رانت میلیاردی واردات دان مرغ!

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، آنهایی که شعار می‌دادند و تحریم‌ها را مدیریت نکردند شاید باید امروز پاسخ دهند که در صورت روند کاهشی تقاضای ارزان‌ترین فرآورده پروتئینی مردم ایران که محصول «تخم‌مرغ» است، چه پاسخی برای افت شدید نیازهای تغذیه‌ای و ویتامینی میلیون‌ها ایرانی بی‌خبر از همه‌جا خواهند داشت! کما اینکه چند روز پیش اگر کارخانه لبنیات «م» در آتش اهریمن بی‌تدبیری سهوی سوخته است؛ «مرغداران م» نیز در آتش بی‌تفاوتی و صرف نقل قول نصایحی با ژست قهرمانانه، دلواپس مرغ‌های گرسنه خود هستند که توان تولید تخم مرغ ندارند و جسته و گریخته به هم‌خوردگی مکانیسم تغذیه آنها، پدیده کانی‌بالیسم (هم نوع‌خواری مرغ‌ها) را شایع کرده یا حداقل در حال شایع شدن است! اوضاع تامین نهاده مرغداران زمانی دراماتیک می‌شود که قیمت جهانی کنجاله سویا حتی با در نظر گرفتن دلار 27 هزار تومانی در بازار آزاد، نصف بازار ایران است! که این خود گویای عمق درد جانکاهی است که مرغ‌ها و مرغداران را اسیر کرده است؛ چرا که وقتی تمام نهاده‌های دامی از جمله کنجاله سویا با ارز 4200 تومانی دولتی به بازار ایران وارد می‌شود، این محصول در حالی که باید حداکثر 2450 تومان قیمت داشته باشد، در بازار آزاد به قیمت‌هایی نظیر 13 هزار تومان تا 17 هزار تومان به فروش می‌رسد! و از آنجا که با احتساب سالانه 2 میلیون و پانصد هزار تن کنجاله سویا مصرفی در صنعت طیور کشور که حداقل 90 درصد آن وارداتی است، می‌توان با حساب و کتابی که همکاران گروه اقتصادی روزنامه آفتاب یزد کردند به ضرس قاطع گفت: «نانی نجومی بیش از 20 هزار میلیارد تومان (200000 میلیارد ریال) در یک سال، عاید بازیگران بازار فقط یک قلم نهاده کنجاله سویا می‌شود!» رقمی که اگر با توجه به تاثیرگذار 60 درصدی نرخ این نهاده روی نرخ تمام شده مرغ و تخم مرغ محاسبه شود به وضوح می‌توان متوجه شد که این رقم چگونه از جیب مرغدار و او هم از جیب ملت نگران در خرید گوشت قرمز و ماهی و ناگزیر متوسل شده به بازار گوشت مرغ یا فقط چند عدد تخم مرغ برای خوردن وعده‌های متعدد «نیمرو» اخذ می‌شود! و همه اینها در حالی است که با توجه به گرانی غیرعادی کنجاله سویا که آشکارا تحت تاثیر آشفتگی شدید در بازار ارز و همچنین نبود تنطیم بازار به دلیل شدت رانت‌خواهی و همچنین بلاتکلیفی بازار در روزها و هفته‌های کنونی و آتی است، پی به عمق فاجعه فقیر شدن مردم ایران برد! تا جایی که امروز مرغداران برای تهیه این محصول به سمت سویا با مصرف انسانی رفته‌اند فقط به این دلیل که قیمت پایین‌تری در مقایسه با کنجاله سویا دامی دارد، اما این نوع تغذیه چه پیامدهایی در فرآیند تولید و اختلال در سیستم رشد جوجه‌ها خواهد داشت؛ موضوعی است که در تحلیل جداگانه‌ای باید به آن پرداخت. در هر صورت از آنجا که بر اساس کنترل نرخ بازار جهانی کنجاله سویا که روز گذشته 4 مهر 99 حداکثر قیمت هر تن کنجاله سویا در بورس شیکاگو 370 تن بود و با در نظر گرفتن نرخ روز پنج شنبه دلار در بازار آزاد که حدود 27 هزار تومان خرید و فروش شد می‌توان ادعا کرد که قیمت هر کیلوگرم از این محصول حداکثر باید حدود 9900 تومان باشد؛ اما آنچه در حال معامله است، بین 13 تا 17 هزار تومان است! کما اینکه طلایی مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام چندی پیش در نشست خبری اعلام کرد که به دلیل مشکلات تامین ارز در ماه‌های گذشته، تنها نیمی از نیاز تولیدکنندگان دام و طیور تامین شده است و این اعتراف خود گویای بازار نامیزان نهاده کنجاله و خواب‌های آشفته مرغداران و متولیان امور دام کشور است. همه اینها در حالی است که در آخرین روزکاری هفته گذشته، محمدرضا کلامی سرپرست معاونت بازرگانی داخلی وزارت صمت اعلام کرده بود: ستاد تنظیم بازار قیمت کنجاله سویا را در بنادر 2700 تومان تعیین کرده و بانک مرکزی باید هزینه‌های مرتبط با نقل و انتقال ارز و کارمزد را در قالب فیش خدمت برای