دو برابر شدن مبادلات تجاری ایران و آسیای مرکزی

به گزارش اکوایران؛ ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تجارت با این کشورها با سرعت زیادی افزایش یافته و از 689 میلیون دلار در سال 2020 به 1.4 میلیارد دلار در سال 2021 رسید. این روند در سال 2022 هم با سرعت کمتری ادامه یافت و در این سال کل تجارت ایران با منطقه آسیای مرکزی به حدود 1.5 میلیارد دلار رسیده است. آسیای مرکزی سرزمین پهناوری در قاره آسیا است که محصور در خشکی است و هیچ مرزی با آب های آزاد جهان ندارد. این منطقه به طور معمول دربرگیرنده کشورهای «ازبکستان»، «تاجیکستان»، «ترکمنستان»، «قزاقستان» و «قرقیزستان» می‌شود کشورهایی که با توجه به موقعیت جغرافیایی بازار خوبی برای ایران محسوب می‌شوند.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد کل ارزش تجارت کالایی ایران به این منطقه 77 درصد متعلق به صادرات می‌شود که معادل 1.1 میلیارد دلار بوده و مابقی معادل 339 میلیون دلار را واردات تشکیل داده است. ارزش تجارت ایران با کشورهای منطقه آسیای مرکزی در سال 2022 افزایشی حدود 8 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته که مشارکت واردات در این افزایش حدود 5.1 واحد درصد بوده است. درواقع دلیل اصلی رشد مذکور افزایش 26 درصدی واردات از این منطقه در مقابل افزایش تنها 3 درصدی صادرات بوده است.

تراز تجاری ایران با آسیای مرکزی

از سوی دیگر در این مدت تراز تجاری ایران با 5 کشور منطقه آسیای مرکزی طی سال های 2018 تا 2022 همواره به نفع ایران مثبت بوده و در سال 2021 به بیشترین میزان خود در مدت مذکور (826 میلیارد دلار) رسید. در سال 2022 نیز تراز تجاری ایران با منطقه آسیای مرکزی حدود 30 میلیون دلار کاهش یافته و به 796 میلیون دلار رسیده است.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در سال 2022 در میان کشورهای آسیای مرکزی افزایش 89 درصدی و 106 درصدی واردات از دو کشور «قزاقستان» و «تاجیکستان» عامل اصلی این افزایش بوده است.

سهم کشورهای آسیای مرکز در تجارت با ایران

براساس داده‌های اعلام شده طی 5 سال منتهی به سال 2022 سهم کشورهای منطقه آسیای مرکزی از صادرات ایران به آنها نوسان داشته است. براساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، در بازه زمانی سال 2019 و 2020 هرچند سهم «ترکمنستان» در تجارت با ایران شکل کاهشی داشته اما در سال 2022 این کشور مجدد به جمع مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران در آسیای مرکزی بازگشت ارزیابی‌ها نشان می‌دهد سهم این کشور حدود 38 درصد از کل ارزش صادرات ایران به منطقه بوده است.

در میان کشورهای منطقه آسیای مرکزی طی 5 سال مورد بررسی (2018 تا 2022) سهم «قزاقستان» از بازار ایران (حدود 43 درصد) نسبت به سایر کشورهای منطقه از کل واردات در سال 2022 بیشتر بوده است. این درحالی که طی بازه مورد بررسی، کشور «ازبکستان» که مهمترین مبدا وارداتی ایران در سال های 2019 و 2020 در این منطقه بوده، به سومین کشور منطقه آسیای مرکزی با سهم 22.3 درصد از کل ارزش واردات ایران در سال 2022 تبدیل شده و سهم خود را در بازار ایران در میان کشورهای آسیای مرکزی از دست داده است.

اقلام عمده در تجارت ایران

براساس ارزیابی صورت گرفته در بازه زمانی مورد بررسی 10 کالای نخست صادراتی ایران در سال 2022 حدود 37 درصد بوده است. هرچند داده‌های اعلام شده نشان می‌دهد در مدت زمان مورد بررسی سهم 10 کالای نخست صادراتی به آسیای مرکزی نشان می‌دهد که تنوع صادرات به این کشورها نه تنها افزایش نداشته بلکه با کاهش هم همراه بوده است. در سال 2022 عمده کالاهای صادراتی ایران به منطقه آسیای مرکزی شامل (سایر میله‌ها از آهن یا از فولادهای غیر ممزوج دارای دندانه، برآمدگی، گودی یا...) با سهم حدود 10 درصدی از کل ارزش صادرات به این منطقه را تشکیل داده است.

عمده صادرات و واردات ایران به کشورهای آسیای مرکزی در سال 2022 شکل گرفت، کشورهای «ازبکستان»، «تاجیکستان» و «قزاقستان» حدود 35 درصد کل ارزش صادرات ایران به این کشورها را در سال 2022 تشکیل می دهد. این رقم برای «قرقیزستان» حدود 57 درصد و «ترکمنستان» حدود 32 درصد است. سهم 5 قلم عمده کالاهای صادراتی به کشورهای منطقه مذکور در سال 2022 نشان می دهد که صادرات ایران به این منطقه از تنوع بالایی برخوردار نیست.

در خصوص واردات نیز 5 قلم عمده وارداتی از کشورهای منطثه آسیای مرکزی برای کشورهای «تاجیکستان»، «قزاقستان» و «قرقیزستان» بیش از 90 درصد ارزش واردات ایران از این کشورها را تشکیل می دهد. سهم 5 قلم عمده وارداتی از «ازبکستان» و «ترکمنستان» نیز در سال 2022 از کل ارزش واردات ایران از این دو کشور به ترتیب حدود 89 درصد و 74 درصد بوده است.