دریاچه‌ی ارومیه محل چالش مسئولان / ضد و نقیض ها درباره‌ی خشک شدن دریاچه ارومیه
دست به دست هم دادن عوامل طبیعی و انسانی باعث تشدید روند خشک شدن دریاچه ارومیه می‌شود.
دریاچه ارومیه از سال 1346 جزء مناطق حفاظت شده محسوب می‌شود این دریاچه 16 متر عمق دارد؛ طبق آمار تا کنون حجم آب دریاچه ارومیه به چهار میلیارد و 70 میلیون مترمکعب رسیده است، دریاچه‌ی ارومیه از دهه 80 شروع به خشک شدن کرده و اکنون در معرض خطر خشک شدن کامل قرار دارد.
کاهش سی و یک درصدی سطح عرصه‌ی آبی دریاچه‌ی ارومیه
نادری گفت: سطح تراز دریاچه ارومیه در دهم تیرماه سال جاری نسبت به زمان مشابه در سال گذشته 48سانتی‌متر کاهش داشته است، بر اساس تصاویر ماهواره‌ای سطح عرصه آبی دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته 31 درصد کاهش یافته است؛ دریاچه ارومیه در قالب طرح‌های ستاد احیا، قرار بود از سال 1394، در مدت 10 سال به تراز اکولوژیک خود برسد، اما بعد از گذشت 7 سال و اجرای طرح‌های متفاوت، بحرانی‌ترین روز‌های خود را سپری می‌کند.
این فعال محیط زیست گفت: همان شخصی که زمانی وزیر جهاد کشاورزی بود و با سیاست‌های اشتباه آبی خود و تبدیل گندم‌زار‌ها و دیم زار‌ها به باغات سیب و توسعه وسیع ناپایدار کشاورزی که متاسفانه در دولت‌های بعدی نیز اصلاح نشد، باعث خشکیدگی آن شد، در چند دولت بعد رییس سازمان محیط زیست شد و بجای نظارت تخصصی و تغییر ریل اشتباهی که در منطقه جریان داشت و باعث بحران ارومیه شده بود، با راه اندازی اشتباه ستاد احیای دریاچه و اتلاف هزینه کرد چند هزار میلیاردی باعث خسارت به بیت المال گردید که ورود دستگاه‌های مقننه و قضاییه به این موضوع را می‌طلبد.
نادری گفت: امروز وضعیت منطقه بسیار بحرانی است؛ به طوری که در 10 سال اخیر تقریبا تمامی دشت‌ها و شهرستان‌های استان آذربایجان غربی به لحاظ کم‌آبی و وضعیت آب‌های زیرزمینی جزء دشت‌های ممنوعه یا حتی برخی دشت‌ها ممنوعه بحرانی شده‌اند و توسعه اراضی کشاورزی و به تبع آن صدور مجوز حفر چاه کشاورزی در استان طی دهه گذشته ممنوع بوده است.
این کارشناس محیط زیست گفت: تغییر اقلیم، خشکسالی، افزایش مصرف آب، عامل انسانی و کاهش بارندگی‌ها در کنار مدیریت ضعیف دولت‌ها از جمله دلایل خشک شدن دریاچه است؛ روزگاری دریاچه ارومیه، طغیان می‌کرد و شاید هیچ کس باور نمی‌کرد که روزی 95 دریاچه ارومیه خشک شود، چنانچه دریاچه ارومیه احیا نشود، بیش از 14 میلیون نفر جانشان در خطر خواهد بود و انواع بیماری‌ها آن‌ها را تهدید می‌کند.
او گفت: کشاورزان و همه اقشار مختلف مردم باید به نقش خود در مقابله با این بحران عمل کرده و احساس مسئولیت کنند؛ هر ساله باید به طور میانگین هشت درصد از مصرف آب کشاورزی کاهش یابد تا در برنامه پنج ساله، مصرف آب 40 درصد برای احیای منابع آب کاهش یابد، متاسفانه بسیاری از اقدامات ستاد منطبق بر اصول محیط زیستی نبود و به همین دلیل از چاله به چاه افتادیم و امروز شاهدیم که با این هزینه مصرف شده، هیچ بهبودی در دریاچه نسبت به زمان تشکیل آن شاهد نبوده ایم.
مهمترین عوامل نابودی دریاچه‌ی ارومیه چیست؟
یک کارشناس محیط زیست گفت: مهمترین عامل نابودی دریاچه‌ی ارومیه سوءمدیریت و منفعت طلبی های سیاسی و جناحی و مافیای پیمانکاری در حوزه‌ی پروژه های مرتبط با سدسازی و طرح های حوزه‌ی آب است که در سه دهه ی گذشته همگی عواملی با منشاء انسانی بودند، اما بخشی از علل وضعیت بغرنج دریاچه ارومیه ریشه در طبیعت داشته که سهم طبیعی آن به تغییرات اقلیمی، وقوع دوره های خشکسالی، کاهش نزولات جوی و افزایش میزان تبخیر در قیاس با متوسط جهانی مربوط است.
