دل سپردن به «مرغ خوشخوان»
کیش - ایرنا - بیست مهر روز ملی حافظ، بهانه مناسبی است برای مرور چند پیشنهاد فرهنگی که این شاعر بلند آوازه کشورمان در آنها محوریت دارد.
در این روزها، که ایران سوگوار استاد شجریان است، طبیعتا اولین و بهترین پیشنهاد، دل سپردن به صدای محمدرضا شجریان است.
خسرو آواز ایران در عمده کارهای خود، از اشعار کلاسیک و فاخر شاعران ایران چون حافظ، سعدی، مولانا، شمس، عطار، باباطاهر و خیام استفاده می‌کرد. با این حال، شجریان بیش از همه از اشعار حافظ بهره برده است. انتخاب‌های شجریان به گونه‌ای است که باعث شده، اشعار حافظ در میان مردم عمومیت و اقبال بیشتری پیدا کند؛ قطعاتی همچون چشم یاری، رندان مست، صبح است ساقیا، مرغ خوشخوان، سرو چمان من چرا، سمن بویان، جان عشاق، دولت عشق و..
استاد شجریان،در همایش بین‌المللی حافظ، خود نیز ارتباطش با حافظ را این گونه شرح می‌دهد: «من بدون شعر نمی‌توانم آواز بخوانم. غنای شعر حافظ من را به خوانندگی وا می‌دارد و من را در آواز از خود بی خود می‌کند. شعر حافظ گاهی مرا در آواز به جایی می‌برد که همیشه نمی‌توان به آنجا رسید. این حافظ است که همیشه من را با خودش برده، همان طور که زندگی من را به دنبال خودش کشانده؛ حافظ برای من معلم و پدر و بزرگترین مربی بوده است.»
البته خسرو آواز ایران و حافظ در کلام استاد شفیعی کدکنی نیز به هم می‌رسند. آنجا که از ایشان می‌خواهند نظر خودش را در خصوص شجریان بیان کند و او در جواب می‌گوید: «حق و حد خودم نمی تواند در مورد استاد شجریان صحبت کند، چون من در موسیقی شنونده مبتدی و بی‌فرهنگی هستم و شجریان در موسیقی، جایگاه حافظ در شعر را دارد.»
حافظ‌خوانی در مکتب اصفهان
«حافظ خوانی» نام آلبومی است به آهنگ‌سازی و آواز علی رستمیان و تنظیم حسین فاضل که در قالب 9 قطعه - تصنیف و یک آواز دشتی - به اجرا در آمده است.
علی رستمیان، سابقه همکاری با هنرمندانی همچون فرامرز پایور و پرویز مشکاتیان را دارد. حافظ خوانی توسط خود این هنرمند ساخته و توسط حسین فاضل تنظیم شده و توسط مؤسسه فرهنگی و هنری چهارباغ بانگ در اختیار عموم قرار گرفته است.
رستمیان، خوانندهای است از خطه اصفهان و برآمده از مکتب اصفهان؛ در این مکتب خوانندگان روی ویژگیها و نکات شعری و مناسب خوانی و درک مفاهیم شعری تمرکز دارند. در آلبوم «حافظ خوانی» نیز اشعار حافظ به شکل تصنیف کار و به سادگی خوانده شده که چندان آسان نیست. ساده خواندن نیازمند مهارتی است که رستمیان به آن رسیده است.
خوانش مدرن از شعر حافظ
حافظ به روایت کیارستمی برای اولین بار در سال 1385 به چاپ رسید. این کتاب کارگردان برجسته کشورمان، از همان ابتدا با حاشیه‌های زیادی همراه شد و بحث و نقدهای زیادی پیرامون آن شکل گرفت. چندان که سالها قبل در خصوص تصحیح حافظ شاملو رخ داد و روش او در تصحیح دیوان حافظ مورد اعتراض قرار گرفت و آن را ذوقی و غیر علمی دانستند.
در این کتاب عباس کیارستمی با سبکی مدرن به برجسته‌سازی برخی از مصرع‌های شعر حافظ پرداخته که تنوعی در بررسی اشعار حافظ است.
نقدی که داریوش آشوری هم به کار کیارستمی وارد می‌کند از همین منظر است: «چگونه می‌توان در کار خوانش حافظ «مطلقا مدرن» بود؟ با این که شعر او را تکه - تکه از دیوانش برداریم و از قالب آشنای سنتی به درآوریم و به دلخواه خود، به صورت مکانیکی، بشکنیم و در سه چهار پاره، به سبک شعر نو، زیر هم بنویسیم؟»
در این کتاب اشعار در 18 فصل، موضوع‌بندی شده‌اند. هر فصل عنوانی دارد که برگرفته از اشعار حافظ است. البته فقط به نوشتن مطلعی از یک غزل اکتفا شده و نه تمامی غزل و در هر فصل اشعار مربوط به یک تم و موضوع گرد آوری شده‌است. این روش، خواندن اشعار حافظ را برای خواننده آسان‌تر می‌کند.
با این حال بهاءالدین خرمشاهی حافظ پژوه سرشناس، به تمجید از کار کیارستمی می‌پردازد. چنان که در مقدمه کتاب خطاب به کیارستمی می‌نویسد: «حسن کار شما این است که به قیمت برجسته‌سازی ابیات کمتر مشهور، کمتر از اشعار خیلی معروف و ضرب‌المثل شده حافظ استفاده کرده‌اید، حاصل کار شما یک تنوع هنری مهم در کار و بار شعر و حافظ پژوهی است.»
او که خود منتقد شاملو بود در توضیح تفاوت مواجهه‌اش با این اثر، کار کیارستمی را «صرفا تغییر ذائقه» دانست که «بر خلاف شاملو ادعایی ندارد.»
عباس کیارستمی خود نیز در بخشی از مصاحبه خود با پرویز جاهد درباره این کتاب می‌گوید:«این مجموعه را که درآوردم برخی انتقاد می‌کنند که چرا رفتی سراغ شعر؟ تو که کار عکاسی و فیلم می‌کردی. به هر حال من را که به عنوان فیلمساز نباید شناخت. من هر دو سال یک فیلم می‌سازم. عکاسی هم گاهی انجام می‌دهم. ولی یک زندگی هم به‌عنوان ایرانی دارم.»
*س_برچسب‌ها_س*