سهم 70 درصدی بهره وری از رشد اقتصادی طی 3 سال گذشته

به گزارش خبرگزاری تسنیم، برنامه گفتگوی ویژه خبری شنبه یازدهم فروردین با حضور آقای پیشوایی رئیس سازمان ملی بهره وری و آقای فرج‌اللهی رئیس مرکز طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی ریاست جمهوری موضوع رشد تولید با ارتقای بهره وری را بررسی کرد.

سوال: آقای پیشوایی وضعیت عملکرد شاخص‌های بهره‌وری در دولت سیزدهم و طول برنامه ششم توسعه چگونه است و به لحاظ تفکیک شاخص‌های مختلف ما الان در چه وضعیت هستیم. پیشوایی: من با این مقدمه اگر اجازه دهید شروع بکنم و بین رشد اقتصادی یا همان رشد تولید را هم می‌دهد تقریباً بیست و یک موضوع کلیدی و محوری در شرایط فعلی کشور ما است ما اگر بخواهیم در واقع شرایط معیشت عمومی را بهبود بدهیم هیچ راهی نداریم جز اینکه یک رشد اقتصادی پایدار را برای کشور رقم بزنیم لذا شاید کمتر موضوعی باشد که الان هم فوری و هم راه بردی برای کشور باشد. مثل رشد اقتصادی که خوب تاکیدات مسئولین دغدغه‌های مردم همه این را تایید می‌کند که این شاید موضوع اول کشور ما هست در شرایط فعلی، رشد اقتصادی از سه محل اتفاق می‌افتد یا مبتنی بر سرمایه‌گذاری افزایش پیدا می‌کند یا مبتنی بر تزریق نیروی کار و کیفیت نیروی کار و یا مبتنی بر بهره وری. دو روش اول یعنی مبتنی بر سرمایه و مبتنی بر نیروی کار اصطلاحاً می‌گویند رشد کمی اقتصاد رشد مبتنی بر بهره‌وری تعبیر می‌شود به نام رشد کیفی اقتصاد یعنی کیفیت رشد اقتصاد لذا آنچه که الان مورد تایید در ادبیات علمی و تجربه بشری این است که برای رشد اقتصادی پایدار هیچ راهی نیست جز اینکه ما رشد بهره‌وری داشته باشیم و در واقع اگر رشد بهره‌وری هم داشته باشیم حتی سرمایه گذاری ما به هدف اصابت می‌کند وگرنه شاید آنجا هم دچار اتلاف و هدر شویم. در مورد عملکرد بهره‌وری و شاخص بهره‌وری خوب ما مهم‌ترین شاخصی که در حوزه بهره‌برداری این شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید است ما در سه سال گذشته یعنی از سال هزار و چهارصد تا پایان سال هزار و چهارصد و دو حدوداً چهار و نیم درصد رشد اقتصادی در کشور به طور متوسط داشتیم از این چهار و نیم درصد سه و نیم درصدش متعلق بوده به رشد بهره‌وری کل عوامل تولید پس بهره وری یک رشد و سهم قابل توجهی را در رشد اقتصادی نزدیک به هفتاد درصد و یک مقدار بیشتر در رشد اقتصادی در واقع ایفا کرده است.

سوال: این سهم قابل افزایش هست و یا همیشه و همه در همه برنامه‌ها در همین حد تعریف می‌شود؟ پیشوایی: در مورد عدد سه و نیم درصد من خدمت شما عرض کنم که ما از سال نود و شش تا نود و نه که عملاً می‌شود سال‌های ابتدایی برنامه ششم رشد بهره‌وری کل عوامل تولید منهای شش دهم درصد بوده یعنی نه تنها ما رشد نداشتیم بلکه عقب‌گرد داشتیم و هدف برنامه ششم چی بوده دو و نیم دو ممیز هشت دهم رشد از محل بهره وری اگر بلندمدت‌تر نگاه کنیم یعنی افق پنجاه ساله رشد بهره‌وری کل عوامل تولید در ایران دو دهم درصد بوده یعنی نزدیک به صفر پس این عدد سه و نیم درصد عدد قابل توجهی است، اما اگر سؤال این باشد که نسبت به مطلوب و ظرفیت‌های کشور ما چه مقدار می‌توانیم این رشد را هم افزایش بدهیم هم از آن مهم‌تر پایدار نگه داریم، چون مشکل اصلی بهره‌وری در کشور ما حرکت نوسانی بوده خوب این از حد مطلوب ما خیلی فاصله داریم.

سوال: چقدر؟ پیشوایی: ما اگر بخواهیم عقب‌ماندگی دهه نود را جبران کنیم باید حداقل از امروزی که من خدمت شما هستم به مدت چهار سال رشد بهره‌وری بالای سه درصد داشته باشید اگر بخواهیم این رشد پایدار کنیم این سه سال رشد نزدیک به سه و نیم درصد برای اولین بار هست در پانزده سال گذشته که برای سه سال پیاپی این رشد پایدار شده و مثبت و بالای سه درصد.

