روز بیست‌و نهم: تا نگاه می‌کنی، وقت رفتن است

پرونده خبرآنلاین در روز بیست و نهمین روز ماه مبارک رمضان را با دو روایت رمضانی از بیان امام موسی صدر و آیت الله مجتبی تهرانی سپری می کنیم.

دوری تو برایم سخت است، ای مونس من! / شرح دعای وداع امام سجاد (ع) با ماه رمضان از آیت الله آقا مجتبی تهرانی

دعای وداع امام زین العابدین (صلوات الله علیه) را از صحیفه که دقیقا بعد از دعای دخول ماه مبارک است، مطرح می کنیم. اینطور نقل شده که وقتی ماه رمضان تمام شد، حضرت در روز آخر ما مبارک رمضان، این دعا را می خواندند که دعای چهل و پنجم صحیفه است. که در محاورات عربی، چه بسا در آداب شرعیه ما هم اینطور باشد؛ هم در هنگام ورود به شخص سلام می کنند و هم هنگام خروج و وداع؛ یعنی دو نفر وقتی که به هم می رسند، به هم سلام می کنند و وقتی که می خواهند از هم جدا شوند نیز سلام می کنند. ولی ما در محاورات، هنگام برخورد «سلام» می کنیم و هنگامی که می خواهیم جدا شویم، می گوییم: «خداحافظ» عرب زبانان به جای «خداحافظ» مثل هنگام برخورد، می گویند: «السلام علیک». من این را عرض کردم به خاطر اینکه در جملاتی که از زین العابدین (صلوات الله علیه) تحت عنوان دعای وداع نسبت به ماه مبارک رمضان آمده است، از این تعبیر بسیار استفاده شده است. من فقط آن جملاتی را که حضرت تحت عنوان «خداحافظی با ماه مبارک رمضان» در این دعا دارند، مطرح می کنم. حضرت در ابتدای این دعا مطالب مفصلی دارند تا به اینجا می رسند که: «فنحن قائلون» از اینجا به بعد خطاب حضرت به ماه مبارک رمضان است؛ این قطعه مقدسه از زمان.

خداحافظ ای ماه بزرگ خدا! «السلام علیک یا شهر الله الأکبر و یا عید أولیائه الأعظم»، این عبارت «السلام علیک» را دیگر خودتان می توانید ترجمه کنید. الآن گفتم: یعنی خداحافظ! خداحافظ ای ماه بزرگ خدا و عید بزرگ اولیای خدا! «السلام علیک یا أکرم مصحوب من الأوقات و یا خیر شهر فی الأیام و الساعات» خداحافظ ای بزرگترین همراه از میان زمان ها و اوقات؛ و بهترین ماه ها در ایام و ساعات. زین العابدین چه تعبیراتی می کند! «السلام علیک من شهر قربت فیه الآمال و نشرت فیه الأعمال» خداحافظ ای ماهی که آرزوهایمان در تو نزدیک شد؛ یعنی امیدمان این بود که ماه رمضان بیاید و بتوانیم خودمان را اصلاح کنیم و گرفتاری هایمان را برطرف کنیم. خداحافظ ای ماهی که اعمال نیک در تو منتشر شد؛ واقعا هم همین بود که هر کسی در حد خودش اعمال صالح انجام می داد.

دوری تو برایم سخت است، ای مونس من! «السلام علیک من قرین جل قدره موجودا و أفجع فراقه مفقودا» خداحافظ ای همراه من که ارزش تو بالا بود و اکنون که می روی دلم را به درد می آوری. فراق تو برای من بسیار دردناک است. تعبیر زین العابدین این است که: «و أفجع فراقه مفقودا» فراق تو بسیار دردناک است. «السلام علیک من ألیف آنس مقبلا فسر» خداحافظ ای مونس من، که وقتی آمدی من را خوشحال کردی، «و أوحش منقضیا فمضی» و اکنون که می روی، من را به وحشت می اندازی، که بدون تو چه کنم. آن موقع خوشحال شدم، اما الآن چه؟ از دوری تو هراسانم.

خداحافظ ای ماه دوری از زشتیها «السلام علیک من مجاور رقت فیه القلوب و قلت فیه الذنوب» خداحافظ ای همراه من که تا بودی، دل من رقیق بود و از آن سر سختی هایش، بیرون آمده بود. من در این ماه لطیف شده بودم و به سراغ خدا می رفتم، «قلت فیه الذنوب»، وقتی که تو آمدی، گناهانم کم شد. «السلام علیک من ناصر أعان علی الشیطان و صاحب سهل سبیل الاحسان» خداحافظ ای یاوری که کمک کردی تا من بر شیطان غلبه کنم و ای همراهی که راه های نیکی را بر من آسان کردی.

