات عاشورا نوشته شد و انتقادات وسیعی در این زمینه به وجود آمد و روشنگری‌هایی از سوی آیات عظام و علماء و اندیشمندان حوزوی در جامعه صورت گرفت».
چنین وضعیتی باعث می‌شود که به مرور زمان این فکر در حجت‌الاسلام پیشوایی تقویت شود که باید طلاب و مبلغان جوان از کتاب‌های قوی و غنی استفاده کنند اما باید کتاب معتبری در اختیار آنها گذاشت تا با بنیه علمی و قوی بالای منبر رفته و روضه‌خوانی کنند که این استاد دست به پژوهش برای تالیف چنین کتاب‌هایی زد و در این حوزه هم موفق بود.
2. توجه به هنجارهای اجتماعی
دکتر «حامد منتظری مقدم» عضو هیات علمی و دانشیار گروه تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در یادداشتی با عنوان «در پژوهش به هنجارهای اجتماعی توجه داشت»، به بررسی فعالیت‌های علمی و اخلاقی حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی پرداخته است.
حجت‌الاسلام پیشوایی با بیانی علمی و استوار و لحنی شیوا و دلنشین، سالیان متمادی در رادیو معارف، به‌ویژه در برنامه «پرسمان تاریخی» و نیز در «شبکه جهانی ولایت»، حضوری تاثیرگذار داشت.
استاد پیشوایی در حقیقت عالمی خدوم و وارسته بود. مراتب والای علم را با عمل، ادب و حُسن خُلق آمیخت و پیوسته در حراست از ساحت پیشوایان معصوم و ترویج معارف مکتب اهل‌بیت (ع) کوشید. نظم، پشتکار و انصاف علمی همراه با اخلاص، فروتنی، صفا و صمیمیت، از او شخصیتی کم‌نظیر ساخته بود. در پژوهش و تالیف، به هنجارهای اجتماعی، ارزش‌ها و باورهای همگانی، کاملاً توجه داشت و تلاش می‌کرد تا هم‌زمان، از معیارها و ضوابط علمی و نیز از قداست‌ها و حرمت‌ها مرزبانی کند.
وی در جایگاه یکی از برجسته‌ترین استادان حوزوی و پیش‌کسوت در دانش تاریخ، میان تاریخ‌پژوهان و عامه مردم (به‌ویژه مخاطبان رادیو معارف) محبوب و محترم بود. همچنین از عمق جان، دوست‌دار نظام مقدس جمهوری اسلامی و در حد توان، خدمتگزار این نظام بود و در جایگاه مشاوری امین و کاردان، پیوسته مسئولان حوزه و مراکز گوناگون فرهنگی، علمی و هنری را از مشورت‌ها و مساعدت‌های خویش بهره‌مند می‌ساخت.
3. انسانی مومن با اعمال صالح
حجت‌الاسلام دکتر «جواد سلیمانی» دانشیار گروه تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و از نزدیکان و شاگرد مرحوم استاد پیشوایی در یادداشت با عنوان «یک کلمه را هم نمی‌شود از نوشته‌های استاد پیشوایی برداشت»، به سابقه آشنایی خود با این استاد تاریخ اسلام اشاره می‌کند و می‌نویسد که بنده وقتی وارد حوزه مباحث تاریخی شدم، بعنوان شاگرد از محضر حجت‌الاسلام پیشوایی بهره بردم و در کلاس‌های درس ایشان حضور پیدا می‌کردم.
استاد پیشوایی، انسان مومنی بود که همین ویژگی ایمان ایشان موجب شد خداوند، اعمال صالح بسیار گرانبهایی را در زندگی ایشان به یادگار بگذارد.
در رأس فضایل اخلاقی این استاد فقید، اخلاص ایشان قرار داشت. کارهای علمی ایشان در راستای خدمت به مکتب اهل بیت (ع)، برای کسب شهرت و اندوختن مال نبود بلکه براساس نیازی بود که در جامعه احساس می‌کرد. دومین نشانه اخلاص او، مجاهدت‌های بی‌نام و نشان بود. ای بسا مواردی که کارهای علمی به ایشان عرضه می‌شد و او سهم حداکثری در تدوین آنها داشت اما با این حال، مایل نبود که نامی از ایشان برده شود.
وی تواضع داشت و گرفتار غرور علمی نبود، به راحتی از همگنان و معاصران تمجید می‌کرد. ایشان متخلق به اخلاق اسلامی بود. برجستگی شخصیت استاد پیشوایی در بهره گیری از روش علمی بود؛ روشی که برای حوزه و دانشگاه و جامعه علمی روز مورد پذیرش قرار گرفت و اثر علمی او به عنوان «کتاب درسی» قلمداد شد. این استاد و پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام، 23 مرداد 1400 بر اثر ابتلا به ویروس کرونا چشم از جهان فروبست.