شوک سنگین به خودروسازان ایران

با اعلام صورت‌های مالی (حسابرسی‌نشده) سه خودروساز بزرگ کشور به سایت کدال، مشخص شد زیان انباشته آنها در پایان شهریور امسال و در مقایسه با نقطه زمانی مشابه سال گذشته رشد کرده است. این البته در حالی است که روند کلی سودآوری نسبت به دوره مشابه سال قبل تغییر کرده و جبران زیان ناشی از اعمال قیمت‌گذاری دستوری، در دستورکار خودروسازان قرار گرفته است. صورت‌های مالی ارائه‌شده از سوی خودروسازان به کدال که مربوط به دوره شش‌ماهه نخست امسال است، غیرتلفیقی است و تنها به سه شرکت مادر ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو تعلق دارد. بنابراین اعداد و ارقامی که به عنوان سود و زیان (انباشته یا شش‌ماهه) در صورت‌های مالی منتشر شده، بدون لحاظ شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان بزرگ است.

با توجه به صورت‌های مالی موردنظر، زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور در پایان شهریور امسال در مجموع به بیش از 79هزار و 110میلیارد تومان رسیده است. در مقایسه با 31 شهریور سال گذشته که زیان انباشته خودروسازان به بالای 60هزار میلیارد تومان رسیده بود، آنها حدودا 29درصد رشد زیان انباشته را تجربه کرده‌اند. این زیان البته تنها متعلق به خود ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو است و با اضافه شدن شرکت‌های زیرمجموعه، زیان انباشته تلفیقی عددی بیش از 79هزار و 110میلیارد تومان خواهد بود. اتفاقا همین چند روز پیش رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی اعلام کرد زیان انباشته خودروسازان به بالای 120هزار میلیارد تومان رسیده است. تفاوت این عدد با رقم به دست‌آمده از صورت‌های مالی شش‌ماهه ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به این دلیل است که در این صورت‌ها زیان شرکت‌های زیرمجموعه محاسبه نشده است. بنابراین اینکه گفته می‌شود خودروسازان بزرگ بالغ بر 120هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارند، بیراه نیست و زیان خود این شرکت‌ها و زیرمجموعه‌هایشان را با هم شامل می‌شود.

با وجود رشد زیان انباشته خودروسازان بزرگ، اما زیان‌دهی آنها در دوره شش‌ماهه نخست امسال و نسبت به نیمه ابتدایی سال گذشته افت کرده است. طبق آمار، زیان دوره شش‌ماهه امسال ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع به بالای پنج‌هزار و 350میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت 34درصدی را تجربه کرده است. در بین این سه شرکت، ایران‌خودرو و سایپا با کاهش زیان در دوره شش‌ماهه امسال مواجه شده‌اند اما ضرر پارس‌خودرو بالا رفته است. به نظر می‌رسد افت زیان‌دهی دو خودروساز بزرگ کشور در نیمه نخست امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، علاوه بر اینکه با مسائلی مانند حذف یا کاهش تولید محصولات زیان‌ده و همچنین اعمال افزایش قیمت کارخانه‌ای محصولات در ارتباط است، به اقدامات آنها مبنی بر جبران زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت نیز مربوط می‌شود.

در این مورد اتفاقا ایران‌خودرو در اطلاعیه‌ای پاسخ پرسش سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر دلایل تغییر سودآوری نسبت به دوره مشابه سال قبل و جبران زیان ناشی از اعمال قیمت‌های دستوری را اعلام کرده است. طبق قانون، دولت در صورت تعیین قیمت دستوری برای کالاهای مختلف از جمله خودرو، باید ما‌به‌التفاوت آن را با قیمت عادله، برای تولیدکننده جبران کند. در این مورد البته دو تفسیر وجود دارد؛ یکی اینکه مابه‌التفاوت موردنظر از اختلاف قیمت تمام‌شده تولید خودرو با قیمت دستوری به دست می‌آید و دیگری آنکه منظور از این ما‌به‌التفاوت، اختلاف بین قیمت دستوری و قیمت بازار است. اتفاقی که در صورت‌های مالی شش ماه نخست امسال خودروسازان رخ داده این است که آنها ما‌به‌التفاوت قیمت دستوری و هزینه تولید محصولات را محاسبه و از زیان خود جدا کرده و به پای دولت نوشته‌اند.

