سابقه یک قرن و نیمی سنت سوگواری رسمی ایام فاطمیه در تاریخ معاصر ایران / جمله معروف رهبر معظم انقلاب در باب اهمیت این ایام

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صاحب نیوز؛ ایام فاطمیه، نام روز‌هایی است که دوستداران اهل بیت (ع) به مناسبت شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)، عزاداری می‌کنند. به دلیل اختلاف روایات در تاریخ شهادت حضرت زهرا (س) و معتبر دانستن دو نقل تاریخی از سوی علمای شیعه، شیعیان ایام فاطمیه را در دو نوبت مختلف گرامی داشته و در این ایام به یاد مصائب دخت نبی اکرم (س) و مظلومیت همسر ایشان حضرت علی (ع)، در مجالسی به ذکر فضائل و مصائب، برترین بانوی اسلام و اولین شهید راه ولایت، پرداخته و از دشمنان اهل بیت، تبری می‌جویند.

بنا بر نظر مشهور علمای شیعه، فاطمیه اول از سیزدهم تا پانزدهم جمادی الاول و فاطمیه دوم از سوم تا پنجم جمادی الثانی است؛ درباره تاریخ شهادت حضرت زهرا (س) روایات مختلفی وجود دارد و از چهل روز تا شش ماه بعد از رحلت پیامبر (ص) بیان شده است؛ اما میان علمای شیعه، دو احتمال معتبر است: هفتاد و پنج روز بعد از رحلت پیامبر (ص) یا نود و پنج روز بعد از رحلت ایشان؛ بنابراین با توجه به رحلت پیامبر اسلام (ص) در بیست و هشتم صفر، بنا به روایت هفتاد و پنج روز، در مورخه سیزدهم تا پانزدهم جمادی‌الاول، شهادت حضرت زهرا (س) اتفاق افتاده است و این ایام را فاطمیه اول می‌خوانند؛ اما بنا به روایت نود و پنج روز، شهادت حضرت (س) در سوم تا پنجم جمادی‌الثانی اتفاق افتاده و این ایام را فاطمیه دوم می‌خوانند.

*خداوند خواست که مردم بیشتر به یاد مادر ما باشند

حجت الاسلام سید ایمان موسوی درباره فاطمیه و زمان عزاداری برای حضرت زهرا به نقل از یکی از علما، گفت: ایشان تعریف می‌کردند که یک روز در محضر رهبر عالی قدر انقلاب بودم یکی از آقایان سوال کرد:"درباره شهادت حضرت فاطمه (س) بالاخره 75 روز بعد از رحلت صحیح است یا 95 روز؟" رهبر عالی قدر پاسخ واقعا حکیمانه ای دادند و فرمودند: "برای شما چه فرقی می کند کدامیک صحیح باشد خداوند خواست که مردم بیشتر به یاد مادر ما باشند و بیشتر برای مادر ما عزاداری و بیان فضائل ایشان را بکنند."

کارشناس مسائل تاریخی اسلام افزود: دقیقا همین نکته ای که حضرت آقا فرمودند مدنظر است؛ ایام فاطمیه نسبتا طولانی است به جهت این که فضائل حضرت زهرا (س) هم بی حد و حصر و بی اندازه است. فاطمه زهرا (س) ریشه، اصل و اساس ولایت و عصمت و حقیقت امامت است.

*بیان فضائل فاطمه (س) نفاق را از انسان می زداید

موسوی در ادامه خاطرنشان کرد: هر قدر فضائل ایشان گفته شود اولا تمام شدنی نیست و ثانیا برکات بسیاری بر بیان فضائل فاطمی آمده است به عنوان نمونه بیان فضائل فاطمه (س) نفاق را از انسان می زداید، ایمان انسان را زیاد می کند، موجب بصیرت عمیق انسان نسبت به حوادث و وقایع تاریخی می شود، انسان را با حقایق و بطن این عالم آشنا می کند، انسان را پیش خدا و حضرات معصومین (ع) خصوصا حضرت بقی الله (عج) محبوب می کند و زمینه کسب تقوا و فضیلت را در انسان مضاعف می کند و بسیاری از فضایل دیگر.