سوال: آقای فرج‌اللهی آقای پیشوایی اشاره کردند که یک بازه زمانی یک عدد و رقم‌هایی اشاره کردند از رشد بهره‌وری از حد مطلوب از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های کشور و تاثیرش در اقتصاد ببینیم که در آنچه که طی شده در آنچه که افق پیش رو هستش در وضعیت موجود نقش و جایگاه دانش بنیان‌ها کجاست؟ فرج‌اللهی: در سازمان ملی بهره‌وری که انصافاً در این مدتی که آقای دکتر پیشگاهی تشریف آوردند موضوع بهره‌وری به یک گفتمان اصلی و مهم در بخش‌های مختلف دولت و حاکمیت تبدیل شده و الان در همین گزارشی هم که شما نشان دادید هم مقام معظم رهبری آقای رئیس‌جمهور رئیس محترم قوه مقننه در جلسات متعدد به این موضوع تاکید می‌کنند و مکرراً پیگیری می‌کنند معاون علمی رئیس‌جمهور این‌ها واقعاً باعث شد که بهره‌وری به دغدغه اصلی دولت تبدیل بشود این خیلی کار ارزشمندی است حالا ما دو گام دیگر هم باید برویم جلو تو این حوزه یکی بحث اینکه ارتقا بهره‌وری به گفتمان غالب در جامعه نخبگانی کشور تبدیل بشود که با رویداد‌هایی که برگزار می‌شود برنامه‌های متنوعی که سازمان دارد با همکاری معاونت و دیگر نهاد‌ها و این اتفاق می‌افتد و از طرف دیگری باید به گفتمان غالب و در جامعه هم تبدیل بشود یعنی ما علاوه بر اینکه باید این جامعه دانش بنیان داشته باشیم باید جامعه بهره ور هم داشته باشیم، اما در مورد نقش شرکت‌های دانش بنیان من به نظرم می‌آید که شرکت‌های دانش‌بنیان در سه حوزه می‌تواند نقش بازی بکنن دحوزه اول توسعه فناوری و نوآوری است ما برای ارتقای بهره‌وری در خیلی از جا‌ها در خیلی از زمینه‌ها مثل انرژی، مثل معدن، مثل کشاورزی بعضاً احتیاج به توسعه فناوری و نوآوری هم داریم حالا من اختلاف می‌گذارم بین فناوری و نوآوری.

سوال: سهم هم بگویید هر کدام که دارید می‌گویید که تعریف می‌کنید در این سه مرحله بگویید چقدر الان عملیاتی شده نگاه به افق پیش‌رو چگونه است؟ فرج‌اللهی: من اول سه مورد را می‌گویم بعد برمی‌گردم ادامه می‌دهم پس اولی شد توسعه فناوری و نوآوری که بسیار موضوع مهمی است در برخی زمینه‌ها خوب پیش رفتیم در برخی زمینه‌ها خوب پیش نرفتیم برای من عجیب است که ما در سه زمینه معدن، کشاورزی و انرژی که کشور اتفاقاً دارای مزیت نسبی است ما تو این زمینه‌ها در حوزه بهره‌وری خوب عمل نکردیم که خیلی جای کار دارد نکته دوم که شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان جامعه نخبگانی می‌توانند نقش ایفا می‌کنند موضع مطالبه‌گری است مطالبه‌گری بهره‌وری موضوع بسیار مهمی است که در جامعه نخبگانی باید شکل بگیرد و نکته سوم ارائه مدل‌های حکمرانی است من اگر بخواهم مثال بزنم مثلاً فرض کنید برای ارتقای بهره‌وری در حوزه آب در حوزه کشاورزی ما نیاز به مدل‌های حکمرانی متمدنی داریم که بشود این ارتقا بهره‌وری انجام داد که حالا در ادامه صحبت‌هایم به جزییاتش اشاره می‌کنم ما در زمینه مطالبه‌گری و ارائه مدل‌های حکمرانی هنوز شرکت‌های دانش‌بنیان مان خیلی فعال نشدند که حالا در ادامه صحبت‌هایم اشاره خواهم کرد، اما در توسعه فناوری و نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار خوب و قوی عمل کردند یعنی ما به طور قاطع می‌توانیم بگوییم که برای ارتقا بهره‌وری در حوزه فناوری و نوآوری هشتاد نود درصد مشکلی نداریم علت اینکه بهره‌وری در برخی صنایع ما پایین است توسعه فناوری نیست بلکه انتشار و جذب فناوری است یعنی شرکت‌های دانش‌بنیان ما فناوری را توسعه دادند نوآوری را توسعه دادند، اما این منتشر و جذب نشده توسط صنایع به ویژه در صنایعی که بخش‌های دولتی را ما داریم.

سوال: این را باید صنایع اقدام می‌کرده‌اند و یا سازمان بهره‌وری اقدام می‌کرده یا معاونت علمی و فناوری باید انجام می‌داده؟ فرج‌اللهی: این یک کار حکمرانی و حاکمیتی است حاکمیتی است یعنی ما باید قوانین و مگا رول‌های ما به‌گونه‌ای باشد که شرکت‌های ما چاره‌ای به جز حرکت به سمت بهره‌وری نداشته باشند و از طرفی باید انگیزه لازم برای شرکت‌های دانش‌بنیان و برای ورود به این حوزه را داشته باشیم شرکت‌های دانش‌بنیان از لحاظ انگیزه و دانش کاملاً توانمندند چه چیزی مانع ورود می‌شود انگیزه‌های مالی است اگر ما مدل‌های مالی خوبی داشته باشیم.