از همین رو روند سودآوری آنها نسبت به صورت‌های مالی نیمه نخست سال گذشته تغییر کرده و خودروسازان گام نخست را در جبران قیمت‌گذاری دستوری محصولاتشان برداشته‌اند. این موضوع البته فعلا روی کاغذ اتفاق افتاده و طبعا تا وقتی عملیاتی نشود، نمی‌توان گفت سرعت زیاندهی خودروسازان در عمل کاهش قابل‌توجهی پیدا کرده است. به عبارت بهتر، اتفاقی که در حال حاضر رخ داده، محاسبه سهم دولت از زیاندهی خودروسازان است، اما اینکه دولت حاضر به جبران آن به هر نحوی شود یا نه، مساله دیگری است. به اعتقاد کارشناسان، دولت می‌تواند سهم خود را از طریق تزریق مبلغ زیان به خودروسازان جبران کند یا به‌نوعی تهاتر کرده و تخفیف‌ها و معافیت‌های مالی برای آنها در نظر بگیرد.

نکته دیگری که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند، نحوه محاسبه ما‌به‌التفاوت قیمت خودرو برای تعیین سهم دولت است. خودروسازان در محاسبه اخیر، قیمت تمام‌شده محصولاتشان را با قیمت دستوری مقایسه کرده‌اند. این در حالی است که به اعتقاد برخی از کارشناسان، چون در متن قانون عبارت «قیمت عادله» قید شده، خودروسازان برای تعیین سهم دولت (بابت جبران) باید تفاوت بین قیمت دستوری و قیمت بازار را حساب کنند. با توجه به اینکه فاصله زیادی بین قیمت دستوری و قیمت بازار خودروها وجود دارد، اگر ملاک محاسبه نرخ بازار باشد، رقم ناشی از ما‌به‌التفاوت به عنوان سهم دولت برای جبران زیان‌دهی خودروسازان، بسیار بالاتر از عددی که اکنون به دست آمده، خواهد بود.

زیان خودروسازان از ماه تا ثانیه

اما نگاهی بیندازیم به جزئیات زیاندهی خودروسازان در شش ماه ابتدایی امسال تا مشخص شود آنها طی بازه زمانی موردنظر در هر فصل، ماه، هفته، روز، ساعت، دقیقه و ثانیه چقدر زیان داده‌اند. طبق آنچه در صورت‌های مالی خودروسازان آمده، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع طی شش ماه نخست امسال کمی بیش از پنج‌هزار و 350میلیارد تومان زیان کرده‌اند. طبق صورت‌های مالی پارس‌خودرو، سه‌هزار و 100میلیارد تومان از کل زیان نیمه نخست امسال خودروسازان بزرگ، متعلق به این شرکت است. با این حساب پارس‌خودرو بیشترین زیان را در بین غول‌های جاده‌مخصوص داشته که با توجه به تیراژ بسیار پایین‌تر این شرکت، منطقی نیست. از همین رو احتمال می‌رود در محاسبه زیان اشتباه صورت گرفته باشد یا اینکه پارس‌خودرو برعکس ایران‌خودرو و احتمالا سایپا، مابه‌التفاوت قیمت دستوری و قیمت تمام‌شده محصولات را به عنوان سهم دولت، از زیان خود تفکیک نکرده است.

به‌هر‌حال، در این گزارش عددی را که در صورت‌های مالی خودروسازان از جمله پارس خودرو قید شده ملاک قرار می‌دهیم. با ملاک قرار دادن این عدد، سه خودروساز بزرگ کشور در مجموع طی هر فصل از نیم‌سال نخست، دوهزار و 675میلیارد تومان زیان کرده‌اند. این در شرایطی است که زیان آنها در هر ماه بیش از 890میلیارد تومان بوده است. با در نظر گرفتن 52 هفته سال، خودروسازان بزرگ کشور در هر ماه از نیمه نخست امسال هفته‌ای حدودا 202میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. همچنین زیان آنها در هر روز طی شش ماه ابتدایی امسال حدود 29میلیارد تومان بوده است. اگر ملاک محاسبه را «ساعت» در نظر بگیریم، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع طی هر ساعت از نیمه نخست امسال ساعتی یک‌میلیارد و 200‌میلیون تومان ضرر کرده‌اند. همچنین میزان زیان آنها در هر دقیقه طی نیمه نخست امسال نزدیک به 20میلیون تومان محاسبه شده است. در نهایت اینکه غول‌های جاده‌مخصوص طی نیمه ابتدایی سال جاری، در هر ثانیه حدود 333هزار تومان زیان دیده‌اند.

اما در حالت تفکیکی و طبق صورت‌های مالی ایران‌خودرو، بزرگ‌ترین خودروساز ایران در سال گذشته بالغ بر 395میلیارد تومان زیان دیده است. این رقم البته با توجه به تفکیک سهم دولت و تنها روی کاغذ محاسبه شده، حال آنکه اگر این سهم جدا نمی‌شد، رقم بسیار بالاتری به عنوان زیان شش ماه در کارنامه ایران‌خودرو به ثبت می‌رسید. در حال حاضر نیز این تفکیک تنها روی کاغذ انجام شده و دولت پولی به ایران‌خودرو بابت جبران زیاندهی نداده، بنابراین عدد ملاک محاسبه در این گزارش، عدد موردنظر ایران‌خودرو روی کاغذ و در واقع غیرعملیاتی است. با توجه به اینکه کل زیان سه خودروساز بزرگ کشور در شش ماه ابتدایی امسال و روی کاغذ بالغ بر پنج‌هزار و 350میلیارد تومان بوده، سهم ایران‌خودرو از کل ضرر موردنظر، حدود 5/ 7درصد به دست می‌آید.

