دست نظامی ایران در تقابل فروردین 1403 در موقعیت بالاتری قرار گرفت / میدان توازن قوا چگونه تغییر کرد؟
عملیات وعده صادق و پاسخ مستقیم ایران به اسرائیل، معادلات منطقه‌ای را دچار تغییرات اساسی کرد.
روزنامه فرهیختگان نوشت: حمله مستقیم ایران به سرزمین‌های اشغالی، بازدارندگی ایران را در منطقه و در عرصه بین‌المللی یک سطح بالاتر برد. اگر ایران پیش از این تنها به تهدید قدرت‌ها و کشورهایی می‌پرداخت که اگر قدرت ایران و بازدارندگی آن را به چالش بکشند پاسخ خواهند گرفت، این بار ایران تنها بخش کوچکی از قدرت نظامی خود را در پاسخ به اسرائیل نشان داد و تصویری که به جهان مخابره کرد، نمایشی از قدرت نظامی و خواست جدی ایران برای محافظت از بازدارندگی ایران بود. امری که رهبر انقلاب نیز در دیدار روز گذشته خود با جمعی از فرماندهان نیروهای مسلح به آن اشاره کردند و اقدامات نیروهای مسلح در حوادث اخیر را به نمایش گذاشتن «چهره خوبی از توانایی‌ها و اقتدار خود و همچنین یک چهره ستودنی از ملت ایران» تشبیه کردند. امری که تنها در پرتاب موشک به سرزمین‌های اشغالی خلاصه نشده است.
محاسبات غلطی که نتانیاهو را به دیوار سفت واقعیت چسباند...
پیش از این نیز به این امر اشاره شد که حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، به نوعی ادامه سیاست نتانیاهو در راستای گسترده کردن جنگ است. تقریبا هیچ‌یک از اهدافی که نتانیاهو برای ورود زمینی به غزه در نظر گرفته بود، محقق نشد. ارتش رژیم در حملات زمینی خود نتوانست هیچ‌یک از اسرا را آزاد کند، کمااینکه نابودی حماس نیز اتفاق نیفتاده است. این موارد در کنار درگیری در شمال سرزمین‌های اشغالی با حزب‌الله و درگیری در جنوب با حماس به ناکامی‌ها و مشکلات رژیم در جنگ اضافه کرده است. این موارد، به نارضایتی‌های داخلی در سرزمین‌های اشغالی اضافه کرده و در ادامه کابینه نتانیاهو را در آستانه سقوط قرار داده است. نتانیاهو اما اگرچه حاضر نیست، قدرت را ترک کند، برای تغییر شرایط برنامه دیگری روی میز گذاشت و آن گسترده کردن جنگ بود. در این چهارچوب اسرائیل به دنبال به راه انداختن درگیری مستقیم بین ایران و آمریکا بود. در ادامه اقدامات اخیر اسرائیل علیه ایران، حمله به کنسولگری ایران را می‌توان ادامه این سیاست دانست. امری که البته صهیونیست‌ها تصور نمی‌کردند ایران پاسخ محکمی به آن بدهد.
