روز ملی پارالمپیک؛ فرصتی برای ارتقای جایگاه معلولان

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در 1358 خورشیدی فدراسیون ورزش‌های معلولان ایران تأسیس و زیر نظر سازمان تربیت بدنی فعالیت خود را آغاز کرد اما به دنبال جنگ هشت ساله ایران و رژیم بعث و صدمه های فراوان ناشی از جنگ، ضرورت ورود جانبازان ایثارگر به صحنه های ورزشی برای حفظ سلامتی و افزایش روحیه نشاط و شادابی به منظور حضور موثر در عرصه های اجتماعی احساس شد به همین دلیل از 1359خورشیدی نام فدراسیون معلولین به «فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولین» تغییر کرد.

با گسترش فعالیت های این سازمان فدراسیون ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان در 1376 خورشیدی پیشنهاد و در سال 1378خورشیدی به جمع دیگر فدراسیون‌های تحت پوشش سازمان تربیت بدنی درآمد. با رشد و توسعه کمی و کیفی ورزش‌های معلولین، نابینایان و کم‌بینایان در دنیا در 2 گروه «آقایان و بانوان» و اعلام رسمی IPC مبنی بر ضرورت تشکیل کمیته ملی پارالمپیک، این کمیته فعالیت خود را پس از برگزاری نخستین مجمع عمومی در 17بهمن 1379خورشیدی آغاز کرد و با برگزاری کارگاه ها و جشنواره های گوناگون به گسترش هر چه بیشتر فرهنگ پارالمپیک در میان مردم به ویژه افراد دارای معلولیت کمک کرد. اما یکی از مهم ترین اقدامات این سازمان برگزاری روز پارالمپیک و سایر برنامه های آموزشی در 24مهر است، این روز با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی از 1394خورشیدی به عنوان روز ملی پارالمپیک در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید در واقع انتخاب روز ملی پارالمپیک به عنوان یک نقطه قابل اتکا در ورزش معلولان و جانبازان مطرح می شود و باعث شد، ورزش آنها جایگاه و شان واقعی خود را پیدا کند.

تاریخچه پارالمپیک

اصطلاح پارالمپیک ابتدا از ترکیب لغات پاراپالژی به معنی فلجی و المپیک به وجود آمد، اما بدلیل اینکه بتواند دیگر معلولین را نیز شامل شود، این اصطلاح بازبینی شده و با ترکیب لغات یونانی پارا به مفهوم کنار، همراه و موازی و اصطلاح المپیک به وجود آمد تا بدین ترتیب نزدیکی و اهمیت نهضت المپیک و معلولان را نشان دهد. این اصطلاح نیز برای نخستین بار در زمان برگزاری بازی‌های المپیک سئول در کره جنوبی بکار گرفته شد. شاید بتوان نخستین دوره این مسابقات را 1984میلادی دانست که در انگیلس اولین دوره بازی‌های ورزشی استوک ماندویل برای معلولان ویلچرران برگزار شد. لودیک گاتمن پزشک انگلیسی آلمانی‌الاصل که این بازی‌ها را ترتیب داده بود، قصد داشت که توجه همگان را به معلولان برانگیخته و بازی‌های معلولان را به بازی‌های المپیک پیوند بزند. گاتمن امروزه به عنوان پدر ورزش معلولان شناخته می‌شود.

بنابر آمار سازمان بهداشت جهانی وابسته به سازمان ملل متحد حدود 10 درصد از انسان‌ها در سراسر دنیا به نوعی معلول هستند، البته تعریفی که این سازمان از معلولیت دارد، بسیار وسیع است و معلولان قشر بسیار بزرگ و تاثیرگذاری در هر جامعه هستند که باید به خوبی ظرفیت آنها در حوزه‌های مختلف شناسایی شده و از وجود آنها استفاده شود. در این راستا سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای در 1993 میلادی تصویب کرد که برپایه آن تمام کشورها موظف هستند تا تدابیری در نظر بگیرند که جامعه با موقعیت معلولان، حقوق، نیازها، توانایی‌ها و نقش آنان هر چه بیشتر آشنا شود. در ماده 11 این قطعنامه آمده است که همه کشورها می بایست تدابیری در پیش بگیرند تا معلولان بخت یکسانی با غیر معلولان برای گذران مناسب اوقات فراغت و بویژه فعالیت‌های ورزشی داشته باشند. بنابراین باید گفت: امروزه ورزش به عنوان تاثیرگذارترین عامل اجتماعی برای ایجاد غرور ملی و افزایش سلامت و شادابی جامعه از طرف تمامی کشورها پذیرفته شده و دولتمردان دنیا می کوشند جدای از توجه به ابعاد شادی بخش، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن از حضور مردم بخصوص معلولان در ورزش برای افزایش سلامت روحی روانی جامعه بهره ببرند.

