راستی‌آزمایی یک ادعا؛ فرزندان 5400 مسئول جمهوری اسلامی، خارج از ایرانند؟
در نطق‌های رای اعتماد وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، یکی از نمایندگان مدعی شده بود فرزندان 5400 تن از مسئولان جمهوری اسلامی، خارج از ایران هستند؛ اما آیا این ادعا درست است؟
به گزارش ایرنا موضوع حضور فرزندان مسئولان کشور در خارج و حواشی و انتقادها به آن، سابقه‌ای طولانی دارد؛ از خروج فرزند «محسن رضایی» فرمانده وقت سپاه پاسداران در دهه 70 تا مسائلی که به‌تازگی درباره حضور فرزندان «انسیه خزعلی» معاون زنان رئیس‌جمهور و «علی زاکانی» شهردار تهران مطرح شد.
تا کنون مقام مسئولی درباره تعداد فرزندان مسئولان که در خارج زندگی می‌کنند، آماری نداده بود، تا آنکه «هاجر چنارانی» نماینده نیشابور در مجلس در جریان بررسی صلاحیت «محمدهادی زاهدی‌وفا» وزیر پیشنهادی تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: «آقای رئیسی گفتند که اگر کسی فرزندش تابعیت خارج از ایران دارد خودش هم برود؛ ما منتظر اجرا هستیم. فرزندان 5400 و اندی از مسئولان جمهوری اسلامی در خارج از ایران هستند؛ چطور می‌شود جمهوری اسلامی ایران حقوق و مسئولیتش خوب است اما تابعیت آن برای شما باشد؟ اگر کشوری متجاوز و متخاصم است و کشور دشمن است و آمریکا و کاناداست، چطور فرزندان مسئولان آنجا هستند؟»
اما عدد 5400 درباره حضور فرزندان مسئولان در خارج از کجا آمده و چه مستنداتی دارد؟
پیش از این در سوم خرداد امسال، «مرتضی میریان» رئیس اداره عملیات زمینی سپاه در برنامه تلویزیونی «صبح‌بخیر ایران» از زندگی 4000 نفر از فرزندان مقام‌های جمهوری اسلامی در خارج از کشور خبر داده و گفته بود: «امروز نزدیک 4 هزار فرزند برخی از مسئولان در آمریکا، اروپا و کانادا زندگی می‌کنند. این افراد باید «رصد» شوند تا در آینده، هیچ پست مدیریتی در جمهوری اسلامی به آنها داده نشود.»
این ادعا با توئیت «عبدالله گنجی» مدیرمسئول کنونی روزنامه همشهری مواجه شد: «زیاد شنیدیم که 4000 آقازاده (فرزند مسئولان) در انگلیس مشغول تحصیل هستند. دیروز دیدم در شبکه یک سیما، سرداری از سپاه هم این عدد را بر زبان آورد.. گفت به فلانی1000 ضربه شلاق زدند، جواب داد یا شلاق نخوردی یا 1000 را نمی‌فهمی. اگر کسی100 نفرشان را با هویت معرفی کند پوشش خبری می‌دهیم.»
اندکی بعد «محمدصالح هاشمی گلپایگانی»، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر با بیان اینکه 3 تا 4 هزار فرزند مدیر میانی از سال‌های گذشته تاکنون در خارج از کشور هستند، گفته بود: چه اصراری است فردی مسئول باشد، در حالی که فرزندش در خارج از کشور باشد؟ نمی‌شود افراد به دنبال تامین یورو و دلار برای فرزندانشان باشد اما با صدای بلند استقلال کشور را اعلام کنند. چه بخواهد این مدیر در مسئولیت خود باشد چه نباشد باید مجلس در این خصوص تصمیم بگیرد که ما هم در این زمینه به مجلس نامه ارسال کرده‌ایم.
«محمدصالح جوکار» رئیس کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس نیز در گفت‌وگو با همشهری گفته: «ما در مجلس آمار دقیقی از اینکه چه تعداد از فرزندان مقامات و مسئولان خارج از کشور زندگی می‌کنند، نداریم. لازم است مسئولان وزارت امور خارجه در این‌باره با بررسی دقیق موضوع، آمار مربوط به حضور فرزندان مقامات ایرانی در خارج کشور را تهیه کنند. ممکن است در برخی کمیسیون‌های مجلس، آماری در این‌باره تهیه شده باشد اما نمی‌توان به این آمارها استدلال کرد زیرا مبنای رسمی ندارد؛ بنابراین طرح برخی اعداد و آمارها درباره تعداد فرزندان مقامات ایرانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند قابل صحت‌سنجی نیست.»