سوال: فقط؟ فرج‌اللهی: بیشترینش همین است دقیقاً اگر ما انگیزه‌های مالی برای شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی بکنیم شرکت‌های دانش‌بنیان قویاً روی این حوزه ورود می‌کنند، اما یک مانع دیگری هم داریم و آن تامین مالی است ما در حوزه بهره‌وری اگر بخواهیم ارتقا در حوزه بهره‌وری داشته باشیم در صنایع در معادن و کشاورزیمان یکی از چالش‌های اصلی تامین مالی است مثلا در نیروگاه‌های برق ما بهره‌وری پایین است ما می‌گوییم آقای نیروگاه رامین شما باید مثلاً در زمینه خنک کاری ارتقا بهره‌وری بدهی خوب او می‌گوید من در زمینه بهره وری میلیون‌ها دلار پول می‌خواهم که این اتفاق بیفتد حالا چی‌کار کنیم که تامین مالی اتفاق بیفتد اون مدل‌های مالی است که گفتم.

سوال: آقای پیشوایی می‌خواهم سراغ نکته‌ای که آقای فرج‌اللهی گفتند یعنی حالا چالش‌هایی که تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان در افزایش بهره‌وری مطرح می‌شود و البته پاسخ شما رابگیرم یک نکته‌ای را آقای فرج اللهی گفتن مثلا ما در معدن، در کشاورزی در انرژی نسبت به پتانسیل‌هایی که داریم کم کار کردیم اول بپرسم که ما الان وضعیت بهره‌وری مان تو حوزه‌های مختلف چطور است؟ پیشوایی ببینید ما برحسب آماری که تو این یکی دو سال اخیر هست برخی از بخش‌هایمان رشد‌های خوبی را تجربه کرده.

سوال: مثل؟ پیشوایی: این البته به این معنا نیست که اینها در وضعیت مطلوب قرار دارند وقتی ما صحبت از رشد می‌کنیم یعنی نسبت به دو سال گذشته رشد داشتند خوب حوزه نفت ما یک رشد دو رقمی را تجربه کرده حوزه ارتباطات و اطلاعات صنعت آی سی تی رشد خوبی را تجربه کرده اون هم دو رقمی است یا مثلاً فرض کنید در حوزه استخراج معدن ما باز رشد‌های خوبی را تو این سال‌های اخیر داشتیم در حوزه خدمات هم همین‌جور، چون دوره کرونا بالاخره باعث شد که حوزه خدمات ما مقداری افت داشته باشد الان که اون محدودیت برداشته شد بالاخره یک پرشی پیدا کرده برخی حوزه‌های در شد متاسفانه ضعیف بوده است، حوزه کشاورزی رشد بهره وری کل عواملش چندان دلچسب نیست، یک درصد و زیر درصد، در حوزه ساختمان رشد بهره وری مطلوبی نیست.

سوال: آسیب شناسی کردید چرا؟ پیشوایی: شاید یک نکته آقای دکتر اشاره کردند نکته مهمی است، ما برای این که از منظر نظام حکمرانی بخواهیم بحث بهره وری تشدید بکنیم و رونق به آن ببخشیم، شاید دو اتفاق خیلی کلیدی است، اتفاق اول ایجاد انگیزه است و اتفاق دوم ایجاد ثبات و پیش بینی پذیری و این دو اتفاق را بتوانیم آن کسی که دارد حکمرانی می‌کند و قاعده می‌گذارد انجام بدهد و مثال عینی بگویم.

سوال: به عنوان رئیس سازمان ملی بهره وری چقدر پیش رفتیم، چالش‌ها کدام است و کدام موارد باید بیشتر توجه کنیم؟ پیشوایی: اگر یک عنوان بخواهم بگویم موضوع انگیزه است و بایک مثال برای تان باز کنم، در کشور بیست میلیون کولر آبی در کشور داریم که بخش قابل توجهی از برق کشور این کولر‌ها در تابستان مصرف می‌کنند. موتور‌هایی که در این کولر‌های استفاده می‌شود موتور‌های القایی بسیار سنتی و منسوخ شده و با مصرف بسیار بالا و ناکارآ است. ما در کشور شرکت‌های دانش بنیانی همین الان داریم که موتور‌های الکتریکی با کارآیی بسیار بالا می‌زنند، به نام موتور‌های بی ال دی سی نسل جدید، که می‌توانند مصرف انرژی را به شدت کاهش بدهد، یک چهارم، یک پنجم مصرفش است نسبت به آن چیزی که الان موتور‌های معمولی است. منتها چرا این اتفاق نمی‌افتد یعنی ما سمت تولید در فناوری این کار انجام شده است و توانمندی آن ایجاد شده است، چرا این به بازار گره نمی‌خورد.

سوال: انتشار و جذب آن؟ پیشوایی: یعنی بازار این را جذب نمی‌کند، چرا، این موتور‌های قیمتش شش میلیون است و موتور‌های معمولی سه میلیون، چون قیمت انرژی در ایران بسیار پایین است بنده و شما در خانه‌های خودمان ترجیح نمی‌دهیم که موتور شش میلیونی بگیریم و مصرف انرژی را بیاوریم پایین، چون بنده وقتی صحبت می‌کنم این جوری می‌گویم که قبض برق من مگر می‌خواهد چقدر بشود، می‌خواهد بشود سیصد هزار تومان، نسبت به آن شش میلیون به صرفه نیست. این جا هنر نظام حکمرانی است.

