دو‌راهی‌های رییسی در سال تازه / یک: حجاب و بنزین

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - سال تازه خورشیدی (1402) در حالی آغاز شده که به روشنی می‌توان دید ابراهیم رییسی و دولت او با دوراهی‌های متعددی روبه‌رویند و اقتضای مواجهه با دو‌راهی هم انتخاب یکی و ترجیح بر دیگری است چرا که سیاست، فن‌اولویت‌ها و هنر تصمیم و ترجیح یک گزینه بر دیگری یا دیگران و قبول هزینه و تبعات آن است و نمی‌توان تا ابد دل‌دل کرد و باید دل را به دریا زد.

در این یادداشت‌(ها) که برای سهولت مطالعه و بسط هر بخش در بیش از یک قسمت ارایه خواهد شد به مهم‌ترین دوراهی‌های ابراهیم رییسی و دولت او در سال جدید خواهیم پرداخت. دو‌راهی‌هایی که طبعا جز در یکی نمی‌توانند قدم نهاد و چون حاکمیت یک‌دست شده امکان تجربه هم‌زمان هر دو دیگر فراهم نیست تا کاستی‌ها به گردن دولت اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان انداخته شود بلکه باید مسؤولیت آنچه را انجام می‌دهند بپذیرند زیرا دولت کنونی حاصل ادغام نهادهای انقلابی در دستگاه های اجرایی است و این برای کار را برای کسانی که به کار سلبی خو کرده بودند دشوار ساخته و اما مهم‌ترین آن دوراهی‌ها یا دو راهه‌ها:

اول: حجاب / مهم‌ترین و نخستین دو راهی پیش روی ابراهیم رییسی و دولت او موضوع پوشش زنان است. واقعیت این است که بخشی از نسل جدید زیر بار پوشش رسمی نمی‌رود و حاضر به بازگشت به عصر پیشامهسا نیست و البته الزاما عناد سیاسی و ایدیولوژیک هم ندارد بلکه در دنیای دیگری سیر می‌کند. آن قدر هم تهدید کرده‌اند که به موضوع به جای باور مذهبی به چشم تصور یک تخلف می‌نگرند و مگر استفاده از ماهواره و پیام‌رسان‌های فیلتر‌شده و گوش‌دادن به موسیقی و رفتن به فلان مهمانی هم منع نشده؟ این را هم می‌گذارند کنار آنها. برای دختری که در خانواده مذهبی بزرگ نشده یا از مادر شنیده که مثل نسل‌های قبل نمی‌خواهد تحمیل کند و محصل و دانشجو و مخاطب برنامه‌های صدا وسیما هم نیست و سر در اینترنت دارد فهم آنچه فلان مأمور با لباس رسمی با بی‌لباس رسمی می‌گوید دشوار است و تهدید و ترساندن در حالی که در سال قبل هزینه‌های بیشتری پرداخته‌اند نیز پس از مدتی کارایی خود را از دست می‌دهد. ضمن این که دولت به پایگاه اجتماعی خود هم فکر می کند. یک راه این است که جامعه را به دو بخش تقسیم کند و بخشی را که «متدینین» می نامد راضی کند. اما چگونه؟ وقتی از همه اعم از متدینین مورد نظر و غیر متدینین به تعبیر خودشان مالیات می‌گیرند؟

حالا رییسی و دولت او در مواجهه با این نسل که کم یا زیاد رفتارشان محسوس است دو راه دارد: یا تحمل وضع موجود که طبعا هر چه هوا گرم‌تر شود مشکل‌شان هم بیشتر خواهد شد یا تکرار رفتارهای قبل. اما وقتی یک مهسا کشور را 6 ماه درگیر التهاب کرد و همه عرصه‌ها از دیپلماسی و اقتصاد تأثیر پذیرفتند مهسای بعدی احتمالی و خدای ناکرده دیگر چه خواهد کرد؟

گردن مجلس هم نمی‌تواند بیندازد. چون در جاهای دیگر از مجلس فعلی با همه هماهنگی سلب مسؤولیت کرده‌اند و هر قدر هم شورای نگهبان فضا را ببندند و انتخاب شماری از نمایندگان را عملا تضمین کند اما برای انتخابات اسفند به هر حال باید در حوزه انتخابیه سری بلند کنند و هر چه جلوتر رویم سعی می‌کنند خود را کنار بکشند و امثال نقدعلی هم در مجلس زیاد نیستند.