اگر زیان ایران‌خودرو را گرد کرده و 400میلیارد تومان در نظر بگیریم، این شرکت در هر فصل از نیمه نخست امسال 200میلیارد تومان زیان دیده است. زیان ایران‌خودرو در هر ماه از نیمسال 1401 نیز نزدیک به 66میلیارد تومان محاسبه شده است. با ملاک قرار دادن «هفته» اما زیان هفتگی ایران‌خودرویی‌ها در نیمه ابتدایی سال جاری، 15میلیارد تومان بوده است. آبی‌های جاده‌مخصوص همچنین طی بازه زمانی تحت بررسی در هر روز نزدیک به دو‌میلیارد و 150‌میلیون تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. میزان زیان بزرگ‌ترین خودروساز ایران طی هر ساعت از نیمه نخست امسال نیز حدودا 90میلیون تومان بوده است. این شرکت در هر دقیقه از بازه زمانی تحت بررسی نیز حدودا یک‌میلیون و 500هزار تومان ضرر کرده است. همچنین میزان زیان ایران‌خودرو در هر ثانیه از نیمه نخست امسال نیز حدود 25هزار تومان محاسبه شده است.

از ایران‌خودرو بگذریم و سراغ سایپا برویم؛ دومین خودروساز بزرگ ایران که بالغ بر هزار و 850میلیارد تومان زیان در نیمه ابتدایی سال گذشته ثبت کرده است. با توجه به زیان ثبت‌شده، سایپا در هر فصل از سال گذشته حدود 925میلیارد تومان زیان دیده است. سایپا در هر ماه از بازه زمانی تحت بررسی نیز بیش از 308میلیارد تومان زیان دیده است. با ملاک قرار دادن «هفته» اما زیان هفتگی دومین خودروساز بزرگ ایران در نیمه ابتدایی امسال بالغ بر 69میلیارد تومان بوده است. نارنجی‌های جاده‌مخصوص همچنین طی بازه زمانی تحت بررسی در هر روز نزدیک به 10میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. میزان زیان سایپا طی هر ساعت از سال گذشته نیز حدودا 415میلیون تومان بوده است. این شرکت در هر دقیقه از نیمه نخست امسال نیز حدود هفت‌میلیون تومان زیان دیده است. در نهایت اینکه میزان ضرردهی خودروساز دوم ایران در هر ثانیه از نیمه نخست امسال نیز 115هزار تومان محاسبه شده است.

اما به پارس‌خودرو برویم و ببینیم سومین خودروساز بزرگ ایران در نیمه ابتدایی امسال طی هر فصل، ماه، هفته، روز، ساعت، دقیقه و ثانیه چه مقدار زیان دیده است. طبق صورت‌های مالی پارس‌خودرو، سومین خودروساز بزرگ ایران در نیمه نخست امسال بالغ بر سه‌هزار و 100میلیارد تومان زیان دیده است. با این حساب این شرکت در هر فصل از سال گذشته حدود هزار و 550میلیارد تومان زیان دیده است.

زیان پارس‌خودرو در هر ماه از نیمسال نخست 1401 نیز بیش از 516میلیارد تومان محاسبه شده است. با ملاک قرار دادن «هفته»، زیان هفتگی پارس‌خودرویی‌ها در نیمه نخست امسال 117میلیارد تومان بوده است. پارس‌خودرویی‌ها همچنین طی نیمه ابتدایی امسال در هر روز نزدیک به 17میلیارد تومان زیان به ثبت رسانده‌اند. میزان زیان سومین خودروساز بزرگ ایران طی هر ساعت از سال گذشته نیز بالغ بر 695میلیون تومان بوده است. این شرکت در هر دقیقه از نیمه نخست سال جاری بیش از 11میلیون و 800هزار تومان زیان دیده است. در نهایت اینکه میزان ضرردهی پارس‌خودرو در هر ثانیه از نیمه ابتدایی امسال نیز 196هزارتومان محاسبه شده است.

• خودروهای لوکس میهمان بورس می شوند؟
• خودرو کالای مناسبی برای بورس است؟
• سند ناکامی بزرگ در اجرای سیاست‌های «قیمت دستوری»
• خودرو ارزان نمی‌شود!