سوال: نگاه به آینده مان شاید ضعیف است؟ پیشوایی: من به مردم حق می‌دهم، اشکال اصلی این است که ما نتوانستیم در نظام حاکمیت فایده انگیزاننده بیاوریم، شاید شما بگویید مداخله قیمتی روش خوبی نیست و اقشار آسیب پذیر آسیب می‌بینند، اشکال ندارد، ما می‌توانیم کار خیلی ساده بکنیم و بگوییم تامین مالی اولیه را یک صندوقی می‌آید انجام می‌دهد.

سوال: یعنی طرح‌های حمایتی. پیشوایی: تامین مالی اولیه را یک صندوقی انجام می‌دهد. به این شرط که مبتنی بر صرفه جویی انرژی این برگردد دوباره به آن سرمایه گذار، اگر این بازی را بتوانیم ایجاد کنیم، یعنی سرمایه گذاری می‌آید در طرح‌های بهره وری و بهینه سازی انرژی سرمایه گذاری کند، رویکردی برای او بیاوریم که بازه سرمایه اش برای او تامین شود و کارسختی نیست و ایجاد انگیزه نیست و احتیاج ندارد دولت مستقیما وارد موضوع تصدی و اجرای طرح‌های بهره وری شود و در واقع زمین بازی را جوری چیده که خود به خود گل‌هایی که باید زده شود توسط خود مردم زده شود.

سوال: دکتر فرج الهی الان اگر بخواهیم بررسی کنیم ما در موضوع دانش بنیان‌ها یک سر قضیه و یک سوی فلش می‌رود به سمت افزایش شرکت‌های دانش بنیان. گرچه در کنار این موضوع مهم، موضوع مهم‌تر کیفیت است و در ارتقای رشد بهره وری که موضوع امشب است کیفیت خدمات دانش بنیان‌ها و نگاه شان به هر یک از موضوعات مورد بحث امشب چقدر تاثیر گذار است در حوزه‌های مختلف بهره وری؟ فرج الهی: در مورد افزایش تعداد نشان دهنده این که کشور هم یک تعداد افراد به سمت تحقیق و توسعه حرکت می‌کنند و حضور و نفوذ نخبگان در جامعه بیشتر شده و خودش علامت‌هایی دارد، اما بیشتر از تعداد، کیفیت مهم است و دنبال این هستیم و کیفیت شرکت‌های دانش بنیان هم در عرصه علم و فناوری کشور و هم حوزه‌های دانش بنیان افزایش پیدا کند. یکی از مولفه‌های جدی حوزه دانش بنیان حوزه بهره وری است، همان طور که در صحبت‌های قبل و آقای دکتر اشاره کردند الان ما شرکت‌های دانش بنیان در حوزه بهره وری آن جوری که در حوزه‌های دیگر ورود پیدا کردند، حضور پیدا نکردند، علتش چیست، چون انگیزه مالی برای شرکت‌های دانش بنیان ایجاد نشده، پول دارند ولی مدل اقتصادی، مدل خوبی نیست.

سوال: یعنی وقتی چرتکه می‌اندازند نمی‌خواند با هم؟ فرج الهی: آیا در مورد کولر‌های آبی، آیا بخش خصوصی نداریم که بیاید روی کولر‌های آبی سرمایه گذاری و خودش تغییر و تعویض کند، حتما داریم. آیا روی بخاری‌های گازی یک شرکت دانش بنیان یک بخاری با راندمان‌های بالاتر تعویض کنیم، داریم، اما سوالی که شرکت دانش بنیان ایجاد می‌شود این است، می‌گوید اگر من از جیب خودم دادم سه میلیون چهارمیلیون دادم و کولر‌های آبی و بخاری‌های گازی را عوض کردم، چه کسی می‌خواهد پول من را برگرداند.

سوال: این جا یک حلقه مفقوده‌ای هم در صحبت‌های شما و هم در صحبت آقای پیشوایی وجود دارد، این حلقه‌ها کنار هم می‌چرخد می‌رود جلو، یک حلقه مفقوده کجاست؟ فرج الهی: مدل حکمرانی است، مثال من اگر ما به یک شرکت دانش بنیان بگوییم برو، ببینید در موتور‌های الکتریکی که در کشور هست شاید شصت - هفتاد درصد برق کشور در موتور‌های الکتریکی مصرف می‌شود مثل یخچال، ماشین لباسشویی و صنایع بزرگ، اگر یک شرکت دانش بنیان یک موتورالکتریکی جایگزین کرد و باعث کاهش مصرف شد نقش شرکت دانش بنیان در کاهش مصرف برق چیست، ایا به آن شرکت اجازه می‌دهیم که آن برق صرفه جویی شده را برود و با قیمت آزاد بفروشد. اگر ما در حوزه کشاورزی صرفه جویی و مصرف آب را نصف کردیم آیا اجازه به آن کشاورز و شرکت دانش بنیان می‌دهیم که آن آب صرفه جویی در بازار انرژی و در بازار آب بتواند با قیمت آزاد بفروشد و بتواند پولش برگردد که این کار‌ها انجام می‌شود. ما در کمک معاونت علمی و سازمان بهره وری و شرکت آب در حوزه آب و شرکت ملی گاز این مدل‌های حکمرانی را به صورت پایلوت ایجاد می‌کنیم. در حوزه آجر با کمک دوستان به یک مدل اقتصادی بسیار پیشرفته که وزارت دفاع، استانداری یزد و معاونت علمی و بخش خصوصی یک مدلی در آوردیم که آن اتفاقا گلوگاه تامین مالی است دارد تامین می‌شود.