خداحافظ ای ماه آزادی از دوزخ «السلام علیک ما أکثر عتقاء الله فیک و ما أسعد من رعی حرمته بک» خداحافظ ای ماهی که تعداد آزادشدگان از آتش جهنم در تو زیاد شد. این اشاره به همان روایتی است که خداوند در هر شب، به هنگام افطار هزار، هزار کس را از آتش جهنم نجات می داد؛ در شب های جمعه هر یک ساعت، اینطور می کرد و در شب آخر ماه رمضان به مقدار تمام کسانی که در کل این ماه از آتش نجات داده است را نجات می دهد.

ای خدا! آیا می شود که امشب ما هم یکی از این آزاد شده ها باشیم؟ سعادتمند شد کسی که حریم احترام تو را رعایت کرد. «السلام علیک ما کان أمحاک للذنوب و أسترک لأنواع العیوب» خداحافظ ای ماهی که گناهان را پاک کردی و محو نمودی و همه عیب ها را، هر چه که بود، پوشاندی. «السلام علیک ما کان أطولک علی المجرمین و أهیبک فی صدور المؤمنین» خداحافظ ای ماه! چقدر برای گناهکاران طولانی بودی و چقدر برای مؤمنین عظمت داشتی!

یک ماه در جوار مهمانی الهی بودیم / گفتاری از امام موسی صدر

خدایا، روزه این ماه رمضان را آخرین روزه ما قرار نده و اگر آن را آخرین روزه ما قرار دادی، پس ما را از محرومان قرار نده، بلکه از مرحومان و رحمتیافتگان قرار ده. خدایا تو در کتاب نازل‌شده ات گفته‌ای: «شهر رمضان الذی أنزل فیه القرآن هدی للناس وبینات من الهدی والفرقان» و ماه رمضان را بسیار محترم داشتی، زیرا در آن قرآن را نازل کردی و آن را به شب قدر اختصاص دادی و شب قدر را بهتر از هزار ماه قرار دادی.

خدایا روزه ماه رمضان گذشت و شب های آن سپری شد و من به جایگاهی رسیدم که تو به آن داناتری و خیر فراوانی به بندگان تو عطا شد. پس از تو می‌خواهم، آنچه را فرشتگان مقرب و پیامبران مرسل و بندگان صالح تو می‌خواهند: می‌خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و مرا از آتش جهنم برهانی و با رحمت خود به بهشت وارد گردانی و گذشت و کرم خود را به من مرحمت کنی. و تقرب جستن مرا بپذیری و دعایم را اجابت کنی و در روز ترس و وحشت، از همه هول هایی که برای روز قیامت قرار دادی، به من ایمنی ارزانی داری.

خدایا به بزرگواری و عظمت تو پناه می‌برم، از اینکه روزها و شب‌های ماه رمضان سپری شود و نزد تو گناه و لغزشی از من نابخشوده باقی مانده باشد و به سبب آن مرا مؤاخذه و عذاب کنی.

سرور من، ای کسی که معبودی به جز تو نیست، از تو می‌خواهم که اگر در این ماه از من خشنود شده ای، بر این خشنودی بیفزایی و اگر از من خشنود نشده ای، از هم اکنون از من خشنود باشی، ای مهربان‌ترین مهربانان، ای الله، ای یگانه، ای بی نیاز، ای کسی که نه‌زاده و نه‌زاده شده‌ای، و هیچ همتایی نداری، ای نرم کننده آهن برای داوود (ع)، ای برطرف کننده بلا و گرفتاری از ایوب (ع)، ای زداینده اندوه یعقوب (ع)، ای تسلی‌دهنده به یوسف (ع)، بر محمد و آل محمد، آن‌گونه که سزاوار توست، درود فرست و با من چنان کن که شایسته توست، و چنان مکن که من شایسته آنم.

ای درهم پیچنده شب و روز، ای دانا، ای حکیم، ای پروردگار پروردگاران وای سرور سروران، معبودی جز تو نیست. ای کسی که از شاهرگ گردن به من نزدیکتری، ای الله، ای الله، ای الله، نام‌های نیکو و بزرگی و نعمت‌ها برای توست.

از تو می‌خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستی و نام مرا در این شب جزو سعادتمندان قرار دهی و روحم را با شهیدان محشور کنی، و نیکی‌هایم را بیفزایی و گناهانم را ببخشی، و به من یقینی دهی که در قلبم برقرار باشد و ایمانی که شک را از من بزداید. مرا به آنچه روزی ام کرده ای، خشنود بگردان و در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش جهنم نجات ده، و یاد و سپاس خود و اشتیاق به خود را و توبه و توفیق را روزی ما بگردان، همان‌گونه که به محمد و آل محمد روزی کردی.

