سوغات بن‌سلمان از سفر واشنگتن

در تالارهای قدرت واشنگتن، برخی اشباح تنها با وزن «طلا» و «فولاد» به آرامش می‌رسند. شبح جمال خاشقجی که هفت سال بر روابط آمریکا و عربستان سایه افکنده بود، روز سه‌شنبه در دفتر بیضی نه با کلمات عذرخواهی که با وعده یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری (طلا) و توافق فروش پیشرفته‌ترین جنگنده‌های جهان (فولاد) برای همیشه به بایگانی تاریخ سپرده شد. دیدار دونالد ترامپ و محمد بن‌سلمان، نمایشی بی‌پرده از یک واقع‌گرایی بی‌رحمانه بود؛ جایی که حافظه تاریخی و ارزش‌های حقوق بشری، کالاهایی قابل معامله در برابر منافع راهبردی و فرصت‌های اقتصادی هستند. این ملاقات، نه ترمیم یک رابطه که تعریف مجدد آن بر پایه‌ای بود که در آن، هر دو طرف به خوبی می‌دانستند برای رسیدن به خواسته‌هایشان، دقیقا چه چیزی را باید نادیده بگیرند.

ترامپ و بن‌سلمان از همان لحظه ورود ولیعهد به کاخ سفید، با چهره‌هایی خندان به تمجید و ستایش یکدیگر پرداختند. در لحظه‌ای از دیدار، ترامپ دست شاهزاده محمد را گرفت و درحالی‌که آن را نگه داشته بود، از جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، انتقاد کرد که چرا در سفر سال2021 خود به ریاض و در دوران همه‌گیری کووید، تنها به زدن مشت به دست بن‌سلمان اکتفا کرده بود. ترامپ گفت: «من آن دست را محکم گرفتم. اصلا هم برایم مهم نیست که آن دست کجاها بوده است.» به گزارش الجزیره، رئیس‌جمهور آمریکا ولیعهد سعودی را «فوق‌العاده» و «درخشان» توصیف کرد. ترامپ اظهار کرد: «امروز مردی بسیار محترم در دفتر بیضی حضور دارد، کسی که مدت‌هاست دوست من است؛ یک دوست بسیار خوب.» او افزود: «من به کارهایی که او انجام داده است، بسیار افتخار می‌کنم. اقدامات او در زمینه حقوق بشر و سایر مسائل، باورنکردنی است.»

به گزارش سی‌ان‌ان، وقتی مری بروس، خبرنگار شبکه «ای‌بی‌سی»، درباره نقش بن‌سلمان در قتل خاشقجی پرسید، ترامپ با تندی پاسخ داد: «لازم نیست با پرسیدن چنین سوالی مهمان ما را شرمنده کنید.» در مقابل، شاهزاده بن‌سلمان با چهره‌ای بی‌تفاوت، این قتل را «دردناک و یک اشتباه بزرگ» خواند و مدعی شد که عربستان سعودی «تمام مراحل صحیح تحقیقات را انجام داده است.» ترامپ در حضور ولیعهد به خبرنگاران گفت: «اتفاقاتی رخ داد، اما او چیزی نمی‌دانست و می‌توانیم بحث را همین‌جا تمام کنیم.»

عربستان؛ متحد اصلی غیر ناتو

در این دیدار که نشان‌دهنده اولویت بالای روابط ریاض - واشنگتن در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ است، رئیس‌جمهور آمریکا عربستان را رسما به‌عنوان «متحد اصلی غیر ناتو» تعیین کرد. به گزارش رویترز، یک «فکت شیت» کاخ سفید اعلام کرد که دو طرف یک «توافق‌نامه دفاعی استراتژیک» امضا کردند که «بازدارندگی را در سراسر خاورمیانه تقویت می‌کند»، فعالیت شرکت‌های دفاعی ایالات متحده در این کشور را تسهیل می‌کند و «وجوه جدیدی را بابت تقسیم هزینه‌ها از سوی عربستان سعودی برای جبران مخارج ایالات متحده» تضمین و عربستان را به مخزن تسلیحات آمریکایی در منطقه تبدیل می‌کند.

الجزیره در گزارشی نوشت، کاخ سفید از تایید تحویل جنگنده‌های اف -35 و فروش 300 تانک آمریکایی به عربستان خبر داد. فروش این جنگنده‌های رادارگریز به ریاض، تغییری بنیادین در سیاست آمریکا محسوب می‌شود و می‌تواند با شکستن انحصار اسرائیل در منطقه، توازن نظامی خاورمیانه را تغییر دهد. او در دیدار با بن‌سلمان گفت که سطح کیفی این جنگنده‌ها به‌منظور تضمین برتری نظامی اسرائیل در منطقه کاهش داده نخواهد شد؛ موضعی که به منزله عدول از سیاست ایالات متحده موسوم به «برتری کیفی نظامی» است. او به ولیعهد سعودی گفت: «آنها می‌خواهند شما هواپیماهایی با قابلیت‌های محدودتر دریافت کنید. فکر نمی‌کنم این موضوع شما را چندان خوشحال کند. آنها [اسرائیلی‌ها] متحدی عالی بوده‌اند... اما تا جایی که به من مربوط می‌شود، معتقدم هر دو طرف در جایگاهی هستند که باید پیشرفته‌ترین تجهیزات را دریافت کنند.» به گزارش سی‌ان‌ان، این اقدام عملا نیمی از «توافق بزرگی» است که قرار بود چهره منطقه را تغییر دهد؛ طرحی که در آن ریاض در ازای دریافت تضمین‌های امنیتی و تسلیحات پیشرفته، روابط خود را با تل‌آویو عادی می‌کرد.