هنر کاستن از هزینه‌ها و افزودن به دستاوردها در عملیات وعده صادق
بعد از اینکه محکومیت اسرائیل از طرق دیپلماتیک و شورای امنیت به نتیجه نرسید، ایران صریحا اعلام کرد که به حمله اسرائیل پاسخ خواهد داد. اما اینکه ایران چه پاسخی بدهد که هم بازدارندگی خود را حفظ کرده و هم منجر به راه افتادن جنگ و ورود آمریکا به ماجرا نشود، امری مهم و قابل توجه بود. در این میان مقامات آمریکایی نیز در پیام‌های خود به ایران، علاوه‌بر تاکید بر خویشتن‌داری، از ایران می‌خواستند که به حمله اسرائیل «پاسخ متوازن» بدهد و حتی خود مواردی از چگونگی این پاسخ متوازن را مطرح می‌کردند. برنامه‌ریزی ایران برای پاسخ به‌گونه‌ای طراحی شده بود که علاوه‌براینکه اقتدار صددرصدی ایران را به نمایش می‌گذارد، در عین حال از گسترش جنگ نیز جلوگیری کند. اهداف حمله کاملا نظامی بود. هدف اصلی پاسخ ایران پایگاهی بود که جنگنده‌ها از همان مکان بلند شدند و کنسولگری را هدف قرار دادند. یک هدف هم در بلندی‌های جولان بود که گفته می‌شد یک پایگاه جاسوسی بوده است. ایران برای پاسخ از سه توانمندی نظامی خود که جهان نسبت به آن شناخت کافی داشت، استفاده کرد؛ موشک‌های بالستیک، کروز و پهپاد. از زمان پرتاب موشک‌ها، رژیم و آمریکا از پرتاب آن مطلع شده بودند. درواقع عملیات به‌گونه‌ای طراحی شده بود که در عین گستردگی، آسیب کنترل‌شده‌ای به اهداف وارد کند، کمااینکه موشک‌ها و پهپادهای استفاده شده توسط ایران، ازجمله آخرین دستاوردهای نظامی ایران نبودند. جدای از این، محاسبات به‌گونه‌ای تنظیم شده بود که آمریکا نتواند ورود مستقیم به این اقدام داشته باشد. همچنین در چند ساعت مانده به عملیات، یک مقام رده بالای نظامی ایران، به یک مقام رده‌بالای نظامی آمریکایی نامه نوشت و گفت اگر آمریکا بخواهد در حمایت از پاسخ احتمالی رژیم‌صهیونیستی دخالتی داشته باشد، مورد هدف قرار می‌گیرد. محاسبات دقیق نظامی امنیتی درمورد چگونگی پاسخ به اقدام اسرائیل درنهایت منجر شد که اقدام ایران جدای از اینکه جلوی گسترش تنش‌ها را گرفت، اقتدار نظامی ایران را حفظ کرد و سطح بازدارندگی ایران در مقابل اقدامات آتی رژیم را بالاتر برد. امری که رهبر انقلاب نیز در دیدار با جمعی از فرماندهان نیروهای مسلح ضمن تاکید براینکه «حوادث گوناگون با هزینه و دستاورد همراه هستند» به کاربردن تدبیر در کاستن از هزینه‌ها و افزودن به دستاوردها را امر مهمی دانستند که «نیروهای مسلح در حوادث اخیر آن را به خوبی انجام دادند.»
دستاورد‌سازی رسانه‌های غربی با موضوعی فرعی