این محقق تاریخ تاکید کرد: جامعه شیعی ما به ذکر فضائل فاطمی بسیار نیازمند است و بحمد الله فرصت خوبی هم در ایام فاطمیه فراهم شده که توسط هیئتی ها، متدینین، نمازگزاران و مسجدی ها در مراسم هایی مختلف این فضائل گفته شود.

*سابقه یک قرن و نیمی سنت سوگواری رسمی ایام فاطمیه در تاریخ معاصر ایران 

سنت سوگواری رسمی ایام فاطمیه در تاریخ معاصر ایران ریشه‌ای بالغ بر یک و نیم قرن دارد، هر چند تا پیش از آن نیز شیعیان چنین مناسبتی را گرامی می‌داشتند، با این حال به نظر می‌رسد که با توجه به آنکه، گرامیداشت این روز نمی‌توانست خالی از طعنه و اعتراض به عملکرد برخی از خلفای راشدین باشد، آیین‌های مرتبط به این مناسبت مذهبی در قرونی که حاکمان اهل سنت در ایران حکم می‌رانده‌اند، شکل رسمی نداشته است، اما این بدان معنا نیست که سرگذشت تلخی که بر سر دختر پیامبر اسلام (ص) آمد از نظر شیعیان و مسلمانان باوجدان و به دور از تعصب، مغفول مانده باشد.

آنچه که به اسناد و مدارک تاریخی متقن ثابت شده، این است که امامان معصوم (ع) و شیعیان در شهادت حضرت زهرا (س)، اقامه عزا کرده‌اند، اما به دلیل شرایط خاص و جو اختناق، در زمان حیات ائمه اطهار، عزاداری بر مصائب آن بانوی بزرگوار، جنبه عمومی و علنی نداشته است. از سیدالشهدا (ع) نقل شده که امیرالمومنین (ع) در هنگام دفن فاطمه زهرا (س) اینگونه عزاداری فرمود: بر این مصیبت بزرگ همچون مادری که فرزند از دست داده می‌نالیدم. یا رسول الله! در محضر خداوند دخترت مخفیانه به خاک سپرده شد، حقش را به زور گرفتند، و آشکارا از ارث خود محروم گشت، و حال آن که هنوز از رحلت تو دیری نپائیده و یاد تو فراموش نگشته است.

این عزاداری‌ها در زمان دیگر ائمه هم ادامه داشته است؛ به طور نمونه خصیبی در «الهدایه الکبری» و بحرانی در «العوالم» و همچنین بسیاری دیگر با ذکر سند نقل کرده‌اند که امام صادق (علیه‌السلام) در عزای مادرش فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) آن چنان می‌گریست و ذکر مصیبت می‌کرد که محاسنش از اشک، تر می‌شد.

در دوران‌های بعد از ائمه اطهار هم این عزاداری‌ها به نسبت آزادی عمل شیعیان ادامه می‌یافت. در هر دوره‌ای که شیعیان تحت فشار حکومت‌ها نبوده‌اند، عزاداری برای ائمه اطهار و فاطمه زهرا (س) بیشتر می‌شده، اما در دوره‌هایی که این فشار و تهدید از ناحیه حکومت و حاکمان وجود داشته، عزاداری کمتر، و به صورت مخفیانه صورت می‌گرفته است. ابن اثیر می‌نویسد: «در قرن سوم و چهارم و پنجم و همزمان با تشکیل دولت‌های آل بویه در عراق و حمدانیون در سوریه و فاطمیون در مصر، مذهب شیعه گسترش یافت و مراسم عزاداری توسعه یافت.»