منابع سعودی می‌گویند ریاض موفق شده پرونده خرید تسلیحات را از موضوع عادی‌سازی روابط جدا کند. نهایی شدن این معامله [خرید اف -35] با چالش‌هایی روبه‌روست. نگرانی‌های واشنگتن درباره همکاری‌های نظامی ریاض با چین همچنان پابرجاست. دانیال شاپیرو، سفیر سابق آمریکا، معتقد است ریاض برای دریافت اف -35 باید محدودیت‌هایی را در روابط خود با پکن بپذیرد. هرچند کنگره باید بر این فروش نظارت کند و آمریکا از طریق نیاز عربستان به پشتیبانی فنی اهرم فشار خود را حفظ خواهد کرد، اما پیام سیاسی این اقدام روشن است: ترامپ فروش تسلیحات را بیش از آنکه مساله‌ای دیپلماتیک بداند، فرصتی اقتصادی می‌بیند، حتی اگر به قیمت کاهش برتری نظامی نزدیک‌ترین متحدش در منطقه تمام شود.

بن‌سلمان: می‌خواهیم بخشی از توافق ابراهیم باشیم

ترامپ اخیرا بارها بر تمایل خود برای پیوستن عربستان به «توافق‌نامه‌های ابراهیم» جهت عادی‌سازی روابط با اسرائیل تاکید کرده است. در همین راستا، به گزارش الجزیره، روز سه‌شنبه او و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، بدون ارائه جزئیات دقیق، از احتمال پیشرفت در مذاکرات خبر دادند. با این حال، بن‌سلمان شرط اصلی ریاض را شفاف کرد. او ضمن ابراز تمایل برای داشتن روابط خوب منطقه‌ای، به خبرنگاران گفت: «ما می‌خواهیم بخشی از توافق ابراهیم باشیم؛ اما همزمان باید از تضمین مسیری روشن به سوی راهکار دو دولتی اطمینان یابیم.» این موضع، همسو با تعهد پیشین ریاض به «طرح صلح عربی» و تشکیل دولت مستقل فلسطین است. ترامپ نیز گفت‌وگوها با ولیعهد درباره راهکارهای «یک یا دو دولتی» را سازنده خواند و وعده داد که مذاکرات در آینده نزدیک ادامه یابد.

سرمایه‌گذاری یک‌تریلیون دلاری در آمریکا

در آغاز اظهارات علنی دو رهبر، ترامپ بابت سرمایه‌گذاری‌های پیش‌بینی‌شده عربستان سعودی در ایالات متحده، که به گفته او بالغ بر صدها‌میلیارد دلار خواهد بود، ابراز قدردانی کرد. ترامپ گفت: «من می‌خواهم از شما تشکر کنم؛ چراکه موافقت کرده‌اید 600‌میلیارد دلار در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کنید. و از آنجا که او [بن‌سلمان] دوست من است، ممکن است این رقم را به یک‌تریلیون دلار برساند.» او افزود که سرمایه‌های سعودی باعث ایجاد شغل و تامین منابع برای شرکت‌های آمریکایی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری وال‌استریت خواهد شد. محمد بن‌سلمان نیز به نوبه خود گفت که سرمایه‌گذاری‌های عربستان در ایالات متحده به یک‌تریلیون دلار افزایش خواهد یافت.

به گزارش الجزیره، او اظهار کرد: «توافق‌نامه‌ای که ما امروز در حوزه‌های متعددی امضا می‌کنیم فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیاری را ایجاد خواهد کرد.» ولیعهد عربستان با تایید ارزیابی ترامپ مبنی بر اینکه ایالات متحده اکنون «داغ‌ترین کشور» جهان است، افزود که پادشاهی سعودی تمایل دارد بخشی از «شالوده فناوری‌های نوظهور» در ایالات متحده باشد. با این حال، بر اساس گزارش رویترز، تحقق رقم یک تریلیون دلار با توجه به هزینه‌های سنگین ابرپروژه‌های داخلی عربستان دشوار به نظر می‌رسد. ترامپ نیز در این دیدار هرگونه تضاد منافع تجاری خانواده‌اش با عربستان را به شدت رد کرد.

سفر بن‌سلمان فراتر از اعلام توافق‌های تجاری و دفاعی، عمیقا با آینده «چشم‌انداز 2030» گره خورده بود. این طرح تحول اقتصادی که هدف آن کاهش وابستگی به نفت و تقویت بخش خصوصی است، اکنون در مرحله حساسی قرار دارد. با وجود پیشرفت در حوزه‌هایی مانند گردشگری و صنعت، پروژه‌های بزرگ با چالش‌هایی نظیر افزایش هزینه‌ها و کمبود سرمایه‌گذاری خارجی روبه‌رو هستند که این طرح را در برابر شوک‌های خارجی آسیب‌پذیرتر کرده است.

عربستان، ایالات متحده را شریکی حیاتی برای تضمین امنیت منطقه‌ای می‌داند که بستر لازم را برای تحقق چشم‌انداز2030 فراهم می‌کند. این دیدگاه با منافع واشنگتن همسوست. آمریکا به دنبال خاورمیانه‌ای باثبات و شرکای توانمندی است که بتوانند بدون نیاز به مداخله مستقیم نظامی، بحران‌ها را مدیریت کنند. یک عربستان سعودی متحول‌شده از نظر اقتصادی، شریکی قابل اعتمادتر برای تامین امنیت انرژی، مسیرهای دریایی و پیشبرد دیپلماسی در منطقه خواهد بود.

ریاض میز مذاکره ایران و آمریکا را می‌چیند؟