توجه به تفریح و ورزش معلولان

توجه به تفریح و ورزش، موجب سلامت جسمی و بهداشت روانی بخش زیادی از نیروی خلاق معلولان را فراهم می آورد. بیشتر این افراد نمی توانند از امکانات تفریحی موجود در سطح جامعه استفاده مناسب کنند؛ چرا که محیط های تفریحی و ورزشی، با شرایط فیزیکی و بدنی معلولان متناسب نیست. بنابراین ضرورت دارد تا مسوولان، درصدی از امکانات رفاهی و ورزشی را به معلولان اختصاص دهند تا آنها نیز مانند دیگر افراد جامعه، از این امکانات استفاده کنند. بی تردید ورزش عاملی است که معلولان را به سطح جامعه می‌کشاند و آنان را در انجام فعالیت‌ها مستقل می‌سازد. همچنین ورزش برای معلولان می‌تواند یک نقطه آرامش، برای روح و جسم باشد. ورزش سبب می‌شود تا اندام‌های آنان دیرتر تحلیل برود و به افزایش کیفیت و کمیت زندگی آنان کمک به‌سزایی کند. حضور در اجتماعات ورزشی و منزوی نشدن معلولان نیز یکی دیگر از اهداف ورزش است که می‌تواند علاوه بر زمینه‌سازی حضور معلولان در جامعه، موجب توانمند شدن آن‌ها نیز شود.

از دیگر مواردی که باید به آن توجه ویژه ای شود، توجه به فراهم آوردن امکانات بازی های پارالمپیک است در این خصوص رامین فولادی کارشناس ارشد مدیریت و برنامه‌ریزی در ورزش می گوید: بازی‌های پارا المپیک در مقایسه با بازی‌های المپیک با توجه کمتری از طرف وسایل ارتباط جمعی و مردم روبرو می‌شود و دلیل اصلی آن را می‌توان زمان پخش نامناسب و عدم آگاهی اغلب مردم نسبت به توانایی‌ها و خلاقیت معلولان و نیز عدم آگاهی از صحنه‌های خارق‌العاده‌ای دانست که حین برگزاری این رویدادهای ورزشی به وجود می‌آیند. وی معتقد است یکی از وظایف مهم مسوولان و برگزارکنندگان رویدادها، فرهنگ‌سازی و بیان توانایی‌ها و قابلیت‌های معلولان است، البته در سال‌های گذشته توجه رسانه‌های جمعی به ورزش معلولین روند مثبتی داشته است، اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله وجود دارد.

معلولان بسیاری هستند که موفقیت هایی را کسب کرده اند و این ضعف برایشان محدودیت نشده است در زمینه علمی می توان استیون هاوکینگ را نام برد که از جمله مهم‌ترین فیزیکدانان و محبوب‌ترین نویسندگان انگلیسی به شمار می‌آید که به جهت ابداعات خلاقانه و تلاش عاشقانه‌ای که برای زندگی‌کردن با وجود نقصان‌های جسمانی داشت در جهان شهرت پیدا کرد. هاوکینگ دچار بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک بود و از هر گونه حرکت ناتوان بود؛ حتی توانایی سخن گفتن نیز نداشت. همچنین معلولان ایرانی بارها توانمندی خود را در رشته‌های مختلف ورزشی به تمام جهانیان ثابت کرده‌اند. حضور موفق ورزشکاران در رشته‌های پارالمپیکی، مهر تاییدی بر این ادعا است. یکی از بهترین الگوها سیامند رحمان است، وی وزنه‌بردار سنگین وزن با حضور در تیم ملی پاراوزنه‌برداری افتخارات بسیاری برای ایران کسب کرد. از افتخارات او می‌توان به قهرمانی پارالمپیک لندن 2012، پارالمپیک ریو 2016 و کسب پنج مدال طلا و یک نقره جهان اشاره کرد. سیامند در بازی‌های پارا آسیایی گوانگجو 2010، اینچئون 2014 و جاکارتا 2018 نیز موفق به کسب مدال طلا شد. کسب تمام این قهرمانی‌ها سبب شد تا «سیامند رحمان» در پارالمپیک 2017 به عنوان برترین ورزشکار برگزیده شود. شکی نیست که سیامند رحمان با معلولیتش الهام بخش بسیاری از ورزشکاران در سراسر جهان شد، وی الگویی بی بدیل برای ورزشکاران پارالمپیک است. بنابراین ضرورت دارد، مسوولان به این قشر بااراده توجه کند و بکوشند تا آنها به جایگاه شایسته خود دست یابند.

جدا از مشکلات مالی و بیکاری، یکی از اساسی‌ترین مشکلات افراد معلول خارج شدن از منزل است. بنابراین مسوولان باید طوری امکانات را فراهم آورند تا آن‌ها به راحتی در جامعه رفت‌وآمد کرده، در اجتماعات شرکت کنند و فعالیت‌های دلخواه خود را انجام بدهند. از دیگر مشکلات این قشر توانمند و بااراده علاوه بر فقر امکانات، مناسب‌سازی نشدن برخی از اماکن ورزشی است. در واقع معلولان نیز یکی از اقشار جامعه به‌شمار می‌روند که باید مانند انسان‌های عادی به همه امکانات جامعه دسترسی داشته باشند اما یکی از مشکلاتی که در حوزه ورزش معلولان گریبان‌گیر این قشر از جامعه شده، فقر امکانات است و با توجه به اینکه تجهیزات ورزش جانبازان و معلولان پیچیدگی خاصی دارد، سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی می بایست در این خصوص فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولان و به تبع آن هیات‌های استانی را حمایت کنند اما موضوع دیگری که نباید از کنار آن به سادگی گذشت، بحث مناسب‌سازی نشدن برخی از اماکن ورزشی برای معلولان است که به‌عنوان سدی پیش روی ورزش معلولان و جانبازان محسوب می‌شود.

• سازمان ملل متحد
• سیامند رحمان
• وزارت ورزش و جوانان
• کمیته ملی پارالمپیک
• معلولان