ارتش رژیم و رسانه‌های خارجی بعد از عملیات ایران، تلاش کردند با تخمین زدن تعداد موشک‌هایی که به هدف خوردند و تعدادی که توسط پدافند مورد هدف قرار گرفتند، دستاوردهای عملیات را کوچک کنند تا علاوه‌براینکه ندادن پاسخ به اقدام ایران را توجیه کنند، ضربه‌ای که رژیم متحمل شده را به حاشیه ببرند. رهبر انقلاب در دیدار با فرماندهان نیروهای مسلح، تعداد موشک‌های شلیک شده یا موشک‌های به هدف خورده را موضوعی فرعی و دست دوم دانستند و موضوع اصلی را «ظهور قدرت اراده ملت ایران و نیروهای مسلح در عرصه بین‌المللی و اثبات آن» دانستند. آنچه در عملیات وعده صادق مورد توجه قرار دارد، سطح پاسخ ایران در مقابل حمله اسرائیل به کنسولگری است. ایران، نخستین عملیات مستقیم خود به سرزمین‌های اشغالی را در شرایطی انجام داد که رژیم درگیر یک جنگ گسترده در مرزهای سرزمین اشغالی بود و متقابلا متحد اصلی او یعنی آمریکا نیز علاوه‌بر کمک مستقیم در جنگ اوکراین و غزه در سال انتخاباتی خود قرار دارد، همین محاسبات دست آنها را برای دادن پاسخ متقابل به ایران بسته است. کمااینکه ایران نیز تحت عنوان دفاع مشروع از تمامیت ارضی خود این اقدام را انجام داد. با نگاه به اقدام اخیر ایران در سرزمین‌های اشغالی، این گزاره در منطقه اثبات شد که ایران امروز در توانمندی موشکی، تسلیحاتی و با در نظرگرفتن سطح جغرافیایی خود، نقش محوری پیدا کرده است. علاوه‌براین اقدام ایران در سرزمین‌های اشغالی به مشکلات ایجاد شده در اسرائیل اضافه خواهد کرد. بروز دوباره اختلافات در کابینه، بعد از اقدام ایران ازجمله این موارد است، کمااینکه «هاآرتص» در مقاله اخیر خود به این موضوع اشاره کرد که «کابینه جنگ کنترل امور را از دست داده و اعضای آن بدون هیچ راهبرد مشخصی طبق انگیزه‌های شخصی خود عمل می‌کنند و تنها اسیر گرایش به انتقام هستند، بدون اینکه توجیهی برای این رفتارهای خود که عواقب خطرناکی برای اسرائیل دارد، ارائه دهند. یکی ازدلایل بروز این اختلافات را می‌توان احساس ضعف و زوال در درون سرزمین‌های اشغالی دانست. امری که عملیات ایران نیز بر آن صحه گذاشت و در آینده منجر به بروز بیشتر چنددستگی و تجمع‌ها در سرزمین‌های اشغالی خواهد شد؛ چراکه جامعه اسرائیل، یکپارچه و متحد نیست و بروز نابسامانی‌های کوچک، آتش اختلافات را شعله‌ور می‌کند. در این بین صهیونیست ها نقطه‌قوت خود را در ضعف اعراب و مسلمانان می‌بینند. آنچه این مزیت را از آنها می‌گیرد، یکپارچگی و هم‌نظری جهان اسلام است.
ضعف اسرائیل، ضعف متحد اصلی او در منطقه را به دنبال دارد
این امر قابل انکار نبود که از همان روزهای ابتدایی جنگ غزه، آمریکایی‌ها برای ادامه جنگ به اسرائیلی‌ها کمک کردند. اسرائیل اساسا بدون کمک آمریکا نمی‌توانست از پس نیروهای مقاومت بربیاید. آمریکا به خوبی می‌داند که شکست اسرائیل در منطقه به معنی شکست او در منطقه و معادلات منطقه‌ای اوست. براین اساس دولت بایدن علی‌رغم وجود اختلافات با نتانیاهو، حمایت‌های نظامی و بین‌المللی از اسرائیل را ادامه داد. اقدام ایران علیه اسرائیل را نباید تنها ضربه به سرزمین‌های اشغالی دانست. این اقدام علاوه‌براینکه بعد از 7 اکتبر ضربه دیگری به بازدارندگی اسرائیل در منطقه وارد کرد، مشخصا قدرت آمریکا در منطقه را نیز با چالش مواجه کرده است.
