«دین و جهانی‌شدن»؛ جایگاه و چشم‌انداز مذاهب در جوامع
تهران - ایرنا - کتاب «دین و جهانی شدن» شامل مجموعه مقالاتی از جامعه شناسان دین، فیلسوفان، مورخان و الهی‌دانان اساتید دانشگاه‌های مختلف جهان است که به بررسی جایگاه دین در جوامع فعلی به ویژه در پرتو شاخصه جهانی شدن می‌پردازد.
کتاب دین و جهانی شدن از مجموعه آثار تازه‌انتشاریافته انتشارات علمی و فرهنگی مجموعه مقالاتی به قلم اندیشمندان مختلف و گردآوری ورونیکا التگلس Veronique Altglas است که به کوشش سیدمحمدرضا دهشیری در 390 صفحه و یکهزار نسخه گرد آمده و راهی بازار کتاب است. التگلس استاد جامعه شناسی و خط مشی اجتماعی در دانشگاه کوئنیز بلفاست انگلیس است. حوزه های مشخص کاری و تحقیقاتی وی که دانش آموخته مقطع دکتری از دانشگاه سوربن است شامل جهانی شدن دین، حرکت های جدید مذهبی و مغایرت های مذاهب پاسخ به تنوع های مذهبی و فرهنگی در فرانسه و انگلیس است.
از وی آثار دیگری چون از یوگا تا کابالا (2014)؛ تمایزهای مذهبی و منطق ترکیب نمادها، بازگشت اجتماعی به جامعه شناسی مذهب (2018) نیز منتشر شده است اما به عنوان ویراستار مجموعه چهارجلدی دین و جهانی شدن؛ مفاهیم مهم در مطالعات اجتماعی بسیار مطرح شد. این مجموعه که طی دو سال پیاپی، 2010 و 2011 توسط انتشارت راتلج راهی بازار کتاب شده بود، گستره وسیعی از موضوعات مرتبط به مذهب و دین پژوهی را دربر می گیرد.
محمدرضا دهشیری دانش‌آموخته علوم سیاسی از دانشگاه تولوز 1 در مقطع دکتری و معاون آموزشی و پژوهشی مرکز ملی مطالعات جهانی شدن است و در مقدمه مفصلی که بر این کتاب نوشته توضیح داده که ادیان با درنوردیدن مرزهای جغرافیایی و فرهنگی، مفاهیم قلمرو و هویت را بازسازی می کنند. از این رو دین امروزه عامل بزرگ جهانی شدن شناخته می شود و ادیان به علت فراملی شدن ضمن هماهنگی با مضامین اجتماعی جدید با سایر فرهنگ ها تعامل و خود و محیط فرهنگی را صادر می کنند.
وی که گزیده ای از مجموعه مقالات کتاب چهارجلدی پیش‌گفته را به برگردان مترجمان مختلف کنار هم گردآورده، خلاصه ای از هر کدام را در مقدمه آورده است و توضیح داده مقالات گزینش شده به دور از تعصب های غیرعلمی انتخاب شده اند. نسرین اصغرزاده، ایران محرابی، ارسطو میرانی، فاطمه نام‌آور و سعید شیرنگی هر کدام یک یا بیشتر از یک مقاله از کتاب را ترجمه و گاه بازخوانی کرده اند.
راه های ایمان در عصر جهانی شدن نظریه کلاسیک و شواهد معاصر، بشریت، جهانی سازی و تجدید حیات دینی در سطح جهان، دین هزاره جدید و جهانی شدن، نظام دینی جامعه جهانی نگاهی جامعه شناختی به دین و ادیان کنونی، چشم اندازهای جهانی شدن در عصر جدید امپریالیسم معنوی در مقابل تنوع فرهنگی، جهانی شدن و هویت های جمعی، دین و حوزه جهانی، دین حقوق و نظم جهانی، حقوق بشر، نزاع های مذهبی و جهانی شدن، انعطاف پذیری دولت - ملت، فعالان مذهبی فراملی و سیاست های بین المللی و تعامل ادیان در یک بافت جهانی مقالات این کتاب هستند.