ماه رمضان را وداع می‌گوییم و خداوند خود گواه است که ما اندوهگین هستیم. تردیدی نیست که در این ماه مبارک از بیشترین و بهترین و کامل‌ترین فرصت‌ها بهره‌مند بودیم. ماه رمضان ماه خداست و ما در این ماه در میهمانی خدا مشمول رحمت او بودیم و دعاهایمان در آن پذیرفته و خوابمان عبادت و نفس‌هایمان تسبیح و کارهایمان مقبول بود.

در این ماه، درهای بهشت گشوده و درهای آتش بسته بود و شیاطین در زنجیر بودند و رسول خدا (ص) ما را از این فرصت‌ها آگاه کرده بود. ما در این ماه، چه فهمیده باشیم و چه نفهمیده باشیم، در جوار رحمت خدا بودیم و اجابت دعایمان نزدیک بود و برآورده شدن خواسته‌ها و نیازهایمان تنها منوط به همت و اراد خودمان بود.

از خداوند می‌خواهیم که از این ماه بهره برده و به نتایج آن رسیده باشیم. اگر از آن بهره برده باشیم، اندوهی نداریم و از این ماه توشه ای برای سال آینده برداشته ایم و چقدر به این توشه نیازمندیم. ما با بی نیازی جستن از نیازها توشه برگرفتیم و در برابر شهوت‌ها ایستادیم و در عین حال عادت کردیم که در برابر سختی‌ها و مشکلات آینده استوار باشیم.

بی گمان ما باید زندگی سخت و طولانی خود را با همت و اراده بپیماییم و عزت و افتخار و شکوهی به ما داده نمی‌شود جز با تلاش و زحمت و مجاهدت. اگر توانستیم در برابر شهوت‌ها و وسوسه‌ها و در برابر سختی‌ها و مشکلات استوار بایستیم، بدان معناست که توانسته ایم از این ماه مبارک برای زندگی خود و برای سختی های آینده توشه برداریم.

بنابراین، ماه رمضان ماه بخشش و توبه، ماه دعا و توسل و ماه تعالی روحی است و چنان‌که پیامبر (ص) در خطب خود فرموده است، ماه یادآوری گرسنگی و تشنگی روز قیامت است؛ همچنان که ماه احساس دردهای دوستان و برادرانمان است؛ ماه درک گرسنگی و تشنگی و ناتوانی آن‌ها در رسیدن به خواسته‌هایشان است. از سویی ماه رمضان ماه جهاد نیز هست، زیرا در این ماه، دو واقعه بزرگ در تاریخ امت ما رخ داده است: یکی جنگ بدر (روز فرقان) که نخستین واقعه جدی و اثرگذار در تاریخ اسلام بود و دیگری فتح مکه که بزرگ‌ترین رخداد در تاریخ پیروزی های مسلمانان است؛ واقعه ای که باعث شد مردم به دست رسول خدا گروه گروه وارد دین خدا شوند.

پس فراموش نکنیم که ما در این ماه قرار داریم و باید در آن به تعالی روحی و محبت و رحمت و مهرورزی برسیم. همچنین در این ماه باید فروتنی و در عین حال قدرت و صلابت را در برابر دشمنان خدا بیاموزیم. ما در دعاهای این ماه از خدا می‌خواهیم که نام ما را در زمره سعادتمندان قرار دهد و روح ما را با شهیدان محشور کند. ما در این ماه آماده می‌شویم تا هر کس را که به ما مهر می‌ورزد، دوست بداریم و با هر که با ما همکاری می‌کند، همکاری کنیم. آماده می‌شویم تا با کسانی که نسبت به ما ستم می‌کنند و دشمنی می‌ورزند، بجنگیم و جهاد کنیم و درشتی کنیم.

این ماه فرصتی بود برای آماده شدن، برای رویارویی با زندگی تا بتوانیم مثل کسانی که در کنار پیامبر (ص) ایمان آوردند، «أشداء علی الکفار رحماء بینهم» باشیم. از خداوند می‌خواهیم که توفیق یافته باشیم به برخی از این نتایج برسیم یا گامی در راه این اهداف برداریم.

سلام و درود و صلوات بر سیدالرسل (ص) و اهل بیت معصومین (ع) را هدیه می کنیم به روح مرحوم قیصرامین پور و همه اهالی درگذشته از اصحاب ادب، فرهنگ و هنر و رسانه

* با احترام به هنرمند گرامی طرح اصلی این گزارش خبرآنلاین، آقای محمدعلی حلیمی، که طرح وی در فروردین 1398 در روزنامه همشهری منتشر شده است.

/6262