چه تعداد مسئول در جمهوری اسلامی داشته‌ایم؟ برای به دست آوردن این آمار، ابتدا باید تعداد مسئولان جمهوری اسلامی را شمرد و دید که معیار «مسئول» حساب کردن افراد چیست؟ از ابتدای انقلاب، 13 دولت و 11 مجلس داشته‌ایم. با محاسبه 20 وزارتخانه در هر دولت و 10 معاون وزیر در هر وزارتخانه، (13*20*10) نزدیک به 2600 وزیر و معاون رئیس‌جمهور و معاون وزارتخانه داریم. 11 مجلس هم بوده که در مجموع نزدیک به سه هزار نماینده مجلس خواهدشد و علاوه بر این، مسئولان دستگاه قضایی، سفیران و نیروهای مسلح می‌توانند جمع حدود 10 هزار نفری را تشکیل دهند.
سفر هموطنان ایران به کشورهای خارجی برای تحصیل، زیاد رخ داده و اینکه تعدادی از فرزندان این مسئولان نیز برای تحصیل به خارج از کشور رفته و برخی در آن کشورها اقامت گزیده باشند، دور از ذهن نیست؛ با این حال به دلیل گسترده و پراکنده‌بودن فهرست مسئولان، محاسبه آمار فرزندانی از آنان که در خارج از کشور حضور دارند، به سادگی امکان‌پذیر نیست.
حضور فرزند مسئول در خارج، خوب یا بد؟ صرف نظر از تعداد، به نظر می‌رسد درباره اینکه حضور فرزندان در خارج خوب است یا بد، اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. به عنوان نمونه «محمد کوثری» نماینده تهران در مجلس در واکنش به اخبار منتشر شده درباره مهاجرت فرزندان مسئولان گفته بود: «نباید وقتی فرزند یک مسئولی برای کسب علم مهاجرت می‌کند، آن مسئول را زیرسوال برد، زیرا قانونی در این زمینه وجود ندارد و ایرادی وارد نیست. علت مهاجرت این افراد، پیشرفت کشور است اما برخی الکی این قضیه را بزرگ می‌کنند.»
اما برخلاف کوثری، «حسن عباسی» در واکنش به زندگی فرزندان مسئولان در خارج از کشور گفته است: «مسئولی که فرزندش به خارج می‌رود بی‌شرف است. باید آبروی مسئولی که فرزندش به آمریکا می‌رود را برد و به او توهین کرد.»
می‌توان استدلال کوثری را درباره مهاجرت تحصیلی پذیرفت اما علت مهاجرت فرزندان مسئولان که در کشورهای دیگر ماندگار می‌شوند را نمی‌توان «پیشرفت کشور» دانست. از سوی دیگر بعید است توهین به مسئولی که فرزندش به خارج کشور می‌رود، قابل دفاع باشد، به ویژه که قانونی در این زمینه نداریم.
در عین حال به نظر می‌رسد آنچه سبب حساسیت مردم و افکار عمومی در این زمینه شده، برداشت تناقض میان حرف و عمل مسئولان و تبعیض میان آنها و دیگران است. آنها از این گلایه دارند که برخی مسئولان با رویکردها و دادن شعار علیه کشورهای غربی، زمینه ساز فشارها و هزینه‌هایی برای مردم می‌شوند؛ با این حال در زمان انتخاب محل زندگی، فرزندانشان سر از همین کشورهای مورد عتاب پدران و مادران در می‌آورند و انتقاد مردم هم به همین تناقض و تبعیض است.
جمع‌بندی گرچه حضور ده‌ها تن از فرزندان مسئولان در خارج کشور در این سال‌ها اعلام شده اما به نظر می‌رسد محاسبه تعداد این افراد، به سادگی امکان‌پذیر نیست و از این رو عدد مورد ادعای نماینده نیشابور که منبعی هم برای آن اعلام نشده، قابل اثبات نیست.