زاگرس در رقص آتش؛ چرا «حریق جنگل» مهار نمی‌شد؟
این روزها آتش سوزی بزرگ در جنگل های زاگرس، دل هر ایرانی را به درد آورده است. نکته مهم اینجاست که سیستم اطفای حریق نتوانسته است عملکرد موفقی داشته باشد و فقر تجهیزات باعث شد که دامنه این آتش سوزی بزرگ، لحظه به لحظه گسترده تر شود.
به گزارش «الف»، آتش در جنگل‌ها و مراتع کهگیلویه و بویراحمد و چهار استان باردیگر زبانه کشید و پس از ده روز امروز اعلام شد که این آتش سوزی هر چند قدری دیر اما خوشبختانه در منطقه خائیز مهار شد. آتش سوزی در منطقه حفاظت‌شده «خائیز» در کهگیلویه و بویراحمد، رخ داده اما دامنه این آتش به حاشیه‌های زاگرس در چهار استان بوشهر، خوزستان، ایلام و کردستان نیز کشیده شد.
هنوز آمار دقیق و قابل اتکایی از تخریب جنگل های زاگرس اعلام نشده است. با این وجود، عادل مولا، معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان، اعلام کرده است که حدود یک هزار و 400 هکتار جنگل و مرتع در خوزستان که برخی از آنها در مناطق حفاظت شده قرار دارند، از ابتدای فصل گرما تاکنون دچار آتش‌سوزی شده‌اند.
او خبر داده است که تا این لحظه، حدود 400 تا 450 هکتار جنگل در منطقه خسرج از توابع حمیدیه، بیش از 600 هکتار در منطقه خاییز از توابع بهبهان در مرز با استان کهگیلویه وبویراحمد و حدود 400 هکتار در سایر مناطق حفاظت شده استان خوزستان در این مدت دچار آتش سوزی وسیع شده اند.
آتش‌سوزی جنگل را یک بحران ملی نمی‌بینند
با وجود مهار شدن آتش در جنگل های بلوط، پیش بینی می شود که میزان تخریب جنگل های زاگرس، کماکان ادامه داشته باشد. جنگل‌های زاگرس با شش میلیون هکتار مساحت در 11 استان کشور، گسترده شده است. این حجم وسیع از جنگل های ایران، این روزها در حادترین شرایط خود قرار دارد.
محمد درویش، مدیرکل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با «الف» هشدار می دهد: «به هیچ عنوان وضعیت فعلی جنگل های زاگرس، خوب نیست. با توجه به اینکه پوشش گیاهی جنگل های زاگرس به سمت خشک شدن می رود، احتمال تشدید آتش سوزی ها در آینده نیز وجود دارد. متاسفانه با توجه به امکانات اندکی که وجود دارد، نمی توان چندان روی مهار آتش در جنگل های زاگرس، حساب باز کرد.»
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی «یونسکو» به مشکلات پیش روی اطفای حریق در جنگل های زاگرس نیز می پردازد و می گوید: «چند روز قبل دولت حدود 15 میلیارد تومان به حساب سازمان جنگل ها واریز کرد تا این سازمان بتواند به مهار آتش اقدام کند، اما مشکل اینجاست که سازمان جنگل ها حدود 30 میلیارد تومان به نیروهای مسلح بدهکار است. این بدهکاری بابت پروازهای قبلی بوده است. درواقع این پول چندان نمی تواند خرج خرید تجهیزات جدید برای اطفای حریق شود. این مبلغ صرف پرداخت بخشی از بدهکاری های سازمان ها جنگل ها به نیروهای مسلح خواهد شد تا در صورت درخواست سازمان جنگل ها، بالگرد اطفای حریق از سوی نیروهای مسلح به مناطق آتش گرفته اعزام شود.»