سوال: این مدل آقای فرج الهی در یک مدل خاص ما داریم در حوزه‌های مختلف عملیاتی می‌کنیم یا داریم تدوین می‌کنیم که اجرایی کنیم، راه را پیش رفتیم در حوزه‌های مختلف، مخصوصا آن‌هایی که الان اشاره می‌کنیم در دهه نود و چهار عقب ماندگی زیادی بودند؟ پیشوایی: این مجموعه تحرکی که در این سه سال انجام شده است نشان می‌دهد که ما شروع کردیم و شاخص‌ها نشان می‌دهد که ما رشد داشتیم نسبت به گذشته.

سوال: این شروع متناسب با آن عقب ماندگی که اشاره می‌کنید، چون یک شروع با قدرت و با ضرب آهنگ با سرعت را می‌طلبد. پیشوایی: از آن مهم‌تر پایدار بودنش، ما بتوانیم برای سال‌های آینده پایدار نگه داریم، چون هرسال رشد شاخص بهره وری داریم، چون هر سالی که رشد شاخص بهره وری را داریم، سال بعد تکرار آن رشد به مراتب سخت‌تر می‌شود و نیازمند اقدامات جدیدی است. ما باید بتوانیم بلوغ نظام حکمرانی را کنار این اتفاق رشد بهره وری ارتقا بدهیم اگر نتوانیم این کار را بکنیم که این کلید اصلی اش این است که بتوانیم مشارکت در حرکت ملی بهره وری را دائما هر سال ارتقا بدهیم، اگر بخواهیم این رشد پایدار باشد. این نیازمند این است که دو چیز را خیلی جدی مجموعه حاکمیت روی آن سرمایه گذاری کند، موضوع انگیزه و مدل‌های انگیزاننده و دوم ثبات و پیش بینی پذیری.

سوال: پاسخم را نگرفتم آلان داریم انجام می‌دهیم؟ یانه؟ پیشوایی: بله نمونه‌هایی که فرمودند و نمونه‌های مشابه دیگری شروع شده و ادامه میابد منتها آن حجمی که نیاز داریم که رشد را نگه داریم برای سال‌های آینده خیلی بیشتر این است و نیازمند یک حرکت بین بخشی و هماهنگی بین قوه‌ای هست، اگر بخواهیم این اتفاق را مستمر کنیم.

سوال: کدام حوزه‌ها پرقوت پیش می‌رود با این مدل‌های حکمرانی، کدام حوزه‌های به ید برنامه ریزی قوی تری داشته است؟ فرج الهی: ما در معاونت علمی به عنوان قرارگاه فرماندهی علم و فناوری و اقتصاد و دانش بنیان در کشور روی حضور مردم به شدت داریم سرمایه گذاری می‌کنیم و این که بتوانیم حضور مردم همانطور که حضرت آقا فرمودند حضور مردم و ابتکار مردم و جدیت مردم را در مدل‌های مان بیاوریم و تمام طرح‌ها مبتنی بر حضور و تعاونی‌های مردمی است. من واقعا قاطعانه عرض می‌کنم هر جایی که مدل خوب و قانع کننده‌ای که توسعه داریم و تلاش می‌کنیم پایلوت آن را اجرا کنیم انصافا همه بدنه دولت به خوبی با ما همراهی کردند، ما تا حالا نتوانستیم پایلوت‌های خوبی اجرا کنیم و بگوییم این مدل‌های انگیزاننده کار کنیم، اگر این کار را می‌کردیم شاید دولت همراه می‌شد، یا شاید دغدغه دولت این نبوده است ولی شاید الان دغدغه است ولی الان همه بدنه دولت قانع می‌شود که با مدل حکمرانی همکاری و همراهی کند. مثل همین مدل کاهش مصرف گاز در صنعت آجر، انصافا همه بدنه دولت از دفتر آقای رئیس جمهور، شرکت گاز، همه بخش‌های دولت با ما همکاری می‌کنند که این اتفاق بیافتد. اما در مورد سوال شما، هر جایی مدل ما، مدل جذاب تری بوده است، سرعت پیشرفت ما قوی‌تر بوده است، تندتر بوده است، مثلا در حوزه انرژی ما خوب کار می‌کنیم، چرا، علت هم دارد دیگر، یکی از علت‌ها این طرف شرکت‌های دانش بنیان هستند، آن طرف مخاطب ما مهم است، مثلا وقتی مخاطب صنایع هستند، کار کردن با آن‌ها بعضا راحت‌تر است، چون ما صنایع مان تعدادشان محدود است. ولی در حوزه کشاورزی تعداد آدم‌ها به شدت افزایش پیدا می‌کند و گستردگی آن‌ها خیلی زیاد و آموزش‌ها خیلی کار می‌برد، آن جایی که مدل جذاب‌تر آن مسئول حاکمیتی همراه‌تر بوده است ما به خوبی جلو رفتیم. ما الان در حوزه انرژی وزارت نفت خیلی خوب با ما همکاری کردند، ما در حوزه کشاورزی تلاش می‌کنیم که وزارت جهاد و حوزه معدن با وزارت صمت بتوانیم این مدل‌های پایلوت را اجرا و با همان سرعت جلو برویم.

