رضایت 80 درصدی خانواده‌ها از نوشت‌افزار ایرانی / روزهای خوش صادراتی در راه است؟+ نمودار

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایشگاه ایران‌نوشت پس از دو سال وقفه به دلیل شیوع ویروس کرونا، امسال از ابتدای شهریورماه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کار خود را آغاز کرده است. نمایشگاهی که در آن 60 تولیدکننده نوشت‌افزار ایرانی اسلامی به ارائه محصولات خود می‌پردازند. نمایشگاه امسال در قیاس با دوره‌های پیشین یک تفاوت بارز دارد و آن استقبال خوب خانواده‌ها از آن است. عمده خانواده‌ها که با فرزندانشان برای خرید لوازم‌التحریر به این نمایشگاه آمده‌اند، از کیفیت محصولات ارائه شده و قیمت آنها راضی‌اند. جوکار، پدر دو فرزند است که به همراه آنها برای خرید به نمایشگاه آمده‌اند. او درباره طرح‌ها و محصولاتی که در این دوره نمایشگاه عرضه شده است، می‌گوید: ترجیح ما این است که اگر قرار است خریدی صورت گیرد، این کار از تولیدات داخلی انجام شود تا درآمد آن صرف تولید در کشور شود.

استفاده از نوشت‌افزار ایرانی چه مزیتی برای خانواده‌ها دارد؟

او ادامه می‌دهد: نمایشگاه امسال از جهت کیفیت حرفی برای گفتن دارد. محصولاتی که ارائه شده، به ویژه در بخش مداد و خودکار، نشان داد که می‌تواند با محصولات خارجی رقابت کند.

ارائه محصول به صورت مستقیم از سوی تولیدکننده، مزیت مهم دیگر برای خانواده‌ها است. قیمت اغلب محصولات نوشت‌افزار در سال جاری با افزایش همراه بوده و در برخی از محصولات مانند دفتر به دلیل افزایش ناگهانی قیمت کاغذ، این میزان تا 70 درصد برآورد شده است. حضور 60 تولیدکننده و عرضه بی‌واسطه محصولات توسط آنها سبب شده تا مصرف‌کنندگان از یک مزیت قیمتی نیز برخوردار باشند. خانم نیک‌منش از دیگر مراجعه‌کنندگان به نمایشگاه است که برای خرید لوازم‌التحریر مورد نیاز دخترش به نمایشگاه آمده است. او ضمن انتقاد از افزایش قیمت لوازم‌التحریر، می‌گوید: من در دوره‌های قبلی نمایشگاه هم شرکت کرده بودم، قیمت محصولاتی که عرضه شده، در قیاس با دیگر مراکز خرید، عمدتاً بهتر هستند و در شرایط اقتصادی فعلی که ممکن است برای خانواده‌ها خرید یکباره محصولات مورد نیاز دشوار باشد، این یک مزیت به شمار می‌آید.

نوشت‌افزار ایرانی اسلامی با تنوع‌بخشی به محصولات، ارتقای کیفیت و ورود به تولید اقلام مورد نیاز توانسته پس از یک دهه فعالیت جایگاه مناسبی را در میان مصرف‌کنندگان داخل کشور بیابد؛ حرکتی که از ابتدای دهه 90 آغاز شد و بسیاری نسبت به نتیجه گرفتن آن تردید داشتند، حالا به مرحله‌ای رسیده است که مقام معظم رهبری از آن با عنوان «صنعت افتخارآفرین» یاد کرده‌اند. تا پیش از این بازار لوازم‌التحریر ایران عمدتاً با اقلام چینی و هندی تأمین می‌شد، اقلامی که یا به صورت قانونی و یا از طریق قاچاق نبض بازار را در دست می‌گرفتند. با افزایش تولید و ورود به حوزه‌های جدید و از سوی دیگر افزایش تعرفه واردات، در حال حاضر نیمی از بازار نوشت‌افزار داخل کشور در دست تولیدکنندگان داخلی است. این در حالی است که بنا بر برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار است این میزان در دو سال آینده به 80 درصد افزایش یابد. با این حال، تولیدکنندگان نوشت‌افزار با مشکلات خرد و کلان متعددی مواجهند.

روشن نگاه داشتن چراغ تولیدی‌ها با چنگ و دندان

هرچند پس از تأکید رهبر معظم انقلاب در جهت رفع موانع و سنگ‌اندازی‌ها در این مسیر، تلاش‌هایی در جهت ارتقای تولیدات و تسهیل‌گری در این زمینه انجام شده، اما بسیاری از تولیدکنندگان از مشکلاتی می‌گویند که از سال‌ها پیش با آن مواجهند. نبود طرح مناسب و سخت شدن تهیه مواد اولیه، وجه مشترک صحبت‌های تمام تولیدکنندگانی است که در این مسیر قدم برداشته‌اند.

