درس هایی که از زلزله بم گرفتیم؛ درس هایی که نگرفتیم / شهرهای ایران تا چه اندازه آمادگی تکرار حوادث مشابه را دارند؟

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صاحب نیوز؛ 5 دی 1382 ساعت 5:26 بامداد زلزله‌ای با بزرگی 6/6 ریشتر به مدت 12 ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند.

شهر بم یکی از شهر‌های کرمان و مرکز شهرستان بم است که در جنوب شرقی ایران قرار دارد؛ بم به گواه تاریخ و اسناد به‌جای مانده‌ای همچون شاهنامه درگذشته بانام کجاران شناخته می‌شد. بم پایتخت گردشگری جنوب شرق ایران است و در فاصله 195 کیلومتری جنوب شرقی کرمان قرار دارد. بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن که در سال 1395 انجام شد، جمعیت بم سال‌ها پس از حادثه بزرگ «زلزله» عددی برابر با 127.396 نفر است.

بم از شمال و غرب به کرمان، از جنوب غرب به جیرفت، از جنوب شرق به عنبرآباد و از شرق به محمدآباد محدود می‌شود.

شهر بم در استان کرمان دقیقه روی گسلی به نام «نایبند» قرار دارد، در سال 1378 چند نفر از کارشناسان زلزله نیز امکان وقوع زلزله‌ای سهمگین را در بم پیش‌بینی کرده و هشدار‌های لازم را داده بودند.

قبل از وقوع زمین‌لرزه 6.6 ریشتری سه پیش‌لرزه خفیف روی داد که دو لرزش حوالی ساعت 22:00 و 22:30 شب قبل و سومی 45 دقیقه قبل از زلزله اصلی احساس شد. اما شدت زلزله، عمق کم، ساعت وقوع، طولانی بودن مدت زمین لرزه و نزدیکی کانون زلزله به شهر (فاصله از مرکز زمین لرزه تا شهر بم حدود چهار کیلومتر بود) موجب خسارات فراوان شد. فاجعه این زمین‌لرزه در سده گذشته ایران بی‌مانند بود از این واقعه به عنوان مرگبارترین زلزله تاریخ ایران یاد می‌شود. در آن زمان مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران محل رخداد زمین‌لرزه را حدود 150 کیلومتر دورتر از کانون زلزله اعلام کرد به‌طوری که تا بعد از ظهر آنروز اطلاع دقیقی از بیشترین مناطق آسیب دیده در دست نبود.

قربانیان این زمین‌لرزه در آمار‌های مختلف، بین 30،000 تا بیش از 50،000 نفر بیان‌شده‌اند. (در آمار رسمی، 30،000 کشته و 40،000 هزار مجروح و بیش از ده‌ها هزار نفر بی‌خانمان) همچنین در این زمین‌لرزه 70 درصد از سازه‌های شهر بم به‌کلی تخریب شد و ارگ تاریخی بم ویران شد. ازآنجایی‌که در روز‌های اولیه همه تنها به فکر تدفین آشنایان خود بودند، آمار درستی از تلفات گرفته نشده است. به اعتقاد محققان، کانون زلزله بم در نزدیکی تمرکز جمعیتی قرار داشته و ازآنجاکه این زمین‌لرزه در بامداد رخ داد و سازه‌های شهر بم ایمن نبودند فاجعه این زمین‌لرزه در سده گذشته ایران بی‌مانند بوده است.

پس از وقوع فاجعه زلزله بم در دی ماه سال 1382 پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با توجه به ضرورت آگاه سازی و ارتقای فرهنگ عمومی در برابر این بلای طبیعی، پیشنهاد داد که این روز به عنوان «روز ملی ایمنی در برابر زلزله» نامگذاری شود تا فرصتی برای آگاه سازی عمومی و گرامیداشت یاد و خاطره چند ده هزار قربانی این فاجعه تلخ فراهم شود.

هم چنین پس از زلزله و بازدید مقام معظم رهبری، با توجه به کم و کاستی‌هایی که وجود داشت تاکید کردند ساختار مدیریت بحران با توجه به حادثه‌خیزی کشور تقویت شود و پس از مطالعه سازمان‌های مدیریت بحران دنیا قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران پس از تصویب در مجلس در سال 87 به وزارت کشور ابلاغ و در سال 88 نیز آیین‌نامه آن اجرایی شد. در قاره آسیا و اقیانوسیه (79 کشور) سالیانه 500 هزار زلزله اتفاق می‌افتد که هزار زلزله آن سهم ایران بوده که میانگین روزانه سه زلزله در ایران اتفاق می‌افتد. حدود 90 درصد شهرهای کشور روی گسل زلزله واقع شده است. همچنین حدود 496 شهر از شهرهای کشور در مسیر رودخانه قرار دارند و حدود 315 شهر ایران به علت عوامل طبیعی و اقلیمی در معرض طغیان و سیل قرار دارند که باید مردم در جریان این واقعیت‌ها قرار بگیرند و مسئولین نیز باید بدانند که این خطرات وجود دارد.

بیشترین خسارت در زلزله‌های کشور مربوط به اجزای غیرسازه‌ای ساختمان‌ها است زیرا در بسیاری از ساختمان‌ها سنگ نما، لوستر، آیینه، نماهای شیشه‌ای و... به ساختمان‌ها تثبیت نمی‌شود و همین موجب بروز خسارت جانی و مالی در زمان زلزله است. حوادث ناشی از زلزله از عدم مقاوم‌سازی و وقوع سیل از عدم پیشگیری و تعرض به حریم رودخانه‌ها ناشی می‌شود. عدم لایه‌روبی رودخانه‌ها، تعمیر نشدن دهانه پل‌ها و نساختن دیواره‌ها بخشی از کاستی‌های مدیریتی در این بخش است، در حالی که هزینه هر یک از این اقدامات بسیار کمتر از آسیب‌های پس از وقوع حوادث و بازسازی آنهاست.

عمده پیشرفت‌هایی که در زمینه ی زمین لرزه در 50 سال گذشته حاصل شده، مربوط به آمادگی برای زلزله و همچنین در حیطه مهندسی عمران بوده است. در این حیطه طی چند دهه اخیر استاندارد‌هایی برای ساخت ساختمان‌ها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آن‌ها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد. از استاندارد‌های جدید می‌توان به تقویت مصالح اشاره کرد. طراحی بنا‌ها به شیوه‌ای که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاش‌ها برخوردار باشند بدون آن که تخریب شوند، یکی دیگر از این روش هاست. همچنین طراحی ساختمان‌ها به گونه ای که بتوانند این ضربه‌ها را بگیرند، مخصوصا در مناطقی که زلزله خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

یکی دیگر از مولفه‌های آمادگی برای زلزله، آموزش همگانی مردم است. انجام مانورهای مقابله با زلزله در مدارس، از اقدامات شایسته در این جهت است. هر سال در روز پنجم دی ماه، علاوه بر گرامیداشت یاد و خاطره چند ده هزار قربانی زلزله بم، با برگزاری برنامه ها و سمینارها و فعالیت های آموزشی و ترویجی متنوع، برای ارتقای آگاهی عمومی و افزایش شاخص های ایمنی کشور تلاش می شود. امید است که با رعایت استاندارهای ساختمان سازی و هوشیاری و آگاهی عمومی مردم در کشور، سرزمین ما دیگر شامل خسارت های جانی و مالی فاجعه بار نگردد و میزان زیان های ناشی از زلزله به حداقل برسد.

انتهای پیام /