مشکل دیگر ابراهیم رییسی این است که حامیان او به کمتر از حجاب حداکثری راضی نیستند در حالی که تازه اگر موفق شود دختران و زنان روسری برداشته به روسری رضایت دهند باز آن حجاب حداکثری صدا و سیمایی را نمی‌توانند بر غیر معتقدین تحمیل کنند و به قبل از 25 شهریور 1401 بازگشته اند که مطلوب شان نبود که اگر بود که کل تابستان را هاشمی گلپایگانی رهنمود نمی داد!

تجربه آشتی با سعودی‌ها نشان داد وقتی قرار است میزبان ملک سلمانی باشند که از 95 به این طرف و بعد از کشتن شیخ نمر مدام به او فخش داده‌اند چگونه می توانند در داخل سخت بگیرند و اگر فرمانی بیاید که کافی است آن وقت هم چوب را خورده‌اند و هم پیاز را!

راه دوم این است که دولت، خود را از داستان حجاب بیرون بکشد و میدان را به دستگاه قضایی و نیروی انتظامی و خودسرها بسپارد. منتها باز نمی‌تواند این را اعلام کند چرا که مردم این دولت را با بقیه ارکان یکی می‌دانند و اکثریت مردم اساسا تعلق خاطری به آن ندارند. چرا که بیش از نصف مردم در انتخابات 1400 شرکت نکردند و از آن نصف هم رقابت بین رییس جمهور فعلی با آرای باطله بود! از سوی دیگر رییس جمهوری فاقد گفتمان اختصاصی است و تنها ادبیات رسمی را تکرار می‌کند و حتی یک جمله مستقل از خود ندارد و مدان ارجاع می دهد حتی وقتی می خواهد درباره قرآن و فعالیت های قرآنی صحبت کند. چنانچه تماشاگر صرف هم باشد باز باشد بخشی از ماجرا تفسیر می‌شود حال آن که هاشمی رفسنجانی، خاتمی و روحانی و حتی احمدی‌نژاد دو سال آخر شخصیت مستقلی از خود به نمایش گذاشته بودند.

با این اوصاف درباره پوشش زنان چه سخت بگیرند و چه از دست‌شان دررفته باشد هر دو به زیان رییسی است. چون اگر سخت بگیرند جامعه عصبانی‌تر خواهد شد و طرح خای مضحک هم چاره کار نیست. مگر دولت می تواند مالیات بگیرد و خدمات ندهد؟ آسان هم بگیرند صدای حامیان درخواهد آمد و خواهند پرسید کِی در زمان روحانی و خاتمی که ما منتقدشان بودیم چنین بود و دیر و دور نیست زبان به نقد او بگشایند.

دو راهی پیش روی رییسی بر سر موضوع حجاب در واقع این دوست: راه اول «مصلحت نظام و اقتضای دولت» و راه دوم «سخت‌گیری مذهبی و جلب نظر نواصول‌گرایان رادیکال». اگر اولی را برگزیند با دومی چه کند و اگر دومی مصلحت چه می‌شود؟ مهم‌تر از همه این که به فرض، بگیر و ببند هم راه بیندازند، تازه از بی‌حجابی می‌رسند به بدحجابی یعنی نقطه سر خط! هر چند قراین حاکی از آن است که عجالتا خواست شان همین است که جنبه سیاسی کار حفظ شود نه بخش مذهبی به معنای کامل کلمه.