هدایتی، مدیر مجموعه‌ای است که در زمینه تولید میز تحریر فعالیت می‌کند. او جزو معدود تولیدکنندگانی است که با رویکرد طرح‌های ایرانی اسلامی اقدام به تولید این محصولات کرده است. هدایتی با بیان اینکه از سال 93 وارد حوزه تولید شده است، به کمبود طرح‌های ایرانی و اشکالاتی که در طرح‌های موجود وجود دارد، اشاره می‌کند و می‌گوید: مشکل طرح‌های ایرانی این است که تنوع ندارد.

در حال حاضر در زمینه میز و صندلی تاشو، شش تولیدکننده حضور دارند که با طرح‌های مختلف محصولات خود را ارائه می‌دهند. فیل‌شاه، شاهزاده روم، مل‌مل، ببعی ببعو، پسر دلفینی. آنقدر کار کپی استفاده کرده‌ایم که اگر بخواهیم برای استفاده از طرح‌ها مبلغی را پرداخت کنیم، برایمان سخت است. مشکل اصلی بر سر تنوع طرح‌های ایرانی است. این یکی از مشکلاتی است که ما در مواجهه با خانواده‌ها با آن ربرو هستیم. همانطور که از منِ تولیدکننده توقع دارند که روی طرح‌های ایرانی کار کنم، باید این جنبه را نیز در نظر بگیرند که تولیدکننده نمی‌تواند بدون سود کار انجام دهد. تولیدکننده روی تیراژ سود می‌کند، در کارها باید تنوع طرح برای همه سنین وجود داشته باشد، اما در حال حاضر ما تنها از شش طرح ایرانی اسلامی استفاده می‌کنیم که عمده این طرح‌ها مانند «مل مل» برای گروه سنی زیر هفت سال طراحی شده است و برای بچه‌های بزرگتر طرح مناسب وجود ندارد.

او ادامه می‌دهد: نکته دیگر، بحث شادابی رنگ‌ها و طرح‌های ایرانی است. ادامه‌دار نبودن و عدم جذابیت طرح‌ها و رنگ‌ها دو موضوع مهم در بخش طراحی کاراکترهای فعلی است. به عنوان نمونه، طراحی برخی از کارها مانند «شاهزاده روم» سنگین بود و از 500 لیبل آن طرح که سه سال پیش آن را چاپ کرده بودیم، هنوز تعدادی وجود دارد که به فروش نرفته است. اگر این اقلام به فروش نرود، کم‌کم کیفیت چسب خود را از دست می‌دهد و فقط برای تولیدکننده ضرر آن باقی می‌ماند.

به گفته هدایتی؛ تولیدکنندگان و فعالان عرصه انیمیشن و فیلم، نگاه درستی نسبت به زنده نگاه داشتن کاراکترهای خود در دیگر قالب‌ها ندارند و عمدتاً از نگاه بالا به پایین به این امر می‌نگرند. در چنین شرایطی، تولیدکننده نیز ترجیح می‌دهد از طرح‌های خارجی که ریسک کمتری دارد، استفاده کند.

تولید مستمر کاراکتر و زنده نگاه داشتن آن، موضوعی است که بسیاری از فعالان صنایع فرهنگی به آن اشاره می‌کنند. کاراکترهای ایرانی پس از تولید شدن در قالب یک انیمیشن، رها شده و به چرخه‌های دیگر وارد نمی‌شوند. این در حالی است که نبض بازار در دست کاراکترهایی است که در کنار فیلم و سریال، در قالب محصولات جانبی مانند نوشت‌افزار، لوازم اتاق خواب، بازی و... نیز بروز و ظهور داشته باشند. نتیجه این روند ناقص، پر شدن جای خالی کاراکترهای ایرانی توسط کاراکترهای خارجی است؛ به طوری که طبق بررسی‌های انجام شده، هر 10 کاراکتر محبوب کودکان ایرانی را کاراکترهای خارجی تشکیل می‌دهند.