سوال: ما در استخراج در حوزه معدن وضعیت خوبی هستیم. فرج الهی: رشد فرق می‌کند با وضعیت مطلوب، ما خیلی عقب افتادگی در حوزه معدن و کشاورزی داریم، این رشد باید به جهش برسد وگرنه نمی‌توانیم به وضعیت مطلوب برسیم الان باید جهش گونه به سمت جلو حرکت کنیم وگرنه با وضعیت مطلوب خیلی فاصله داریم. حالا این علت دارد، علت این که چرا ما در وضعیت، چرا در معدن یا کشاورزی یکی از علت‌های شان جذابیت خام فروشی است. وقتی حکمرانی به گونه‌ای است که خام فروشی جذابیت دارد چرا معدن ارتقای بهره وری بدهد.

سوال: همین مطلب را ادامه می‌دهیم، همین حرکت جهش گونه ارتباطش را می‌دهم با شعار امسال جهش تولید با مشارکت مردم و ارتقای بهره وری چقدر می‌تواند هر کدام از این حلقه‌ها را به هم ربط داده و چگونه منجر شود به جهش تولید درکنار این که از پتانسیل مردمی هم استفاده کند؟ پیشوایی: اساسا برای ارتقای بهره وری این تجربه‌ای که خدمت شما عرض می‌کنم، تجربه کشور‌هایی است که حدود پانزده یا بیست سال رشد پایدار بهره وری داشتند. در همین آسیا در شرق آسیا حدود پانزده سال رشد پایدار بهره وری داشته و ما حساب کردیم حدود بیست درصد رشد بهره وری برای مردم خودش به ارمغان آورده است و تجربه نگاه می‌کنیم برمی گردد به موضوعی به نام حرکت ملی بهره وری. یعنی در اقشار مختلف از آن خانم یا آقایی که در خانه است و دارد مصرف می‌کند تا آن فرد تولید کننده که در کارخانه تولید می‌کند و آن بهره برداری که در زمین کشاورزی دارد کار می‌کند باید بتواند در این حرکت مشارکت داشته باشد. یکی از موضوعات جدی، موضوع آموزش از سنین پایین است که باید سرمایه گذاری شود و طرح‌هایی با مدارس و این‌ها در این زمینه داشتیم. به طور کلی اگر بخواهیم مشارکت افزایش پیدا کند علاوه بر موضوع انگیزه ما نیازمند یک سری ابتکارات هستیم، برای مثال یکی از اتفاقات خوب ما در سال گذشته ما با همکاری با وزارت علوم و تحقیقات رقم زدیم، طرح دانشگاه معین بهره وری. هر کدام از دانشگاه‌های ما، دانشگاه‌های ملی در سطح ملی و دستگاه‌های ملی، دانشگاه‌های استانی در سطح استان ها، ماموریت گرفتند که یک حوزه را یا یک استان را کمک دهند برای مسایل بهره وری برای حل مسایل بهره وری. یا طرح مشترکی با معاونت عملی با همکاری آقای دکتر داشتیم در حوزه رویداد‌های نوآوری بهره ور، چه اتفاقاتی می‌افتد، دستگاه‌های متولی بخش مثلا وزارت جهاد کشاورزی مسایلش رامی آورد، فراخوان می‌کنیم ما، شرکت‌های دانش بنیان، می‌توانند این جا طرح ارائه بدهند در پاسخ به آن مسئله، می‌آید در یک سیر داوری؛ که در سه حوزه اانجام شده است، حوزه انرژی، حوزه کشاورزی و حوزه حمل و نقل همین الان که صحبت می‌کنیم بیش از چهارصد ایده از شرکت‌های دانش بنیان برای حل مسایل گرفتیم و یک تعدادی هم الان نزدیک‌های تجاری سازی هست، یعنی کار به قدری خوب پیش رفته است که محصول ارائه با بازار است. منتها ما نگران این هستیم که وقتی می‌رود به بازار، آن اتفاق جذبی که آقای دکتر فرمودند که این اتفاق هم بیافتد، اگر در این طرح‌ها و امثال این طرح‌ها موفق باشیم با افزایش مشارکت مردمی در حرکت ملی بهره وری قطعا می‌توانیم اهداف مان در حوزه ملی بهره وری بزنیم.