تا اینجا البته رییس جمهوری بر سر دو راهی ایستاده و همچنان باید و نباید می‌کند و به گونه ای موارد شرعی را بیان می کند که انگار همچنان بعد از اقامه نماز جماعت در مسجد کوی نصر سخن می گوید اما حالا که دیگر امام جماعت آن مسجد و رییس قوه قضاییه و تولیت آستان قدس رضوی نیست و تا کی می تواند بر این جمله که قانون است و باید رعایت کنند تأکید کند؟

یک راه این است که سخت بگیرد که چی بشود؟ که تازه برگردیم به کم / بد / شل‌حجابی؟ راه دیگر این که سر به سر مردم نگذارد. وقتی یک سطل ماست این قدر دردسر ساز شده یکی می گوید ماست فروشی پلمب شد، کانال روزنامه دولت بازداشت ماست فروش را تکذیب می کند، سومی می گوید آمر بد کاری کرد و چهارمی می گوید زنان هم مجرم اند معلوم است که برنامه‌ا واحدی ندارند. تصور کنید چند دختر بی‌حجاب در پاساژی از این مغازه به آن مغازه بروند. می‌خواهند همه را پلمب کنند که چرا وارد مغازه شد و پرسید چند و بعد رفت؟ یعنی مغازه دار از پشت پیش خوان بیاید یقه زنان و دختران رابگیرد یا در هر مغازه می خواهند مأمور بگذارند؟

رییس جمهوری که نشان داده فاقد هر نوع گفتمان اختصاصی است و منتظر است تا عین موضع کلان نظام را تکرار کند در این فقره به مصلحت نمی‌بیند زودتر وارد صحنه شود دست کم تا در کانون انتقادات و حملات نیست و دیدیم که حسین شریعتمداری هم انتقاد از وزارت کشور به خاطر توصیف بیانیه حجاب با عنوان دوپهلو را پس گرفت و گفت «‌یک موی سردار وحیدی را با کسی عوض نمی‌کند» تا معلوم شود سیاست کلی فعلا همین است. دو راهی اما باقی است و آقای رییسی ناگزیر است قدمی به جلو بردارد و یکی از دو راه را انتخاب کند. هر چند به نظر می رسد منتظر است. مل دو راهی های دیگر که موضوع همین نوشته است و حالا نوبت دومی است.

دوم: بنزین / با افزایش قیمت دلار و ازدیاد مصرف حامل‌های انرژی دولت چاره‌ای جز افزایش قیمت بنزین ندارد هر چند تأثیری بر میزان مصرف نخواهد گذاشت. اما چگونه؟

در حالی که یکی از انتقادات خود به دولت قبل را نحوه اجرای افزایش قیمت بنزین می‌دانستند و تبعات سنگین اجتماعی در پی داشت ابراهیم رییسی چگونه می خواهد یا می‌تواند متفاوت عمل کند؟ شاید تنها راهکار سهمیه‌بندی بنزین آزاد سه هزار تومانی و عرضه بیش از آن با 5 هزار تومان باشد. ادامه روند فعلی اما ممکن نیست. کافی است به سبد هزینه‌های خود در همین نوروز نگاه کنید. کمترین هزینه شاید مربوط به بنزین باشد! این گزاره البته هرگز درصدد توصیه و توجیه افزایش قیمت بنزین نیست خاصه این که جناب میرسلیم در پی آن باشد چرا که بنزین در اقتصاد ایران به کالای معیار بدل شده و معنی کالای معیار این است که هر گونه افزایش آن بر اقلام دیگر اثر تورمی بر جای می‌گذارد و در سالی که قرار است دولت تورم را مهار کند چگونه می‌تواند دست به اقدام تورم زا بزند؟!

باید دید آقای رییسی در آن برنامه هفت هزار صفحه‌ای این موضوع را پیش‌بینی کرده بود یا نه یا می‌خواهد چنان‌که وعده داده بود اقتصاد‌دانان را به خط کند و راهکار بجوید؟ به هر رو باید تصمیم بگیرد چون بیش از این نمی‌تواند در دو راهی بایستد البته دو راهی‌های های او محدود به این دو فقره نیست. به قول بابا طاهر:

اگر دردم یکی بودی چه بودی

وگرغم، اندکی بودی چه بودی

به بالینم، طبیبی یا حبیبی؟

ازین هر دو یکی بودی چه بودی... 

تماشاخانه

چرا ارتش در بهمن سال 57 اعلام بیطرفی کرد؟ چرا کودتا نشد؟ (فیلم)

سایه گرانی، روی سفرهای نوروزی؛ اقامتگاه‌های غیر رسمی جایگزین اقامتگاه‌های رسمی (فیلم)

فیلم های دیگر docReady(function () { if (window.innerWidth کانال عصر ایران در تلگرام