مجموعه «کمیکا» با در نظر گرفتن همین موضوع شروع به فعالیت در زمینه صنایع فرهنگی کرد. قهرمان این مجموعه که «ایلیا» نام دارد، در موقعیت‌های مختلف به طرح مشکلات و دغدغه‌های نوجوانان امروز می‌پردازد. مجموعه «کمیکا» با انتشار کتاب‌های کمیک «ایلیا» آغاز کرد و در ادامه با ورود به دیگر حلقه‌ها از جمله بازی‌های رایانه‌ای و نوشت‌افزار سعی کرد تا دیگر حلقه‌ها را نیز تکمیل کند. حسنی، از مدیران تولید این مجموعه، در گفت‌وگو با تسنیم، ضمن ابراز خرسندی از استقبال به محصولات این مجموعه در نمایشگاه ایران‌نوشت می‌گوید: مجموعه «کمیکا» با هدف خلق شخصیت الگوی ابر قهرمان برای جامعه ایرانی اسلامی از سال 90 شروع به فعالیت کرد. این مجموعه پس از شش سال فعالیت تحقیقاتی، اولین شخصیت ابرقهرمان امروزی ایرانی را در مدیوم کمیک خلق کرد. نکته مهم این است که این شخصیت بر مبنای نیاز قشر نوجوان شکل داده شده است. از سوی دیگر، در حین تولید به بررسی میدانی و دریافت بازخوردهای آن در میان مخاطبان هدف نیز پرداختیم و بر مبنای آن بازخورد، کار خود را توسعه دادیم و اصلاح کردیم. خروجی این شد که کاراکتر رفته‌رفته محبوب‌تر شد.

حسنی ادامه می‌دهد: طرح مشکلات و پرداختن به نیازهای نوجوانان؛ اولویت اصلی در طراحی کاراکتر «ایلیا» بود. توکل، خشم، کار گروهی و... از جمله موضوعاتی است که به آن پرداخته شده است. از سوی دیگر، حول محور این شخصیت، شروع به تولید محصولات جانبی نیز کردیم. بازی، لوازم التحریر و... از جمله محصولات جانبی است که حول محور این قهرمان شکل گرفته است. تلاش کردیم کاراکتری ارائه دهیم که کودکان بتوانند از کاراکترهای خارجی بی‌نیاز باشند و با کاراکتری از اقلیم و فرهنگ خودشان ارتباط برقرار کنند.

محمود کریمیان، از طراحان و فعالان مجموعه «کاغذباد» است که از ابتدای سال جاری وارد کار نوشت‌افزار شده است. غرفه «کاغذباد» از جمله غرفه‌های پربازدید در روزهای اخیر نمایشگاه بوده است. به‌روزرسانی و بازآفرینی کاراکترهای ایرانی با در نظر گرفتن پیشینه اساطیری آنها، از جمله مزیت‌هایی است که طرح‌های این مجموعه دارد. «محیط زیست ایران» و «باورهای من» دو طرح دیگری است که نوشت‌افزار آن در این غرفه عرضه می‌شود. کریمیان درباره طرح‌های مجموعه می‌گوید: در مجموعه «میراث ماندگار» که به بازآفرینی کاراکترهای اساطیری شاهنامه مانند «رستم»، «سهراب» و... پرداخته‌ایم، نگاهی داشته‌ایم به داستان‌های شاهنامه در این زمینه و سعی کردیم تا شخصیت‌های اساطیری برای کودکان دهه 90 باورپذیر باشند، نه دست‌نیافتنی.

به گفته او؛ در مجموعه «محیط زیست ایران» نیز ما تلاش کردیم تا گونه‌های در معرض انقراض یا گونه‌هایی را که کودکان با آنها آشنایی ندارند، معرفی کنیم. در این مجموعه حیواناتی مانند گربه ایرانی و روباه شنی با استفاده از نمادهای بومی طراحی شده و در پشت جلد دفترها نیز توضیحاتی درباره آنها ارائه شده است. ارتباط با محیط زیست و حیوانات در کودکان دهه 90 رو به افزایش است، اما به نظر می‌رسد که آگاهی درستی نسبت به آن ندارند. در واقع ما تلاش کردیم از این منظر به آنها اطلاع‌رسانی نیز بکنیم.

او به مشکلاتی که بر سر تولید و طراحی تولیدکنندگان ایرانی وجود دارد، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: از نظر من مشکل اصلی تولیدکننده ایرانی، نه مواد اولیه و نه بازاریابی و فروش است، از نظر من مشکل اصلی در طراحی کاراکتر است. وقتی این مسئله حل شود، دیگر معضلات و مشکلات نیز برطرف خواهد شد.

کریمیان معتقد است گاه طرح‌های تولید شده با مخاطب امروزی فاصله معناداری دارد. او در این زمینه بیشتر توضیح می‌دهد و می‌گوید: شخصیت‌های تولید شده گاه با ذائقه کف جامعه هماهنگ نیست. در واقع جامعه طرح دیگری را درخواست می‌کند، اما تولیدکننده و طراح شخصیت دیگری را طراحی می‌کند. محدودیت‌هایی در به کاربردن این کاراکترها وضع می‌شود که حاصل اظهارنظرهای سلیقه‌ای است و عملاً مانع کار می‌شود.