فرصت بازسازی احساس غرور ملی
«ارائه چهره ستودنی از ملت ایران» بعد از تحولات اخیر، امری است که رهبر انقلاب در دیدار خود با فرماندهان به آن اشاره کردند. این موضوع علاوه‌براینکه تصویر قدرتمندی از ایران و توان دفاعی او در منطقه را به تصویر می‌کشد، در عرصه بین‌المللی نیز دست برتر را به ایران می‌دهد. کمااینکه بعد از انجام عملیات وعده صادق ادبیات دیپلماتیک ایران علیه اسرائیل و اقداماتی که بازدارندگی و تمامیت ارضی ایران را هدف قرار دهند، صریح‌تر و جدی‌تر شده است و این امر اثبات شده که علاوه‌براینکه دوران صبر استراتژیک ایران به پایان رسیده، اگر تهدیدی علیه اقدامات برخی کشورها مطرح می‌کند، آن را عملی خواهد کرد. در داخل نیز این عملیات موفق را می‌توان مصداق بازسازی احساس غرور ملی دانست. امری که رسانه‌های فارسی‌زبان با هماهنگی کارفرمایان صهیونیستی با استفاده از اتفاقات کوچک و بزرگ درون کشور، به دنبال خدشه وارد کردن به آن بودند. براین مبنا یکی از اثرات عملیات وعده صادق در داخل کشور را می‌توان ایجاد احساس مثبت غرورملی در مواجهه با دشمنان دانست که اگر بتوان این احساس را حفظ کرد، اثرات مثبتی در جامعه برجای خواهد گذاشت.
توقف به معنای عقبگرد است
محاسبه اینکه چه پاسخی بهترین اقدام در مقابل اسرائیل خواهد بود با توجه به شرایط فعلی منطقه امر پیچیده‌ای بود. در این شرایط میان فرماندهان نظامی در مورد دادن پاسخ از خاک ایران به اسرائیل، اتفاق نظر وجود نداشت. در این بین حمله مستقیم از خاک ایران به سرزمین‌های اشغالی امری بود که رهبری روی آن تاکید داشتند و از آن دفاع کردند، امری که نهایتا معادلات منطقه را با سرعت بیشتری به نفع ایران تغییر داد. نکته مهم اما همچنان داشتن نگاه بلندمدت به آینده است. رهبر انقلاب در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کردند که نباید پیشرفت نظامی ایران متوقف بماند و همواره باید این پیشرفت را ادامه داد. کمااینکه در نقطه مقابل نیز دشمن در تلاش برای پیشرفت توان دفاعی خود و طراحی عملیات‌ها و اقدامات پیچیده علیه مردم ایران است. رهبر انقلاب در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کردند که باید همچنان شناخت روش‌های دشمن را دستور کار قرار داد؛ چراکه اگرچه عملیات وعده صادق پاسخ قاطعی به حمله اسرائیل به کنسولگری بود اما این به این معنی نیست که اقدامات خرابکارانه اسرائیل علیه ایران به پایان رسیده است.
معادلات فعلی منطقه شکست قطعی اسرائیل را در پی دارد
جدای از اثر کوتاه‌مدتی که اقدام ایران علیه اسرائیل به دنبال داشت، آنچه در واقعیت علیه رژیم و در میدان مقاومت در حال وقوع است، نیاز به گذر زمان دارد. شرایط برای رژیم روزبه‌روز در حال بدتر شدن است. رژیم با وجود شروع عملیات زمینی در غزه در حال عقب‌نشینی از محورهایی است که در آن وارد شده بود. علاوه‌براین قدرت اسرائیل در کرانه باختری نیز کاهش پیدا کرده و متقابلا مقاومت در کرانه باختری قدرت پیداکرده است و گستره قدرت رژیم در حال کاهش است. ادامه پیداکردن شرایط جنگ و درگیری در سرزمین‌های اشغالی یک پیامد قابل توجه ناظر به ساکنان سرزمین‌های اشغالی هم دارد و آن این است که آنها را به این نتیجه برساند که سرزمین‌های اشغالی را ترک کنند و به اروپا برگردند، امری که درصورتی‌که قرار باشد در آینده رفراندومی در این سرزمین‌ها ناظر به حاکمیت سرزمین‌ها برگزار شود، رژیم را با بحران جمعیتی در مقابل جمعیت بیش از 8 میلیونی فلسطین مواجه خواهد کرد. براین اساس برای تغییر معادلات به شکل گسترده علیه اسرائیل، باید منتظر بروز محسوس نتایج این درگیری‌ها در آینده باشیم.