شورای نگهبان چه نقشی در انتخابات ایفا می‌کند؟

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، انتخابات مهمی برای استقرار نظام صورت گرفت. رفراندوم تعیین نظام جمهوری اسلامی، انتخابات نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی، همه‌پرسی قانون اساسی و ریاست جمهوری و انتخابات مجلس شورای اسلامی 5 انتخاباتی بود که در سال‌های نخستین آغاز جمهوری اسلامی برگزار شد و مردم از آن سربلند بیرون آمدند.

اما یکی از مهمترین انتخابات کشور که پس از انقلاب اسلامی تا به امروز یازده دوره از آن برگزار شده و حضور و مشارکت مردم در آن از اهمیت بالایی نیز برخوردار است. انتخابات مجلس شورای اسلامی است. انتخاباتی که رکورد‌های مختلفی را در هر دوره خود به ثبت رسانده است، حالا و در دوره دوازدهم خود قبل از برگزاری انتخابات رکورد جدیدی را به ثبت رسانده است. اتفاقی که شاید نشان از ثبت رکورد در حضور و مشارکت مردم در انتخابات اسفند باشد.

در انتخابات مجلس شورای اسلامی دوره داوزدهم بر خلاف دوره‌های قبلی تمامی مراحل برای ثبت نام شرکت کنندگان در انتخابات مجلس به صورت الکترونیکی انجام شد و برای اولین بار تعداد داوطلبین ثبت نام کننده به بیش از 20 هزار نفر رسید.

چهارم آبان 1402 طبق اعلام محسن اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات کشور 24 هزار و 829 نفر در انتخابات مجلس دوازدهم ثبت نام کردند و نسبت به دوره قبل خود با رشد قابل توجه رو به رو شد.

در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی 16 هزار و 145 نفر موفق به ثبت نام شدند و این آمار اکنون با رشدی بیش از هفت هزار نفری مواجه شده است.

در ارتباط با تایید صلاحیت‌ها نیز می‌توان این رشد قابل توجه را مشاهده کرد. در انتخابات مجلس شورای اسلامی 1402 از میان 24 هزار و 829 نفر حدود 15 هزار نفر و 73 درصد نامزد‌های ثبت نام کننده صلاحیتشان احراز شد، در شرایطی که این آمار در دوره گذشته هفت هزار و 157 نفر بود و در آن سال تنها همین تعداد مفوق به کسب احراز صلاحیت شدند.

در انتخابات دوره دهم مجلس شورای اسلامی هم که در 7 اسفند 1394 برگزار شد، حدود 12 هزار نفر در انتخابات ثبت نام کردند و صلاحیت 40 درصد افراد و حدود 4 هزار نفر تایید شد. آماری که اکنون در انتخابات دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی به بیش از 73 درصد رسیده است. یعنی شورای نگهبان تنها صلاحیت 27 درصد افراد را رد کرده است. آماری که در دوره دهم حدود 60 درصد بوده است.

حالا، اما با وجود این آمار، اما هستند کسانی که بار‌ها در روز‌های گذشته به انتقاد از شورای نگهبان پرداخته اند و عنوان کرده اند که شورای نکهبان به نهادی تبدیل شده که در مقابل مردم است و نمی‌گذارد مشارکت مردمی شکلی درست به خود گیرد.

اسدالله بادامچیان دبیرکل حزب موتلفه اسلامی درباره اعتراضات بعضی از جریانات سیاسی در ارتباط با رد و یا تایید صلاحیت نامزد‌های انتخابات مجلس توسط شورای نگهبان در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: این موضوعات غلط است و شورای نگهبان متصدی انتخابات نیست. شورای نگهبان مسئولیت آن را دارد که احراز صلاحیت نامزد‌های مجلس را مشخص کند و بر این اساس مجبور است که هر کسی را که احراز می‌کند اعلام کند.

بادامچیان گفت: اکنون با تمام حاشیه‌هایی که مطرح می‌شود، نزدیک به 15 هزار نفر را تایید صلاحیت کردند، علامت حضور در انتخابات را می‌توان در ثبت نام‌هایی که در انتخابات می‌شود پیدا کرد. 26 هزار نفر ثبت نام مجدد را انجام دادند و بیش از 14 هزار نفر هم تایید شدند.