صادرات نوشت‌افزار ایرانی و بازارهای بکر منطقه‌ای

نوشت‌افزار ایرانی در دهه دوم فعالیت خود، صادرات را از جمله محورهای اصلی خود قرار داده است؛ موضوعی که در نامه جمعی از فعالان به رهبر معظم انقلاب نیز بر آن تأکید شده است. لوازم‌التحریر ایرانی به دلیل پایین بودن قیمت تمام شده محصول، گزینه مناسبی برای کشورهای منطقه است؛ گزینه‌ای که به گفته فعالان اگر مسیر هموار شود، می‌تواند به عنوان یک رقیب برای هند و چین که نبض بازار منطقه را در دست دارند، مطرح شود.

صادرات محصولی مانند نوشت‌افزار با صادرات دیگر محصولات مانند مواد غذایی و... متفاوت است. در این زمینه، ذائقه‌سنجی و ارزیابی بازار هدف، حرف اول را می‌زند. هرچند به طور رسمی این کار آغاز نشده و در مرحله پژوهش و تحقیق است، اما تولیدکنندگانی بوده‌اند که خود اقدام به صادرات محصولاتشان و ارزیابی بازارهای منطقه‌ای کرده و از نتیجه کار نیز راضی بوده‌اند. حسنی با اشاره به شرکت در نمایشگاه کودک عراق و تجربه حضور مجموعه کمیکا در این نمایشگاه می‌گوید: ما یکسری تجربه موفق در این زمینه داشتیم. کتاب «ایلیا» به کشورهای منطقه صادر و با استقبال خوبی مواجه شد. در نمایشگاه کودک عراق حضور داشتیم که بازار جدیدی برای ما باز شد. همه تولیدکنندگان دارند روی محصول خود کار می‌کنند، اما ما حول محور شخصیت کار می‌کنیم و این برای ما مزیت است. تا زمانی که داستان و ماجراهای این شخصیت تمام نشده باشد، ارتباط مخاطب نیز با این محصول قطع نمی‌شود.

او با بیان اینکه الآن داریم در آذربایجان و ایتالیا فعالیت می‌کنیم، به ظرفیت‌های تولیدات ایرانی در بازارهای منطقه‌ای اشاره می‌کند و می‌افزاید: در ایران به دلیل پایین بودن هزینه‌های تولید و نیروی انسانی، ما نسبت به رقبا در کشورهای مختلف می‌توانیم حرفی برای گفتن از این منظر داشته باشیم. از نظر محتوا نیز تمام منطقه بکر است. در خاورمیانه و کشورهای اسلامی بازار کاملاً بکر است و محصولی از این دست ارائه نشده است؛ به همین دلیل ما مزیت رقابتی در این زمینه داریم.

مدیر غرفه «کاغذ باد» نیز کیفیت محصولات ایرانی را برگ برنده آنها در منطقه می‌داند. کریمیان معتقد است محصولات ایرانی از این منظر حرفی برای گفتن دارند، اما برای برقراری و حضور در بازارهای منطقه‌ای نیاز به حلقه واسطه‌ای است که این امر را میسر کند.

هرچند طی چند ماه گذشته و پس از انتشار پیام دلگرم‌کننده رهبر معظم انقلاب به تولیدکنندگان نوشت‌افزار ایرانی، همت مسئولان در جهت رفع موانع تولید بیش از پیش شده، اما به نظر می‌رسد به هم ریختگی سیاستگذاری در این زمینه از جمله مشکلات اصلی است. حوزه نوشت‌افزار از جمله صنایعی است که بخشی از کار آن در وزارت ارشاد و بخشی دیگر در وزارت صنعت تعریف شده است. این دوگانگی گاه سبب شده تا تمرکز بر فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی در این زمینه از بین رود. عدم هماهنگی دستگاه‌ها یا آگاه نبودن برخی از مسئولان از چگونگی روند کار در این حوزه، از جمله موضوعاتی است که گاه گره کار را کورتر می‌کند.

به نظر می‌رسد حالا که صنعت نوشت‌افزار ایرانی امتحان خود را پس داده و توانسته بین خانواده‌ها و بازار حرفی برای گفتن داشته باشد، وقت آن فرا رسیده که با دیدی کلان‌تر به این «صنعت افتخارآفرین» نگاه کرد.