سوال: یه نکته الان من مثلاً تو سال‌های مختلف در سال‌های قبل که نگاه کنیم دولت حمایت‌های مختلف را از شرکت‌های دانش‌بنیان انجام داد طرح‌های حمایتی مختلفی حالا الان بعد از این سال‌ها چه تعداد از این شرکت‌ها به حدی بزرگ شده‌اند که بتوانند مستقل باشند از اون تسهیلات ترجیحی و اقسام حمایت‌ها و وارد اون فضای رقابتی بشوند بتوانند در اون شاخص بهره‌وری یا موضوع ارتقای بهره‌وری یک نقشی ایفا کنند؟ فرج اللهی: ببینید ما الان تقریباً از ده هزار شرکت دانش بنیانی که الان ثبت شده داریم، چون شرکت‌های داریم که دانش بنیانند ولی اقدام نکردند و ثبت نشدند ولی آنهایی که ثبت شده در سامانه دانش بنیان کشور داریم حدود ده هزار تا شرکت حدود هفتاد درصد از اینها شرکت‌های دانش بنیان نو پا هستند و سی درصد فناور و نوآور هستند که آنها مستقلاً دارند کارشون را می‌کنند تو این هفتاد درصد شرکت‌های دانش بنیان نوپا هم یک نکته مهم را باید اشاره بکنم، این است که ما در شرکت‌های دانش‌بنیان اگر بتوانیم بازار تامین بکنیم مدل حکم رانی خوبی ایجاد بکنیم که اینها بتوانند وارد بازار بشوند وارد رقابت بشوند وارد عرصه بهره‌وری بشوند چه بسا اصلاً نیازی به حمایت حاکمیت ندارد چرا ما می‌رویم از شرکت‌های دانش بنیان حمایت می‌کنیم اولاً اینکه حمایت‌های معاونت به شدت هوشمند شده و الان شاید خدمت شما بگویم از اون هفتاد درصد شرکت‌های دانش بنیان نوپا شاید مثلاً فرض کنید سی چهل درصد شان نیاز به حمایت الان معاون داشته باشند بقیه توانمندی را دارند که رو پای خودشان بایستند آن‌هایی هم که احتیاج به حمایت معاونت علمی دارند علتش این است که هنوز به بازار خوب متصل نشده‌اند اگر این‌ها به بازار هم متصل بشوند دیگر اصلاً نیازی به حمایت حاکمیت ندارند خودشون به راحتی می‌توانند مسیر را دنبال کنند در معاونت علمی کاری که ما الان داریم انجام می‌دهیم رفع موانع از پیش و پای دانش‌بنیان هاست اگر ما موانع را رفع کنیم شرکت‌ها به خوبی بلدند که این مسیر رو چه جور باسرعت طی کنند.

سوال: چقدر رفع شده چقدر مانده؟ فرج اللهی: ببینید این عدد و رقمی نمی‌شود گفت واقعاً.

سوال: به لحاظ کیفی بگویید کدام‌ها را برطرف کرده اید کدام‌ها مانده؟ فرج اللهی: ببینید همین که مثلاً فرض کنید که صادرات ما دو برابر شده تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان ما به میزان خوبی افزایش پیدا کرده حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در جی دی پی کشور داد افزایش پیدا می‌کند، نشان می‌دهد که موانع یکی یکی برطرف می‌شود، اما شاید مانع اصلی حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار باشد اگر ما بتوانیم بازارسازی خوبی در کشور و خارج از کشور چیزی که شاید در دهه گذشته در مورد صادرات شرکت‌های دانش بنیان به علت‌های مختلف حالا تصمیمات دولت، کرونا و علت‌های مختلف نتوانستیم ازش خوب استفاده بکنیم اگر ما بتوانیم بازار‌های داخلی و صادراتی را برای شرکت‌های دانش بنیان ایجاد بکنیم بزرگ‌ترین مانع زدایی را از پیش پای آن‌ها انجام دادیم.

سوال: آقای پیشوایی الان برنامه هفتم یک گریزی زدیم برنامه هفتم توسعه راجع به موضوع بهره‌وری و ارتقا و شاخص‌ها و مواردی که در نظر گرفته چی می‌گوید ضمانت‌های اجرایی آن‌طور که باید دیده شده برای اینکه در طول مدت با توجه به بستری که باید در کشور فراهم شود از سوی تعامل سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف بشود این موضوع محقق شود؟ پیشوایی: ببینید در برنامه هفتم ما مهم‌ترین سندی که شاید بالای برنامه هفتم داریم، سیاست‌های کلی برنامه هفتم است، ابلاغیه مقام معظم رهبری، در بند اول سیاست‌های کلی برنامه هفتم، موضوع جدی که ما داریم، تحقق رشد اقتصادی هشت درصد هست با تاکید بر افزایش بهره وری عوامل تولید، که ذکر شده است آن جا که هدف کلی و اولویت اصلی برنامه هفتم، این موضوع بوده است، البته من این جا گله‌ای بکنم آن مقداری که در سیاست‌های کلی تاکید شده بود در متن برنامه هفتم عنایت به این موضوع نشده است، ما این را هم اعلام کردیم قبلا، هم در خدمت عزیزان در دولت و هم در مجلس روی این برنامه زحمت می‌کشیدند آن مقداری که بالاخره آن مطالبه حضرت آقا بود در سیاست‌های کلی در متن دیده نمی‌شود. الان ما بهره وری را در چند جا تکلیفی که در حوزه دانش بنیان‌ها وجود دارد در افزایش سهم شان در حرکت ملی بهره وری و انگیزه‌هایی که باید برای شان ایجاد شود و موضوع دوم که بسیار موضوع کلیدی است و شاید یکی از پاشنه آشیل‌های نظام ملی بهره وری کشور ماست نبود نظام ملی بهره وری است، در ماده یازده، چون هنوز برنامه مصوب نیست، من می‌گویم پیش نویس آن برنامه، قانونی نیست و تایید شورای نگهبان نرسیده است، موضوع نظام ملی بهره وری است که یک تقسیم کار ملی در حوزه بهره وری بین دستگاه‌های دولتی، بخش خصوصی، تنظیم گر‌ها، سیاست گذار‌ها در واقع انجام می‌دهد و برخی جا‌ها ورود‌های محتوایی داشته است مثلا فرض کنید در موضوع آب به طور خاص ورود محتوایی داشته است، یا در موضوع شرکت‌های دولتی که یکی از ابتکارات قابل توجهی که در دولت سیزدهم انجام شد و موضوع جدی هم هست، اتصال پاداش اعضای هیئت مدیره شرکت‌های دولتی است به عملکرد بهره وری شان، امروز که من خدمت شما هستم در همین سال چهارصد و دو از سیصد و بیست و سه شرکت دولتی، سیصد و ده شرکت دراین طرح همکاری کامل با ما داشتند.

