سناریوی رشد اقتصادی در سال آینده / می توان به نفت اتکا کرد؟

اقتصاد نفت و امیدواری به این حوزه ارز آور، سیاستی است که ایران طی این دهه ها آن را دنبال کرده است.

یک اقتصاددان معتقد است: کارشناسان اعتقاد دارند که ما روی بخش نفت نمی‌توانیم اتکا کنیم و تقریبا دیگر از سال آینده یا اثرات بخش نفت در رشد اقتصادی در حالت خوشبینانه وجود نخواهد داشت و یا در حالت بدبینانه، اگر تحریم‌های نفتی تشدید شود، حتی اثر آن در رشد اقتصادی منفی خواهد بود.

آمارهای اعلامی رییس سازمان برنامه و بودجه کشور نشان می‌دهد رشد اقتصادی کشور در سه ماه سوم سال1402 به 5.1 درصد رسیده است. این آمار نشانگر کاهش تدریجی نرخ رشد اقتصادی در مقایسه با 6 ماه اول سال است.

نرخ رشد اقتصادی سه ماهه اول سال توسط مرکز آمار ایران 7.9 درصد و نرخ رشد اقتصادی سه ماهه دوم سال نیز 7.1 درصد اعلام شد. به نظر می‌رسد اثر افزایش صادرات نفتی که در اوایل امسال با گشایش‌های دیپلماتیک رخ داده بود، به تدریج تخلیه شده و روند رشد اقتصادی به‌صورت نسبی کاهشی شده است.

کارشناسان اعتقاد دارند که ما روی بخش نفت نمی‌توانیم اتکا کنیم و تقریبا دیگر از سال آینده یا اثرات بخش نفت در رشد اقتصادی در حالت خوشبینانه وجود نخواهد داشت و یا در حالت بدبینانه، اگر تحریم‌های نفتی تشدید شود، حتی اثر آن در رشد اقتصادی منفی خواهد بود.

اقتصاد ایران وارد فاز منفی رشد اقتصادی شده است؟

وحید شقاقی، اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که آیا وارد فاز منفی رشد اقتصادی شده‌ایم، می‌گوید: رشد اقتصادی که ما الان دو سال است تجربه می‌کنیم، دلایل خاصی دارد و فقط اتکا به عدد کفایت نمی‌کند. ما باید یک تحلیل عمیقی از وضعیت رشد اقتصادی داشته باشیم.

وی می‌افزاید: اقتصاد ایران در طول دهه گذشته به دلیل تحریم‌ها و دیگر مشکلاتی که در اقتصاد ایران وجود داشت، رشد اقتصادی حدود یک درصد را تجربه کرد و به شدت منقبض شده است.

این اقتصاددان عنوان می‌کند: مساله دوم، کرونا بود که از سال 98 در کشور ظهور پیدا کرد و پیامدهای آن این بود که بسیاری از کسب‌وکارها و بخش خدمات کشور کاملا از کار افتاد؛ مثل خدمات گردشگری، حمل‌ونقل و هتلداری و...

شقاقی ادامه می‌دهد: مساله سوم، تحریم‌های بخش نفت بود که بخش نفت کاملا در طول سال 97 تا سال 1400 منقبض شده بود و ارزش افزوده بخش نفت به شدت کاهش پیدا کرد.

چرا نرخ رشد تکان خورد؟

شقاقی در ادامه می‌گوید: این در شرایطی است که وقتی وارد دهه اخیر شدیم، یعنی از سال 1400 به بعد، کرونا تا حدودی جمع شد و عملا اقتصاد ایران و اقتصاد جهان وارد دوران پساکرونا شد. به این ترتیب، بسیاری از کسب‌وکارها دوباره توانستند به اقتصاد برگردند؛ هم در ایران و هم در کرونا این اتفاق افتاد که محرک رشد اقتصادی بود.

این اقتصاددان می‌افزاید: عامل دوم این بود که عملا با آمدن بایدن و شروع جنگ اوکراین و روسیه و استراتژی دموکرات‌ها، عمدتا سراغ نهاد چین و همچنین مدیریت جنگ اوکراین و روسیه. همچنین قیمت انرژی هم وقتی بالا رفت، تا حدودی دولت آمریکا تلاش کرد که در حوزه انرژی، معافیت‌هایی را بدهد. حتی دیدیم که با ونزوئلا توافق کردند و اجازه دادند که صادرات نفت‌شان تا 600 هزار بشکه بتوانند ادامه دهند.

شقاقی عنوان می‌کند: در حوزه ایران هم ما شاهد بودیم که صادرات نفت دوباره به روال عادی خود برگشت. من الان که با شما صحبت می‌کنم، حدود 1.5 میلیون بشکه نفت صادر می‌کنیم. در حالی که در دوران گذشته، صادرات نفت در آن تجریم‌های فشار بزرگ، به زیر 300 هزار بشکه در روز رسیده بود. بر این اساس، بخش نفت ما هم دوباره به سر جای خود برگشت.

دو سناریویی که برای رشد اقتصادی وجود دارد

این اقتصاددان می‌گوید: اما نکته این‌جاست که این‌گونه رشدها، بادوام و پایدار و مولد نیستند. به طور طبیعی در سال‌های بعد اقتصاد ایران به همان روند گذشته برمی‌گردد.

شقاقی می‌افزاید: امسال آرام‌آرام اثر نفت و بخش خدمات به خصوص خدمات واسطه‌گری کم‌رنگ می‌شود و به شرایط گذشته برمی‌گردد.

وی با اشاره به دو سناریو برای رشد اقتصادی در سال 1403، عنوان می‌کند: در سناریوی خوشبینانه اگر تحریم‌ها تشدید نشود، رشد اقتصادی ایران تقریبا برای سال آینده در حدود 2 تا 2.5 درصد خواهد بود که یک مقدار کمتر از رشد بلندمدت 3 تا 3.5 درصدی است. دلیل هم این است که متاسفانه در طول دو سه سال اخیر بخش کشاورزی در شرایط رشد منفی رفته است.