*اهتمام حوزه علمیه نجف به برگزاری ایام فاطمیه

بر اساس شواهد تاریخی، گرامیداشت ایام فاطمیه و رونق رسمی آن، در دوره قاجاریه و خصوصا عهد ناصرالدین شاه بوده است. چنانکه گزارش شیخ ابراهیم زنجانی در خاطراتش از مرسوم شدن فاطمیه در این دوره، یکی از این شواهد است. از روایت او چنین بر می‌آید که گرامیداشت فاطمیه اول از عهد ناصری به ابتکار او در زنجان مرسوم شده است. با این حال در عصر ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، حوزه علمیه نجف به برپایی عزاداری فاطمیه اهتمام داشته است. آخوند خراسانی در این میان نقش برجسته‌ای داشته و سوگواری فاطمیه دوم در بیت او با اقبال گسترده‌ای مواجه بوده است. اهمیت برپایی مراسم فاطمیه در حوزه نجف از آن روست که نجف در عهد قاجار هنوز زیر سیطره حکومت متعصب عثمانی بود و از سویی دیگر علمای نجف همواره سعی می‌کردند اتحاد میان شیعه و سنی را حفظ کنند.

ماجرای تعطیل شدن روز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) از آن دسته حرکت‌های سنجیده و تاثیرگذاری بود که با خواست مراجع عظام به نتیجه رسید و فاطمیه بیش از پیش در کانون توجه پژوهش‌ها و فعالیت‌های فرهنگی قرار گرفت.

سال 1379 رئیس جمهور برای دیدار با مراجع عظام و علمای اعلام سفری به قم رفته بود. بعدها معلوم شد حضرت آیت الله وحید مرجع عالیقدر از وی خواسته بود که این روز را تعطیل رسمی اعلام کند.

در این‌جا این نکته به نظر می‌آید که روز شهادت حضرت زهرا در تقویم ایران تعطیل رسمی نبوده است و پس از آن اقدام تعطیل رسمی اعلام شده است و این دال بر عدم شهادت یا قائل بودن بر چیزی به جز این نیست.

در پایان باید به یک نکته اشاره کرد و آن اینکه فاطمیه یک دهه نیست؛ بلکه فرصتی است برای نقل حماسه فاطمی در دفاع از ولایت و سرگذشت پر از غربت و مظلومیت بانویی است، که یگانه دختر پیامبر اسلام (ص) در میان امت اسلامی بود؛ همان کسی که اجر رسالتش جز مودت اهل بیتش نبود. "قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المود فی القربی".

ایام فاطمیه در حقیقت فرصتی است برای نهادینه شدن و ترویج سبک زندگی فاطمی در جامعه اسلامی. احیاء فاطمیه تنها به برپایی عزاداری صرف نیست، بلکه ایام فاطمیه، فرصتی است برای احیاء سیره فاطمی در تمام ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی - سیاسی در جامعه امروز. ابعاد شخصیتی حضرت فاطمه (س) مربوط به دوره و زمان خاصی نبوده و سیره و سبک زندگی ایشان نمونه و اسوه‌ای شایسته برای تمام عصرهاست. ایشان نه تنها در خانه‌داری، همسرداری و تربیت فرزند، الگویی نمونه و بی‌نظیر است، بلکه در سایر عرصه‌ها نیز بی‌نظیر بوده و تجلی سبک زندگی اسلامی در سیره حضرت صدیقه کبری (س) متبلور است.

آن چه مهم است، این است که رکن اساسی و زیربنای فرهنگی در هر جامعه‌ای، مادر است و اگر نارسایی فرهنگی در جامعه دیده شود و یا شخصیت‌ها و‌اندیشه‌های بلندی متولد شود، خاستگاه همه آن‌ها مادر است. هیچ جامعه‌ای طعم استقلال و عزتمندی را نخواهید چشید، مگر اینکه زنانش عزت بیابند؛ بنابراین می‌توان حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، را مادر فرهنگ تشیع و انقلاب اسلامی دانست و آموزه‌ها و تعالیم فاطمی را الهام‌بخش همه مردان و زنان مسلمان و غیرتمندی دانست که با زندگی فاطمی زمینه ظهور حضرت قائم (عجل‌الله‌فرجه‌الشریف) را فراهم می‌کنند.

انتهای پیام /