رشد 13 درصدی تولید کتاب کودک و نوجوان
این درحالی است که همین آمارها نشان می‌دهد از مجموع 9420 عنوان کتاب منتشر شده در دومین ماه از تابستان سال جاری، 5784 عنوان کتاب چاپ اول و 3636 عنوان کتاب هم چاپ مجدد شده‌اند، تا به این ترتیب میانگین شمارگان تولید کتاب در همین ماه به رقمی معادل 925 جلد و میانگین قیمت یک میلیون و 264 هزار و 808 ریال برسد.
از سوی دیگر با نگاهی دقیق‌تر در میان آمارها و عناوین منتشر شده کتاب از سوی 1308 ناشر حقوقی (دارای پروانه نشر) و 21 ناشر حقیقی (موردی) طی دوره مورد نظر کاملاً مشخص است که روند روبه‌رشد تولید کتاب در بخش کمک آموزشی رشد چشمگیری نسبت به دوره مشابه سال گذشته داشته است به‌صورتی که آمارهای رسمی ثبت شده در خانه کتاب و ادبیات ایران نشان می‌دهد تعداد کتاب‌های کمک‌آموزشی منتشر شده در مرداد ماه 1401 شمسی مجموعاً 618 عنوان بوده که یکسال بعد در همین دوره با رشدی معادل 155 درصد به 1576 عنوان کتاب رسیده است.
همچنین بررسی جدول آماری منتشر شده نیز بیانگر این نکته است که ظاهرا در همین دوره بخش کتاب‌های کودک و نوجوان نیز رونق مناسبی در تولید داشته چون در مرداد ماه 1401 شمسی این بخش شاهد تولید 1011 عنوان کتاب بوده که با رشد 13 درصدی یکسال بعد به رقمی معادل 1142 عنوان کتاب رسیده است.
البته بررسی دقیق‌تر در میان عناوین منتشر شده کتاب در دوره مورد نظر نشان می‌دهد که اگر بخواهیم بیشترین رشد تولید کتاب در مرداد ماه سال گذشته و امسال را مقایسه کنیم؛ بیشترین رشد تولید در بخش کتب کمک درسی و کمک آموزشی با میانگین رشد 155 درصدی و پس از آن موضعات تاریخ و جغرافیا با رشد 78 درصدی قرار گرفته و در نهایتا بخش دینی هم در این دوره با رشدی معادل 43 درصدی سومین رتبه در افزایش میزان تولید کتاب را در بازه زمانی مورد نظر تجربه کرده‌اند.
23 استان فقط 646 عنوان کتاب تولید کردند!
از سوی دیگر آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد همچون دوره‌های گذشته ناشران تهران در زمینه تولید از سایر استان‌ها گوی سبقت را ربوده‌اند و در جداول آماری 65 درصد از کل عناوین منتشر شده کتاب در مرداد سال جاری را به خود اختصاص داده‌اند و درپی ناشران تهرانی، ناشران استان قم با سهم 8 درصدی یعنی 484 عنوان کتاب، جایگاه دوم تولید کتاب را در اختیار دارند و سومین جایگاه هم به ناشران استان خراسان رضوی با تولید 273 عنوان کتاب رسیده است.
پس از این سه استان نیز استان آذربایجان شرقی، اصفهان، مازندران، فارس و البرز به ترتیب با تولید 177، 128، 125، 99 و 99 عنوان کتاب جایگاه چهارم تا هشتم تولید کتاب در دوره مورد نظر را به خود اختصاص داده‌اند. اما نکته قابل توجه اینجاست که از میان سی و یک استان کشورمان 89 درصد از تولید کتاب در اختیار هشت استان یادشده قرار گرفته و بیست و سه استان دیگر تنها یازده درصد از عناوین منتشر شده کتاب در مردادماه سال 1402 شمسی را به نام خود کرده‌اند که به گفته برخی منتقدان و کارشناسان فن این آمارها دارای معنای قابل توجهی است که نباید به آن بی‌تفاوت باشیم.