واردکننده لحاظ کند. سخنگوی ستاد تنظیم بازار در خصوص کنجاله سویا اعلام کرد البته این قیمت مشروط بر این است که بانک مرکزی هزینه‌های مرتبط با نقل و انتقال ارز و کارمزد را حتما در قالب فیش خدمت برای واردکننده لحاظ کند تا واردات این محصول با صرفه اقتصادی باشد و انگیزه‌های لازم برای تامین این کالا فراهم شود. البته ماجرای سویا و کنجاله آن مسبوق به سابقه است و خاص امروز و دوران تحریم و گرانی خیره‌کننده ارز نیست؛ چرا که ضمن درک و پذیرش تاثیرات تحریم‌ها در قیمت‌سازی کاذب انواع نهاده‌ها و فرصت‌طلبی دلالان خارجی و داخلی از این وضعیت رخ داده که با ضرب و زور هر تنبیهی هم اثر نداشته است؛ در واقع می‌توان گفت کسانی که حواس‌شان به نوسان تولید و مصرف گوشت و مرغ است، حتما به خاطر دارند که در سال 91 خورشیدی ناگهان چه حاشیه‌هایی در عرضه گوشت مرغ برپا شد! در آن سال نیز قیمت کنجاله سویا تا کیلویی 10 هزار تومان افزایش یافت و دولت دهم مجبور شد که با وارد کردن خوراک دام، طیور، کنجاله سویا و نمایش آن در برنامه‌های خبری و گزارشی، وانمود کند که گناه اصلی گران شدن ناگهانی قیمت مرغ و پروتئین در بازار به گردن همین سویا و کنجاله سویا و انواع خوراک دام و طیور است که در وارداتش به کشورمان اختلالاتی پیش آمده بود. البته این امر تا حدودی نیز حقیقت داشت، زیرا تا کشتی‌های حامل خوراک دام و طیور به مراکز توزیع شهرستان‌ها رسید و وارد مرغداری‌ها شد، قیمت‌های تولید و عرضه مرغ و تخم‌مرغ و دیگر مواد مربوط کم‌کم کاهش یافت. اما در گذشته‌های کمی دورتر قصه سویا و کنجاله سویا چگونه بوده است!؟ تا سال 75 کنجاله‌سویا تقریبا جایگاهی در سبد محصولات کشاورزی مورد نیاز کشور نداشت، اما از این سال به بعد کنجاله سویا کم‌کم جای خود را به‌عنوان یکی از محصولات ضروری کشاورزی در کشور باز کرد و این روند تا جایی پیش‌رفته است که امروز تصور بازار محصولات کشاورزی ایران بدون وجود کنجاله سویا تقریبا محال است و اگر برای یک هفته عرضه این کالا به بازار با اخلال مواجه شود، بازار گوشت و مواد پروتئینی کشور به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. هم‌اکنون سالانه نزدیک به 2 میلیون و پانصد هزار تن کنجاله سویا در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد که غالب آن در بخش خوراک طیور و دام به کار گرفته می‌شود. کنجاله سویا یکی از مهم‌ترین منابع تغذیه طیور و دام و منبع اصلی تامین پروتئین مورد نیاز طیور و در نتیجه از مهم‌ترین نهاده‌های تولید گوشت در ایران و بسیاری از کشورهای جهان است. این محصول که از دانه سویا به‌دست می‌آید، در کنار ذرت، بخش عمده خوراک طیور را در کشور تشکیل می‌دهد. در عین حال با وجود اهمیت بسیار زیاد کنجاله سویا در تامین خوراک طیور و دام کشور، وابستگی نزدیک به 100 درصدی ایران به واردات کنجاله و دانه سویا نقطه ضعف بزرگی در این زمینه به شمار می‌رود. البته در مورد بازار کنجاله سویا همه مباحث به اینجا ختم نمی‌شود کما اینکه در اثر کمبود شدید کنجاله سویا دامی امروز واحدهای تولیدی از بسته‌های زرد و نارنجی رنگی پر شده که تا همین چند ماه پیش خوراک انسان‌ها بوده است! حالا این بسته‌ها که داخلشان پر شده از سویا انسانی، یکی پس از دیگری خالی می‌شوند تا در نبود نهاده‌های دامی خوراک مرغداری‌ها شوند. می‌گویند تاریخ مصرف گذشته‌اند؛ اما اینکه چرا این سویاها سر از انبار نهاده درآورده‌اند، دلیل دیگری دارد. داستان از این قرار است که میزان عرضه نهاده‌های دامی در ماه‌های گذشته به شدت کاهش یافته و هر کیلو کنجاله سویایی که باید به قیمت 2450 تومان عرضه شود، این روزها در بازار 15 هزار تومان قیمت می‌خورد. این در حالی است قیمت هر کیلو سویا انسانی تنها 12 هزار تومان تعیین شده. جو و ذرت 1450 تومانی هم حدود 3100 تومان و 3800 تومان فروخته می‌شوند! به دنبال پیگیری خبرنگار گروه اقتصادی آفتاب یزد از دیدگاه مجید موافق قدیری رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان چنین استنتاج می‌گردد: این سویاها تاریخ مصرف گذشته‌اند و استفاده از آنها هیچ مشکلی چه برای دام و چه برای ذخایر غذایی ایجاد نمی‌کند؛ اتفاقا به نفع محیط زیست و اقتصاد ملی است و مانع هدر رفت مواد غذایی هم می‌شود. اما مشکل از آنجا آغاز می‌شود که تولیدکنندگان خوراک دام و دامدارها و مرغداری‌ها به دلیل کمبود ناچار به استفاده از چنین جایگزین‌هایی برای سیر کردن شکم دام‌ها و مرغ‌های خود شده‌اند، نه برای کاهش مخاطرات زیست محیطی و جلوگیری اسراف مواد غذایی. به نظر می‌رسد که با وجود وعده‌های داده شده برای کنترل بازار نهاده، این بازارها حالا حالاها رنگ بهبود نبیند که البته دلایل مختلفی دارد. از عدم تامین و تخصیص ارز و رسوب کالاها در گمرکات کشور گرفته تا رانت‌های عجیب و غریبی که اختلاف قیمت بین بازار آزاد و دولتی ایجاد کرده است. به گفته رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان در حال حاضر اختلاف قیمت یک کامیون 20 تنی ذرت دولتی و آزاد حدود 47میلیون تومان است! در هر محموله این محصول یک رانت 47میلیونی وجود دارد که همه دوست دارند این رانت عاید آنها شود. جدای از این، خرید کنجاله سویا خارج از سامانه «بازارگاه» نوعی قاچاق کالا محسوب می‌شود و تولیدکننده خوراک دام و مرغداری که برای حفظ دام خود ناچار به خرید از بازار آزاد شده، «قاچاقچی» محسوب می‌شود. رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان بر این باور است که با توجه به تحریم‌ها و مسئله نقل و انتقال پول، امروز نزدیک به 70درصد کنجاله سویای مورد نیاز کشور از آمریکای لاتین (کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین) تامین می‌شود و هند سهم 25درصدی در این زمینه به خود اختصاص داده است. موافق قدیری با بیان اینکه بخش عمده واردات نهاده‌های دامی مورد نیاز کشور از برزیل، آرژانتین، اوکراین، روسیه، هند، قزاقستان و بخش اندکی جو و کنجاله سویا نیز از کشورهای آلمان، رومانی و فرانسه تامین و وارد می‌شود، می‌افزاید: بنابراین واردات از کشورهای مطرح جهان انجام می‌شود. رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان تصریح می‌کند: بخشی از کنجاله سویای وارداتی از هند خریداری می‌شود که به طور قطع نسبت به کشورهای امریکای لاتین کیفیت پایین‌تری دارد، اما براساس شرایط روز ناچاریم که از هندوستان واردات داشته باشیم، البته این درحالی است که شرایط بهداشتی واردات نهاده‌های دامی ما از استاندارد بالایی برخوردار است. به گفته وی، واردات نهاده‌های دامی طبق استانداردهای بهداشتی سختگیرانه سازمان ملی استاندارد و سازمان دامپزشکی کشور است و کنجاله سویای وارداتی از کشور هند نیز از کیفیت خوبی برخوردار است، اما پروتئین آن نسبت به نوع برزیلی و آرژانتینی قدرت جذب پایین‌تری دارد. رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان با بیان این که نوسان قیمت نهاده‌ها همیشه سرمایه‌گذاری در صنعت دام و طیور را با چالش روبرو کرده است، می‌گوید: تشدید تحریم‌ها، انتقال ارز برای واردات نهاده‌های دامی را با مشکل جدی روبرو کرده به طوری که این امر نوسان واردات و توزیع نهاده‌ها را در پی داشته تا جایی که نامتعادل شدن قیمت‌ها در بازار آزاد نگرانی‌هایی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است. حال با تمام این اقوال، محاسبات و تحلیل‌ها بر رانت شیرین نهاده کنجاله سویا و... می‌توان با یک نگاه ساده به وضعیت قیمت‌های جهانی نهاده‌های دامی که نمونه‌ای از نمودارهای آن را نیز همکاران ما با ارزیابی در سایت ITP به دست آوردند می‌توان گفت که وقتی روز گذشته (جمعه 4 مهر 99) حداکثر قیمت کنجاله سویا در بورس شیکاگو 370دلار بوده است، با فرض در نظر گرفتن بهای 27 هزار تومانی هر دلار می‌توان بهای یک تن نهاده و یک کیلوی آن را 9 هزار و 900 تومان اعلام کرد. این در حالی است که هم اکنون هر کیلو از این نهاده در بازار آزاد دست کم و متوسط به قیمت 15 هزار تومان فروخته می‌شود! منبع: آفتاب یزد