سریال شدن زندگی طلبه‌ها؛ از «پرده‌نشین» تا «مرهم»
نمایش زندگی طلبه‌ها و خانواده‌هایشان در تلویزیون همیشه حساسیت‌برانگیز بوده؛ اگر سریال تصویری مثبت از آنان ارائه دهد، به تبلیغات یک‌سویه متهم می‌شود و اگر تصویری واقع‌گرایانه و همراه با نقد نشان دهد، ممکن است از سوی گروه‌های مذهبی مورد حمله قرار گیرد.
به گزارش مشرق، تلویزیون با «پرده نشین» پیش از این وارد زندگی طلبه‌ها شده بود و بهروز شعیبی به همراه چند بازیگر شناخته شده خصوصاً فرهاد آئیش در نقش اصلی سریال، توانست اثری قابل احترام در ویترین تلویزیون به جای بگذارد.
این شب‌ها یک سریال دیگر به کارگردانی محمدرضا آهنج، وارد زندگی طلبه‌ها شده و شاید ملموس‌تر از گذشته و این بار پردیسان قم را هم به عنوان محل لوکیشنِ اصلی خود انتخاب کرده است.
اما مرهم چیست و در ادامه به آن نگاهی داشته‌ایم:
سریال «مرهم» به کارگردانی محمدرضا آهنج، یک ملودرام اجتماعی است که به زندگی همسران روحانیون و چالش‌های آنان در جامعه ایران می‌پردازد. این اثر تلاش دارد تصویری واقع‌گرایانه از زنانی ارائه دهد که در غیاب همسرانشان بار مسئولیت خانواده را بر دوش دارند. البته برای قضاوتِ نقاط ضعف و قوت آن باید تا پایان منتظر ماند.
اما سریال به سبک زندگی طلبه‌ها، مشکلات اقتصادی و تقابل سنت و مدرنیته در خانواده‌های مذهبی پرداخته است. یکی از مهم‌ترین نکات سریال مرهم، نمایش زنانی است که در چارچوب سنتی جامعه ایران نقش‌آفرینی می‌کنند. جامعه‌شناسان معتقدند که زنان در خانواده‌های روحانی، همزمان با انتظارات اجتماعی و نقش‌های سنتی، با مسئولیت‌های سنگین عاطفی و اقتصادی مواجه‌اند. سریال به‌خوبی این تناقضات را نشان می‌دهد؛ از سویی، این زنان باید مطابق با هنجارهای مذهبی رفتار کنند و از سوی دیگر، در نبود همسرانشان با مشکلاتی همچون تنهایی، قضاوت اجتماعی، و فشارهای اقتصادی روبه‌رو می‌شوند.
شخصیت منیژه که پس از سال‌ها دوری بازمی‌گردد، نماینده زنی است که از یک بافت فرهنگی متفاوت به این محیط مذهبی وارد شده و درگیر چالش‌های آن می‌شود. بازداشت یکی از طلبه‌ها به جرم کلاهبرداری نیز موضوعی است که نشان‌دهنده مشکلاتی فراتر از چالش‌های شخصی است و به مسائلی مانند فساد و فشار اقتصادی در این قشر اشاره دارد.
یکی از محورهای اصلی سریال مرهم، برخورد ارزش‌های سنتی با تغییرات اجتماعی است. جامعه ایران در حال گذار از سنت به مدرنیته است و این تغییرات در خانواده‌های مذهبی نیز تأثیر گذاشته است. در این میان، همسران طلبه‌ها در موقعیتی حساس قرار دارند؛ از یک‌سو باید نقش زن سنتی را ایفا کنند و از سوی دیگر، تحت‌تأثیر تغییرات فرهنگی و اجتماعی جامعه هستند.
حضور شخصیت منیژه، که نگاهی متفاوت از گذشته دارد، نمادی از این تضاد است. یکی از موضوعات مهمی که در جامعه‌شناسی دین مورد توجه قرار دارد، نحوه معیشت و سبک زندگی روحانیون است. در گذشته، طلبه‌ها به سادگی و قناعت شناخته می‌شدند، اما در سال‌های اخیر، برخی از آنان به دلیل ارتباطات اقتصادی و جایگاه اجتماعی‌شان، به سبک زندگی تجملی روی آورده‌اند.
این تفاوت طبقاتی در میان روحانیون باعث شده که بخشی از جامعه نسبت به آنان دچار دوگانگی شود؛ از یک‌سو، انتظارات از یک روحانی ساده‌زیست وجود دارد و از سوی دیگر، مشاهده سبک زندگی برخی از آنان، موجب بی‌اعتمادی اجتماعی شده است. سریال مرهم به‌طور غیرمستقیم به این موضوع اشاره دارد. بازداشت یک طلبه به جرم کلاهبرداری، اشاره‌ای به مشکلات مالی و اخلاقی در میان برخی از روحانیون دارد که می‌تواند اعتبار کل این قشر را تحت‌الشعاع قرار دهد.
در واقع، فساد و زندگی تجملی برخی روحانیون، فشار اجتماعی بر طلبه‌های ساده‌زیست را نیز افزایش داده و نوعی نگاه انتقادی نسبت به این قشر در جامعه ایجاد کرده است. سکانسی از سریال که در آن شخصیت منیژه در قم یک باکس سگ حمل می‌کند، واکنش‌های شدیدی از سوی گروه‌های تندرو به دنبال داشته است. این موضوع نشان می‌دهد که رسانه‌ها چگونه می‌توانند به خط قرمزهای فرهنگی و مذهبی نزدیک شوند و بحث‌های اجتماعی را به راه بیندازند.
نمایش زندگی طلبه‌ها و خانواده‌هایشان در تلویزیون همیشه حساسیت‌برانگیز بوده است، زیرا این قشر در مرکز توجه جامعه قرار دارند. اگر سریال تصویری مثبت و آرمانی از آنان ارائه دهد، به تبلیغات یک‌سویه متهم می‌شود و اگر تصویری واقع‌گرایانه و همراه با نقد نشان دهد، ممکن است از سوی برخی گروه‌های مذهبی مورد حمله قرار گیرد.
«مرهم» تلاش کرده بین این دو رویکرد تعادل برقرار کند، اما همچنان واکنش‌های مختلفی را برانگیخته است. «مرهم» سریالی است که در قالب یک ملودرام خانوادگی، مسائل عمیق اجتماعی را مطرح می‌کند. این سریال علاوه بر نمایش مشکلات همسران روحانیون، به موضوعاتی همچون فساد، فشار اقتصادی، و تغییرات فرهنگی در جامعه مذهبی پرداخته است.
همچنین، به تقابل میان سنت و مدرنیته و سبک زندگی برخی روحانیون که موجب ایجاد فاصله میان آنان و مردم شده است، اشاره دارد. در نهایت، این سریال می‌تواند زمینه‌ای برای گفت‌وگوهای بیشتر درباره نقش زنان در جامعه مذهبی، تغییرات فرهنگی در خانواده‌های روحانی، و چالش‌های اجتماعی آنان باشد. هرچند ممکن است در برخی بخش‌ها دچار کلیشه‌پردازی یا سطحی‌نگری شده باشد، اما تلاش آن برای بازنمایی واقعیت‌های موجود در این بخش از جامعه، قابل‌توجه است.
منبع: تسنیم