مقاله اول به نام راه های ایمان در عصر جهانی شدن؛ نظریه کلاسیک و شواهد معاصر نوشته فرانک جی لکنر استاد دانشگاه ایموری آمریکا به بررسی برخی خطوط سیر دین جهانی از طریق جامعه شناسی کلاسیک می پردازد و این مساله را طرح می کند که اکثر خطوط فکری کلاسیک راجع به دین و مدرنتیه دلالت های جهانی دارند. لکنر در فراز نتیجه گیری مقاله می نویسد: گرچه جامعه شناسان کلاسیک از نظر بینش ها و پیش فرض های نظری با هم تفاوت دارند، در مورد دین درباره برخی نکات هم گرایی نیز دارند. (ص. 25)
دیگر مقاله کتاب به قلم رولاند رابرتسون Roland Robertson استاد دانشگاه ابردین اسکاتلند در زمینه جامعه شناسی و نظریه پرداز جهانی شدن و یوان چیریکو JoAnn Chirico مربی جامعه شناسی در دانشگاه دولتی پنسیلوانیای آمریکابه نام بشریت، جهانی سازی و تجدید حیات دینی در سطح جهان با این داعیه که جهانی شدن و احیای دغدغه های مذهبی و شبه مذهبی، تنها در قالب اصطلاحات جامعه شناختی و با ارائه یک طرح تحلیلی قابل درک است به مفهوم سازی در این زمینه می پردازد. مبحث رابطه میان دو مقوله دین و جهانی شدن نیاز جدی به بررسی از جنبه های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی و جامعه شناختی دارد و شایسته است که یکی از اهداف مطالعات میان رشته ای واقع شود.
دین، هزاره جدید و جهانی شدن مقاله سوم این کتاب به قلم خوزه کازانوا Jos Casanova یکی از چهره های مطرح حوزه جامعه شناسی دین و استاد دانشگاه دولتی جرج تاون انگلیس با آثار فراوانی در زمینه دین، جهانی شدن و جامعه است که نویسنده در آن ابتدا جهانی شدن را توضیح می‌دهد و سپس از یک جنبه تاریخی درازمدت مروری بر تغییرات الگوهای روابط میان کلیسا، دولت، ملت و جامعه مدنی دارد و دو شکل همزمان از دین جهانی را مطرح می کند: دین کاتولیک و دین اصول‌گرا. (ص.90)
نظام دینی جامعه جهانی به قلم پیتر بیر Peter Byrne صاحب کرسی اقتصادجامعه شناسی در دانشگاه لندن مقاله چهارم این کتاب است که نویسنده طی آن نتیجه می گیرد ادیان در دو قرن گذشته به صورت زیرمجموعه های یک نظام دینی جهانی رشده یافته اند، هر چند همچون نظام سیاسی باید به این موضوع نیز بنگریم که چگونه این زیرمجموعه ها در نظام کلی ادیان با یکدیگر مرتبط اند. (ص. 162) وی در انتها نتیجه می گیرد: مقوله دین جهانی توام با ابهامات و تناقضات حول آنها تنها به این دلیل شکل گرفته است که پدیده مد نظر تنها در آن بافت در حال شکل گیری بوده است، چرا که ما پیروان دین راه گریزی از تعصبات فرهنگی مان نداریم. در حقیقت شناخت تعصبات خود نشانه موضوع تاریخی و اجتماعی مطالعه ماست. (ص. 165)
چشم اندازهای جهانی شدن در عصر جدید نوشته ووتر جی هانگراف Wouter Hanegraaff استادتمام تاریخ فلسفه هرمیسه دانشگاه آمستردام هلند به طور ضمنی سرنخ‌های تحقیق در این مورد را به دست می دهد و نویسنده می نویسد:
تحقیق منظم در موضوع جهانی شدن معنویت عصر جدید باید حداقل چهار مورد را در نظر بگیرد، نخست: باید بر پایه تعاریف کارامد روشنی از عصر جدید باشد، اگر عصر جدید جنبشی از نقد فرهنگ غربی است، محققان باید به محرک های پیچیده نژادپرستی در روند انتقال فرهنگی عصر جدیدی حساس باشند، باید به میزانی که معنویت عصر جدید تحت تاثیر زمینه های فرهنگی غیرغربی خاص شکل های جدیدی به خود می گیرد توجه کرد و محققان باید در مورد اینکه چگونه تئوری های نژاد پرستی در باب جادو، رمزگونگی همزادگرایی می تواند آنها را در مقابل مراحل تغییر تاریخی اغفال کند بسیار هوشیار باشند. (ص. 185)
جهانی شدن و هویت‌های جمعی دیگر مقاله این کتاب به قلم جودیت باکسر لیورانت Judith Baxter استاد زبانشناسی کاربردی و جامعه شناسی زبان در دانشگاه آستون شهر بیرمنگام انگلیس است که به دلایل ظهور جهان های متفاوت هویتی و دین و هویت های جمعی در عصر جهانی شدن می پردازد.