این فعال محیط زیست تاکید می کند: «این کاملا روند غلطی است که حکومت، پول را از این جیب به آن جیب منتقل می کند. باید خیلی صریح اعلام شود که منفعت جنگل ها متعلق به سازمان جنگل ها یا متعلق به یک سازمان خاص نیست، بلکه باید قانونی تصویب شود که در صورت آتش سوزی جنگل ها، ارتش موظف باشد که بالگردهایش را برای اطفای حریق جنگل، اعزام کند؛ بدون آنکه نیاز باشد که پول از سازمان جنگل ها به ارتش پرداخت شود. همانطور که مثلا در صورت حمله دشمن، سپاه و ارتش به میدان می آیند و منتظر نمی مانند که هیچ سازمانی، پول به آنها پرداخت کند، الان هم در شرایط آتش سوزی گسترده جنگل های زاگرس، باید همینگونه رفتار شود.»
مدیر پیشین بخش سیاست محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری خاطرنشان می کند: «در پروتکل های نیروهای نظامی اعلام شده است در مواردی که به امنیت ملی مرتبط می شود، ارتش باید به طور مستقیم عمل کند، در بقیه موارد اگر سازمانی از ارتش یا سپاه، خدمتی مطالبه کند، باید هزینه آن خدمت را به حساب ارتش یا سپاه واریز کند. متاسفانه آتش سوزی در جنگل ها در زمره تعریف موارد امنیت ملی به حساب نمی آید، در حالی که معتقدم آتش سوزی در جنگل ها کاملا با موضوع امنیت ملی در ارتباط است.»
نوشدارو پس از مرگ جنگل
بسیاری از فعالان محیط زیست انتقاد می کنند که کمک 15 میلیارد تومانی دولت برای اطفای حریق جنگل های زاگرس، بسیار با تاخیر اتفاق افتاده است. محمد هادی حیدرزاده، کارشناس محیط زیست، کمک های چند روز قبل دولت به سازمان جنگل ها را «نوشداروی پس از مرگ سهراب» می داند.
مدیرکل سابق محیط زیست استان تهران در گفتگو با «الف» تصریح می کند: «حدود سه سال است که قرار شده سازمان برنامه و بودجه، مبلغ 30 میلیارد تومان به سازمان جنگل ها کمک کند. تازه بعد از گذشت این همه مدت و با وجود افزایش شدید تورم، 15 میلیارد تومان پرداخت کردند و نیمی از مبلغ تعیین شده را هم پرداخت نکردند. اینها نوشداروی پس از مرگ سهراب است. با توجه به امکانات محدود برای اطفای حریق، وزش باد گرم در منطقه آتش سوزی، نوع پوشش گیاهی منطقه و خشک بودن مناطق، امکان اطفای حریق جنگل های زاگرس، بسیار سخت شده است.»
محمدزاده یادآور می شود: «عزم ملی در دولت نیز دیده نمی شود که بخواهند آتش‌ها را مهار کنند. تعامل بین سازمان های دولتی مختلف نیز بسیار ضعیف است. بارها هشدار دادیم که ذخیره غنی اکولولوژیک در جنگل های زاگرس باید حفظ شود، اما قدر این سرمایه ملی را نمی دانیم. ارزش جنگل های زاگرس، معادل هزاران بالگرد اطفای حریق است که خریداری نکردیم. واقعیت این است که با کمک مردم بومی، با کمک پتو و وسایل ساده و حتی با استفاده از چند بالگرد قرضی، این آتش سوزی به این راحتی‌ها مهار نمی شود. این کار به یک وحدت ملی نیاز دارد.»
او هشدار می دهد: «آتش سوزی جنگل های زاگرس، یک زنگ خطر جدی برای جنگل های کشور است. ما تازه وارد فصل گرم شده ایم و احتمال افزایش آتش سوزی ها وجود دارد. برای مهار این بحران باید هر چه سریع‌تر ستاد بحران کشور تشکیل شود. باید از همه امکانات کشوری و لشکری برای مهار آتش سوزی جنگل های زاگرس استفاده شود که متاسفانه تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است.»
بر اساس آمارها، جنگل های زاگرس حدود 40 درصد مساحت جنگل‌های ایران را تشکیل می دهد. این سرمایه ملی فقط زمانی برای آیندگان باقی می ماند که حداقل برای مهار تخریب و اطفای حریق در این جنگل کم نظیر، بودجه ای در حد و اندازه های این سرمایه بزرگ، تخصیص یابد.