اسماعیلی ادامه داد: عوامل طبیعی که بخشی از آن نیز ناشی از عملکرد انسان ها است به تنهایی قادر نبودند تا دریاچه‌ی ارومیه را به وضعی که درحال حاضر با آن مواجه هستیم دچار کنند؛ بلکه در طول سه دهه‌ی گذشته با تصویب و اجرای پروژه های مختلف سدسازی بر روی رودخانه ها و سرشاخه هایی که به دریاچه‌ی ارومیه می‌ریخت و توسعه‌ی بی رویه کشاورزی و صنعت و فشار بیش از ظرفیت بر منابع آبی زیر زمینی موجب عدم تامین حقابه‌ی این دریاچه در کنار وقوع دوره های خشکسالی طولانی مدت و شکل گیری بحران کنونی شده است.
او افزود: از سوی دیگر سوءمدیریت و اقدامات غیرشفاف و مبهمی که توسط ستاد احیای دریاچه‌ی ارومیه و با هزینه‌ی چند هزار میلیارد تومانی در طول نزدیک به 10 سال گذشته رقم خورده، خود عاملی موثر برای تغییر حالت دریاچه به وضعیتی فاجعه بار کنونی بوده است.
این فعال محیط زیست درباره‌ی احیای دریاچه‌ی ارومیه اظهار کرد: در حال حاضر خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه از هم اکنون تبعات خود را نشان داده که از جمله‌ی این تبعات اثرات سوء بر سلامتی و حیات شهروندان و مردمی است که تحت تاثیر وقوع ریزگرد های نمکی ناشی از برخواسته شدن ذرات نمک از سطح این دریاچه است قرار می‌گیرند و همچنین از بین رفتن فعالیت های زراعی و دام داری و نیز تهدید حیات گونه های مختلف گیاهی و جانوری در این منطقه از اثرات سوء دیگری است که می‌توان به آن اشاره کرد؛ شکل گیری و وقوع این مسائل، حیات مردم این ناحیه را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد که این خود تبعات گسترده امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گسترده ای در پی خواهد داشت.
این عضو هیات علمی گفت: باتوجه به اینکه طبق مصوبه‌ی سازمان ملل متحد برخورداری از محیط زیستی پاک و پایدار از حقوق اولیه‌ی بشری شناخته شده است، لذا عدم احیای دریاچه‌ی ارومیه می‌تواند زمینه را برای بروز پرونده های حقوقی مختلف و تحریم ها و همچنین جهت‌گیری های منفی و سوء علیه کشورمان را در جوامع بین المللی به همراه داشته باشد.
این کارشناس تصریح کرد: مهمترین اثرات مثبت احیای دریاچه‌ی ارومیه حفظ یکی از مهمترین و ویژه ترین اکوسیستم‌های کشور و نیز جلوگیری از وقوع پدیده‌ی ریزگردهای نمکی است؛ همچنین کشاورزی، صنعت و زیست شهروندان در این منطقه پایدار و برقرار باقی خواهد ماند. از طرفی صنعت اکوتوریسم جان دوباره ای خواهد گرفت و می‌تواند به حیات خود در این منطقه ادامه داده و موجبات رونق اقتصادی را فراهم آورد؛ احیای این دریاچه ایجاد امید آفرینی در میان عامه مردم و به ویژه در میان نخبگان را رقم خواهد زد.
اخیرا سخنگوی صنعت آب اعلام کرده است تراز آبی دریاچه ارومیه هنوز به کمترین تراز در سال 94 هم نرسیده و خبر خشک شدن آن صحت ندارد؛ او همچنین گفت بر اساس آمار ایستگاه‌های وزرات نیرو، نسبت به سال گذشته 30 درصد افزایش بارندگی داشتیم که البته نسبت به شرایط عادی 18 درصد کاهش داشته است، درحال حاضر مخازن سد‌ها 41 درصد پر هستند که البته باید در شرایط عادی این میزان به 50 درصد برسد این در حالی است که پروفسور ناصر آق، عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه معتقد است احیا کردن کل دریاچه با آن عظمت دیگر امکان‌پذیر نیست، مگر اینکه مجدد اقلیم برگردد و دوباره بارندگی‌های خیلی شدید رخ دهد و مانند گذشته 3 ماه برف ببارد تا شاهد احیای کامل دریاچه را باشیم؛ تنها راه احیای دریاچه ارومیه کوچک کردن آن است و فقط با کوچک کردن دریاچه ارومیه و کاهش میزان تبخیر می‌توان آن را نجات داد.
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی محیط زیست
