شورش آمریکای ترامپ علیه نظم بین المللی
تهران - ایرنا - آمریکای ترامپ در پیشبرد سیاستهای یکجانبه گرایانه خود عملا علیه نظم بین المللی و نمادهای چندجانبه گرایی شورش کررده است که خود از واضعان آن نظم بوده و به مدت بیش از نیم قرن از آن منتفع شده است.
به گزارش خبرنگار ایرنا، بازگشت تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به جدیدترین نقطه زورآزمایی و تقابل آمریکا با جامعه بین الملل تبدیل شده است. با وجود اینکه جامعه بین‌الملل اعلام کرده است که آمریکا اجازه قانونی بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را ندارد، مایک پومپئو وزیر خارجه ایالات متحده می‌گوید که از نظر دولت آمریکا همه ملت‌ها باید از مکانیسم ماشه و تحریم‌های بازگشته به واسطه آن تبعیت کنند. فارغ از اینکه تهران چه واکنشی در قبال این اقدام یکجانبه داشته باشد، ترامپ با استناد به قدرت و زور عریان جامعه بین المللی را در موقعیت پیچیده‌ای قرار داده است و هنجارهای پذیرفته شده را به چالش کشیده است.
مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا شامگاه شنبه ساعاتی مانده به آغاز 20 سپتامبر در بیانیه‌ای مدعی شد همه تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران که براساس توافق هسته‌ای برجام تعلیق شده بودند، با فعال کردن مکانیسم ماشه توسط آمریکا دوباره اجرایی شدند. موضوعی که بر اساس حقوق و مقررات بین‌المللی کسی آن را نمی‌پذیرد. مکانیسم ماشه در واقع فراز پایانی فرایند پیش بینی شده برای حل اختلاف بین اعضای برجام است. این فرایند زمانبر برای اعضا امکان پذیر است و کسی که از مشارکت در این توافق کنار کشیده نمی‌تواند از حقوق مندرج در آن استفاده کند. دولت ترامپ در ماه‌های اخیر دو سه شکست را در شورای امنیت سازمان ملل متحد متحمل شده است، با این حال آمریکای ترامپ به جای اصلاح مسیر غلطی که در پیش گرفته خود و جامعه بین المللی را در موقعیت دشوارتری قرار می‌دهد. اقدامات ترامپ باعث بروز شکاف بی‌سابقه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل متحد بعنوان نهاد حافظ صلح و امنیت بین المللی شده است.
وزیر امور خارجه آمریکا در سخنانی اهانت آمیز تهدید کرده است که اگر کشورهای عضو سازمان ملل متحد به تعهدات خود برای اجرای این تحریم‌ها عمل نکنند، ایالات متحده آماده است با استفاده از اختیارات داخلی خود، عواقب ناشی از این قصور را اعمال کند. چنین اظهاراتی آن هم در حالی که فاقد هرگونه مشروعیت بین المللی است زمینه ساز تنش بیشتر در روابط بین المللی خواهد بود طبیعتا ایران بر اساس منشور ملل متحد حق دارد به هر نوع اقدام خصمانه‌ای واکنش نشان دهد و دولتمردان آمریکا خوب می دانند که ایران در دفاع از حقوق خود ذره ای کوتاه نخواهد آمد.
این اقدام آمریکا و سخنان پمپئو نماد بارز یکجانبه گرایی و توهین به سازمان ملل متحد و شورای امنیت به عنوان مهمترین نهاد ایجاد اتحاد میان کشورهای جهان است. تلاش دولت ترامپ برای اخلال در روند شورای امنیت، سابقه خطرناکی ایجاد کرده و سازمان ملل را تضعیف می‌کند، که مهمترین نهاد چندجانبه در سیاست بین الملل است. این اقدام کنش و اقدامی یکجانبه و بدون در نظر گرفتن سایر بازیگران ذی‌نفع بود. با وجود آنکه چندجانبه گرایی پایه و هسته نظم بین الملل پس از جنگ جهانی بوده است، اقدامات دولت ترامپ نظام بین‌الملل چند جانبه‌گرا را به شدت تهدید می‌کند.
دولت ترامپ بر شاخه نشسته و بن می‌برد. اغلب نهادهای بین المللی توسط خود آمریکا تاسیس شده است ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم سعی کرد نظمی در عرصه بین المللی ایجاد کند بنابراین در عرصه سیاسی، سازمان‌ها و نهادهایی را ایجاد کرد، در عرصه امنیتی ناتو را تاسیس کرد و در عرصه اقتصادی، نهادهایی مانند بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سپس سازمان تجارت جهانی را تاسیس کرد. انتظار می‌رود آمریکا بیش از هر کشور دیگری به این نهادها و سازمان‌ها پایبند باشد و از آنها حمایت کند. اگرچه این مسیر از دهه 1990 تغییر کرد، اما دونالد ترامپ از آغاز به کار خود بعنوان رییس جمهور آمریکا اعلام کرد که با هدف اینکه آمریکا قدرت برتر جهان باشد ضرورتی نمی‌بیند که تعهدات و مقررات بین المللی را رعایت کند.
نکته مهم اینجاست که آمریکا بخش عمده‌ای از قدرت خود را از طریق همین نهادهای بین المللی کسب کرده است. آمریکا با هدایت و استفاده از سازمان‌های بین المللی به نوعی جهان را رهبری می‌کند. اما اکنون با شکستن قوانین بین المللی و بی‌توجهی به اراده و خواست بازیگران این عرصه در واقع سنگ بنای نقض قوانین بین المللی را می‌نهد. از این پس این احتمال وجود دارد که بقیه بازیگران هم راه آمریکا را دنبال کنند و قوانین بین‌المللی را نقض کنند.
دولت ترامپ با این توجیه که منافع ملی بر هرگونه اتحاد و پیمان بین المللی برتری دارد یکجانبه گرایی را در پیش گرفته است و بر خلاف نظر اکثریت اعضای شورای امنیت مبنی بر اینکه آمریکا حق قانونی فعال کردن مکانیسم ماشه را ندارد در اقدامی یکجانبه اعلام می‌کند که مکانیسم فعال شده در حالی که خطر تبدیل شدن چنین اقداماتی به کنشی عادی در عرصه بین الملل را در نظر نمی‌گیرد و تلاش می کند یک ضدهنجار را به هنجار تبدیل کند.
آمریکای ترامپ در سال‌های اخیر عملا بر علیه نظمی شورش کرده که خود از بانیان آن نظم بوده و در طوی بیش از نیم قرن ازآن منتفع شده است. اینکه چرا آمریکای ترامپ دست به چنین رفتاری زده سوالی است که پاسخ آن درآینده معلوم خواهد شد ولی تا همین جا معلوم است که مسیری که آمریکا در پیش گرفته حرکت از نوعی نظم به سمت آنارشی و بی‌نظمی حرکت می کند. بعید نیست آمریکا بزرگترین بازنده چنین رفتار غیرمسئولانه‌ای باشد هرچند درک چنین مسائلی نیازمند درک عمیقتر از پیچیدگی‌های مناسبات بین المللی است که ترامپ از آن بی بهره است.
*س_برچسب‌ها_س*