سوال: پس عملیاتی شده است؟ پیشوایی: عملیاتی شده است و تا الان که خدمت شما هستم، دویست کارنامه بهره وری برای این شرکت‌ها، صادر کردیم و در کارگروه ارزیابی هم پاداش این شرکت‌ها تعیین شده است. سوال: این شرکت‌ها که اشاره کردید تا برسد به سقف‌ها چه می‌شود وضعیت شان، الان گفتید سیصد و بیست و خورده‌ای؟ پیشوایی: ما حدود ده شرکت داشتیم که هیچ همکاری با ما نداشتند ما طبق قانون کارنامه صفر برای شان صادر کردیم.

سوال: و وضعیت شان؟ پیشوایی: پاداش اعضای مدیره شان صفر شده است و یک تعدادی در نوبت کارگروه ارزیابی است که ان شاءالله آن جا انجام می‌شود، این طرح، از آن طرح‌هایی است که انگیزه ایجاد کرده است چرا، چون شرکت‌های دولتی که خوب عمل کردند تا سه ماه حقوق و دستمزد پاداش بگیرند، آن‌هایی که ضعیف‌تر دو ماه، یک ماه و آن‌هایی که خیلی ضعیف‌تر صفر، که اتفاقا قابل توجه الان آن تعداد هستند یا صفر بوده است یا نصف در ماه حقوق بوده است که جزو طرح‌های است که انگیزه دهنده است و کمک می‌کند که حرکت بکنند، با توجه به این که این‌ها سهم دارند و این‌ها ده درصد در تولید ناخالص ملی سهم دارند و یک حرکت بزرگی است که ان شاءالله در برنامه هفتم استمرار پیدا می‌کند.

سوال: یک دقیقه و سی ثانیه و دانش بنیان‌ها، معاونت علمی و فناوری، موضوع ارتقای بهره وری جمع بندی بفرمایید؟ فرج الهی: باور ما در معاونت علمی و فناوری این است که حاکمیت قوی، حاکمیتی است که بخش خصوصی قوی در کنار خودش داشته باشد، حاکمیت قوی، حاکمیتی است که تا حد ممکن از مشارکت مردم در حکمرانی و توسعه اش بتواند استفاده بکند، ما در معاونت علمی همه تلاش مان بر این است که حداکثر استفاده را از ظرفیت نخبگان و شرکت‌های دانش بنیان و حداکثر استفاده از مشارکت مردم، حضور مردم و ابتکار مردم داشته باشیم و تلاش می‌کنیم که این مدل‌ها را به گونه‌ای طراحی کنیم که حداکثر ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان و مردم در حوزه بهره وری ارتقا پیدا کند. سوال: یک نکته پایانی و یک جمع بندی راجع به رشد تولید، جهش تولید، مشارکت مردم موضوعی که امسال شاهد هستیم. پیشوایی: همین طور که عرض کردم مهم‌ترین مداخله و کلیدی‌ترین مداخله‌ای که در حال حاضر برای حوزه بهره وری، طراحی و پیاده سازی نظام ملی بهره وری است و آرمانش هم افزایش مشارکت اقشار مختلف مردم در حوزه بهره وری است، امیدواریم که در برنامه هفتم، این آرمان بزرگ را بتوانیم تا حد خوبی پیش ببریم.

سوال: فکر می‌کنید هزار چهارصد و سه این آرمانی که اشاره می‌کنید تا حدی عملیاتی خواهد شد؟ پیشوایی: بله، طراحی کار انجام شده است الان در نوبت بررسی است در برخی از شورا‌هایی که باید این کار را انجام دهد، امیدواریم این تسریع بشود.

سوال: از سوی؟ پیشوایی: الان در شورای عالی اداری این پیش نویس طرح ما هست. امیدواریم در همین ابتدای سال پاسخی باشد به تکلیفی که مقام معظم رهبری برای کشور و دولت تعیین کرده است.