البته این پایان کار نیست؛ چون اگر بخواهیم تنها عملکرد پایتخت را با سایر استان‌ها در مرداد ماه امسال و سال گذشته مقایسه کنیم بازهم به فاصله‌ای معنادار خواهیم رسید که حکایت از تجمع قابل توجه ناشران در تهران و تولید کتاب در این استان است.
به این ترتیب که بررسی آمارهای منتشر شده از سوی خانه کتاب نشان می‌دهد استان تهران سال 1401، با تولید 5489 عنوان کتاب سهم 71 درصدی از کل تولید همان دوره را به خود اختصاص داده و 30 استان دیگر با تولید 2145 عنوان کتاب تنها 29 درصد از تولید را دراختیار دارند، این درحالی است که مقایسه تهران و سایر استان‌های کشورمان در تولید کتاب طی مردادماه سال جاری نیز نشان می‌دهد علی‌رغم رشد 26 درصدی تولید کتاب در استان‌ها یعنی رسیدن به تولید 2713 عنوان کتاب در مرداد 1402 بازهم سهم قابل توجهی از عناوین منتشر شده کتاب توسط ناشران استان تهران انجام شده، به صورتی که مرداد گذشته ناشران تهرانی مجموعاً 6707 عنوان کتاب تولید کرده‌اند که سهم آنها را از کل عناوین تولید شده همان 71 درصد تعیین می‌کند و دوباره ناشران سایر استان‌ها به سهم 29 درصدی قبل خود با تولید 2713 عنوان کتاب بسنده کرده‌اند.
رشد‌تولید زیرسایه گرانی کتاب
حالا اگر از موضوع مقایسه عملکرد ناشران پایتخت نشین و سایر استان‌ها بگذریم می‌توانیم با مقایسه آمارهای منتشر شده رسمی در بخش میانگین شمارگان و تغییرات قیمتی دریابیم که علی‌رغم افزایش 44 درصدی قیمت کتاب نسبت به مردادماه سال 1401 میانگین شمارگان تولید هم با رشدی اندک شاهد افزایش 4 درصدی بوده است.
در این زمینه مقایسه آمارهای مردادماه سال 1401 با دومین ماه از سال جاری نشان می‌دهد سال قبل در دوره مورد نظر میانگین شمارگان کتاب در سراسر کشور 887 جلد بوده که این شاخص یکسال بعد در دوره مشابه یعنی مرداد سال 1402 با رشد 4 درصدی به رقمی معادل 925 عنوان کتاب رسیده است.
اما در ادامه اگر بخواهیم سیر تغییر قیمت کتاب در دوره مورد نظر را هم بررسی کنیم می‌بینیم میانگین قیمت کتاب در مردادماه سال گذشته رقمی معادل 878 هزار و 902 ریال بوده که یکسال بعد در همین ماه رشد 44 درصدی را تجربه کرده تا میانگین قیمت کتاب‌های تولید شده در دومین ماه از سال 1402 شمسی به رقمی معادل یک میلیون و 264 هزار و 808 ریال برسد.
در این زمینه کارشناسان و فعالان صنعت نشر براین باورند که افزایش قیمت کتاب در مرحله اول مرتبط با تغییرات معنادار قیمت کاغذ در بازار بوده بوده و پس از آن روند افزایش هزینه‌های تولید در بخش‌های نیروی انسانی، قیمت چاپ، صحافی و... در صعودی بودن میانگین قیمت کتاب در بازار اثرگذاری بالایی داشته است.
در این زمینه فعالان عرصه تولید کتاب در کشورمان براین باورند که با به‌ثمر نشستن سیاست‌های تولید کاغذ داخل کشور و تامین کاغذ به عنوان اصلی‌ترین کالا در تولید کتاب که سهم بسیار بالایی از قیمت تمام شده آن را به خود اختصاص داده است، در آینده نزدیک شاهد روند منطقی و کاهشی شدن قیمت کتاب در بازار باشیم، چون بدون تردید قیمت کتاب تعیین کننده جایگاه آن در سبد خرید خانواده‌ها است.