رولاند رابرتسون در مقاله دین و حوزه جهانی می کوشد برخی مشخصات جامعه دینی را در رابطه با ویژگی ها و مفاهیم جهانی شدن را بررسی کند و به بررسی موارد مرتبط با جامعه شناسی دین بپردازد که متکی بر الگوی اجتماعی است؛ یعنی بینشی که بر اساس آن ساختار اجتماعی جامعه قالبی را برای زندگی اجتماعی به وجود می آورد.
فرانک جی لکنر در مقاله دین، حقوق و نظم جهانی مساله چگونگی تحقق نظم جهانی را در رابطه با مذهب می کاود و بیان می کند جهانی شدن فرایندی است که از طریق آن یک نظم اجتماعی جدید در مقیاس جهانی پدید می آید و جوامع متمایز به لحاظ فرهنگی را در تعامل با یکدیگر قرار می دهد.
مقاله حقوق بشر، نزاع های مذهبی و جهانی شدن به قلم جیمز وی اسپیکارد James Spickard استان جامعه شناسی و انسان شناسی در دانشگاه خصوصی ردلند کالیفرنیا در با تاکید بر این باور که در دنیای مدرن امروز، اعتقاد به حقوق بشر فطری به وضعیت شبه مذهبی درآمده است بیان می کند به رغم وجود منشا این اعتقاد در فلسفه غرب و مخالفت فعال برخی حکومت های اسلامی و دولت های بومی ضداستعماری این عقیده که همه افراد دارای حقوق لاینفک برای زندگی، آزادی و شرایط اقتصادی اولیه برای کسب درامد زندگی خود هستند قابل توجه و احترام است.
استیو بروس Steve Bruce استاد جامعه شناسی دانشگاه آبردین و دیوید وواس David Voas استاد دانشگاه گلوبال لندن در مقاله انعطاف پذیری دولت - ملت؛ دین و نهادهای مدنی در دوران مدرن به بررسی برخی مفروضات جامعه شناسان پرداخته؛ از جمله اینکه جامعه با دولت - ملت همخوانی دارد یا اینکه نهادهای مدنی و نه دولت ها هستند که از مشروعیت اعمال قدرت برخوردارند.جف هنیس Jeffery Haynes استاد علوم سیاسی در دانشگاه متروپلیتن لندن در مقاله فعالان مذهبی فراملی و سیاست های بین المللی به بررسی پدیده عاملان مذهبی فراملی می پردازد و این ادعا را ارزیابی می کند که فعالیت آنها ممکن است حاکمیت دولت را تضعیف کند.
جیمز آ بکفورد James A. Beckford استاد جامعه شناسی دین در دانشگاه وارویک لندن در مقاله تعامل ادیان در یک بافت جهانی با اشاره به نامتعارف بودن مطالبات جهانی و مذهبی شدن تا اوایل قرن و یادآوری اینکه نهادها و عقاید مذهبی از برخی جنبه ها بسیار پیش تر از دیگر نهادهای اجتماعی روند جهانی شدن را پی می گیرند بیان می کند اکنون نظریه پردازان اجتماعی باید توجه بیشتری به مطالعات مذهبی داشته باشند.
*س_برچسب‌ها_س*