وی درباره اعتراضات بعضی گروه‌های اصلاح طلب گفت: خیلی از اصلاح طلب‌ها موضوعاتی را مطرح می‌کنند، آن‌ها می‌گویند که تمامی افراد ما را رد صلاحیت کرده اند، من پیشنهادی برای آن‌ها دارم، آقایان اصلاح طلب، شما لطفا اسامی کسانی که در انتخابات دوره دوازدهم مجلس ثبت نام کرده‌اند، تایید شده و تایید نشده‌ها را اعلام کنید و عنوان کنید که چه تعداد اصلا هستید و چه تعداد رد شده‌اند.

وی گفت: من معتقد هستم که شورای نگهبان از طرفی به مسئولیت خود عمل می‌کند و هم تا آنجایی که بتواند فضای مشارکت را در میدان باز می کند و آن‌هایی هم که بحث دارند مستدل حرف بزنند تا موضوعات به بهترین شکل حل شود.

علی صوفی وزیر تعاون دولت اصلاحات و دبیرکل حزب پیشروی اصلاحات در گفتگو با باشگاه خبرنگاران در این باره، اما نظر متفاوتی را مطرح کرد و گفت: اکنون انتخابات از معنا و مفهوم اصلی خود فاصله گرفته است و کاری نمی‌توان برای آن کرد.

وی ادامه داد: حضور مردم در پای صندوق‌های رای به چند عامل بستگی دارد؛ برای مثال انتخاب شونده و انتخاب کننده. در این دوره انتخاب شونده که با تیغ نظارت استصوابی درو شده است. خیلی از احزاب اصلاح طلب خوش بین بودند و در انتخابات ثبت نام کردند و کاندیدا معرفی کردند، ولی شاهد بودیم که تمام این افراد رد صلاحیت شدند. انتخاب کننده هم مردم هستند که از صندوق رای گریزان شده‌اند؛ بنابراین دیگر انتخابات معنایی ندارد.

صوفی افزود: نهاد‌های مسئول در حال حاضر نمی‌توانند اقدامی نجام دهند، اما در زمانی که می‌شد اقدامی انجام دهند این بود که نظارت استصوابی که از نظر من مخالف قانون اساسی است را بردارند؛ زیرا در قانون اساسی مجری و ناظر جدا هستند، اما در حال حاضر این دو مورد با هم یکی دانسته شده است و زمانی که مجری و ناظر انتخابات یکی دانسته شوند این طبیعی است که در انتخابات فساد ایجاد شود.

وزیر تعاون دولت اصلاحات گفت: چون در انتخابات شورای نگهبان اختیار تام دارد؛ بنابراین آن چیزی که باید اصلاح شود این است که نظارت استصوابی به حالت قبل خود بازگردد یعنی به حالتی که در زمان امام خمینی (ره) وجود داشته است و اگر می‌خواهند واقعا انتخابات رقابتی شود یکی از راهکارهایش این است.

منوچهر متکی سخنگوی شورای وحدت در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان در این باره به ما گفت: مجموعه نیرو‌های اصولگرا علی‌رغم اینکه بخشی از نامزد‌های آن‌ها رد صلاحیت می‌شوند در تمام 43 سال گذشته یک بار هم نگفتند که در انتخابات شرکت نمی‌کنند. در برخی از همین انتخابات هم صحنه را باختند، بنابراین گمان می‌کنم ما باید یک وفاق ملی را داشته باشیم که جریان سیاسی یعنی حضور در انتخابات. گله‌ای هم اگر داریم مطرح کنیم. به دستگاه اجرایی به دستگاه‌های نظارتی گله کنیم و اعتراض و درخواست‌های خود را بگوییم، اما با صندوق و انتخابات و حضور در انتخابات نباید برخورد سیاسی کنیم.

متکی درباره تاثیر رد صلاحیت‌های شورای نگهبان در انتخابات پیش رو اظهار کرد: شورای نگهبان بر اساس همین مطالبات و بر اساس رهنمود‌های مقام معظم رهبری بر خلاف همه دوره‌های دیگر موضوعات جدیدی را در دستور کار خود قرار داده است و من احساس می‌کنم در شرایط فعلی بهتر است که نگاه ترغیبی به انتخابات داشته باشیم.