شوک‌های قیمتی در بازار فولاد
در ماه‌های اخیر تقاضا برای خرید ورق گرم فولادی در مقایسه با میزان عرضه این محصول در بورس کالا پیشی گرفته و همین امر به التهاب گسترده قیمتی در بازار منجر شده است.
روند رو به رشد نرخ دلار در بازار آزاد و تقاضای بیش از نیاز برای خرید ورق گرم از محرک‌های اصلی خرید این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا است. همچنین تولید انحصاری این محصول و واردات ناکافی ورق از دیگر دلایل رشد قابل‌توجه بهای ورق گرم در هفته‌های اخیر بوده است. البته تولیدکنندگان صنایع پایین‌دستی معتقدند دولت به‌سبب سهمی که در صنایع فولادی کشور دارد، به‌صورت ضمنی از این رشد نرخ حمایت می‌کند.
رشد 30 درصدی نرخ ورق گرم تصویب میشود؟
ازآنجا که ورق گرم فولادی جزو محصولات انحصاری است، نرخ پایه عرضه آن در بورس کالا توسط شورای رقابت تعیین میشود. مطابق فرمول تعیین‌شده از سوی شورای رقابت، نرخ پایه این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا عبارت است از 95 درصد میانگین نرخ فروش ورق گرم فولاد فوب دریای سیاه و فوب چین. چنانچه بهای دلار نیمایی 28500 تومان لحاظ شود، نرخ پایه این محصول در بورس کالا به حدود 18 هزار و 700 تومان می‌رسد، اما هفته گذشته به‌دنبال رقابت گسترده‌ای که برای خرید ورق گرم شکل گرفت، بهای نهایی این محصول به نزدیک 27 هزار تومان نیز رسید؛ بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد که گویی این محصول در بورس کالا با احتساب دلار 37 یا 38 هزار تومانی مبادله میشود. باوجود گرانفروشی قابل‌توجه ورق گرم در رینگ معاملاتی بورس کالا، شرکت فولاد مبارکه چندی پیش پیشنهاد تازه‌ای را برای تعیین نرخ پایه این محصول اعلام کرد. در متن نامه رسمی شرکت فولاد مبارکه به شورای رقابت چنین آمده است: «مجلس شورای اسلامی در گزارش تحقیق و تفحص اشاره به رانت ناشی از اختلاف نرخ بورس کالا و بازار کرده که نیاز به اصلاح دارد. در این راستا 2 پیشنهاد جدید برای قیمت‌گذاری ورق گرم مطرح‌شده است:
اول: قطع ارتباط نرخ پایه ورق گرم بورس کالا با قیمت‌های جهانی و دلار و ارتباط آن با کشف نرخ دوره‌ای معاملات داخل بورس (با اعمال ضریب 0.97 یا 1 بسته به حجم معاملات).
دوم: اصلاح فرمول شورای رقابت به CFR به‌جای FOB کشورهای صادرکننده ورق گرم (دریای سیاه و چین) و جایگزین کردن ارز آزاد یا بازار متشکل به‌جای نرخ دلار نیمایی. پیش‌بینی میشود در صورت تایید این درخواست توسط شورای رقابت، نرخ پایه ورق گرم بورس کالا تا 30 درصد افزایش یابد که بر حوزه مصرف و تولیدکننده اثرگذار است.
راهکارهایی برای حذف رانت و ارزانفروشی
امیر صباغ، مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری سازمان سازمان گسترش و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: میزان تولید ورق گرم فولادی در کشور کم است و معاملات بورس کالا و پیشی‌گرفتن قابل‌توجه تقاضا از عرضه در فرآیند خرید این محصول که به رقابت گسترده در این بخش منتهی میشود، موید این امر است.
مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری ایمیدرو گفت: شرکت فولاد مبارکه به‌عنوان اصلی‌ترین تولیدکننده ورق گرم فولادی کشور امسال در چند نوبت اقدام به عرضه تلفیقی ورق گرم کرد و به‌این ترتیب تعادل به رینگ معاملاتی ورق گرم در بورس کالا بازگشت. با این وجود چالش‌های متعددی در روند واردات و همچنین تولید این محصول ایجاد شد که زمینه بر هم خوردن تعادل در این بازار را فراهم کرد. بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا به‌منزله رشد قابل‌توجه بهای ورق گرم فولادی است.
صباغ با اشاره به مشکلات حاکم بر فرآیند تولید که از میزان عرضه ورق گرم فولاد مبارکه به بازار کاسته، بیان کرد: این شرکت در دوره‌ای با حملات سایبری روبه‌رو شد. علاوه بر این محدودیت در تامین برق در ماه‌های گرم امسال و همچنین محدودیت در تامین گاز این صنعت به فرآیند تولید در این صنعت، لطماتی را تحمیل کرد. در واقع باید پذیرفت این محدودیت‌ها عملا روند فعالیت و تولید را در این صنعت تحت تاثیر منفی قرار داد؛ به‌بیانی دیگر گلوگاه‌های یادشده بر میزان عرضه ورق گرم فولادی در بازار اثرگذار بودند.
مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری ایمیدرو با اشاره به رشد نرخ دلار در بازار آزاد در هفته‌های اخیر گفت: علاوه بر تمام موارد یادشده دورنمای صعودی نرخ دلار، محرک رشد تقاضا برای خرید ورق گرم فولادی از بورس کالا شد و به این ترتیب در چند دوره اخیر عرضه ورق گرم در رینگ معاملاتی بورس کالا، شاهد افزایش رقابت برای خرید این محصول بودیم.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر راهکار رفع این کمبودها و بازگشت آرامش به بازار گفت: افزایش واردات ورق گرم فولادی راهکاری اساسی برای تامین نیاز بازار داخل است. در حال حاضر دولت با شرکت‌های مختلف بازرگانی در حال مذاکره است تا امکاناتی را برای واردات ورق گرم فولادی و تامین نیاز بازار داخلی فراهم کند. امید می‌رود با افزایش عرضه آرامش به بازار بازگردد.
صباغ در پاسخ به سوالی درباره پیشنهاد فولاد مبارکه مبنی بر اصلاح نرخ پایه ورق فولادی در رینگ معاملاتی بورس کالا گفت: پیشنهاد مطرح‌شده توسط شرکت فولاد مبارکه براساس گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از عملکرد این شرکت داده شده است. علاوه بر این باید تاکید کرد چنانچه نرخ ورق در کشور به‌اجبار پایین نگه داشته شود، تولیدکننده برای واردات و جبران کسری بازار، احساس ایمنی نمی‌کند.
مدیر اقتصادی و توسعه سرمایه‌گذاری ایمیدرو گفت: برای رفع مشکلات پیش‌روی شرکت فولاد مبارکه در تامین ورق گرم فولاد، این شرکت در نامه‌ای خطاب به شورای رقابت تاکید کرد: «شرکت فولاد مبارکه در جریان تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی متهم به توزیع رانت در بازار شده که منطق محاسبه آن اختلاف نرخ فروش فولاد مبارکه در بورس کالا با قیمت بازار آزاد است. بدیهی است این اختلاف ناشی از محاسبه نرخ پایه ورق گرم با قیمت فوب جهانی و نرخ دلار نیمایی است. باتوجه به اختلاف ارز آزاد با نیما در کشور که در حال حاضر به حدود 40 درصد رسیده، این موضوع به نرخ محصولات فولادی نیز تسری می‌یابد.» بنابراین این شرکت پیشنهادهایی را برای بازنگری در نرخ پایه ورق گرم فولادی مطرح کرده است.
صباغ گفت: از آنجا که فرمول نرخ ورق گرم توسط شورای رقابت تعیین میشود، اصلاح این فرمول نیز باید توسط این شورا انجام شود. اگر اعضای شورای رقابت تشخیص بدهند، فرمول قبلی ادامه می‌یابد یا هر فرمولی که مورد تأیید این شورا باشد، مصوب میشود.
وی در پاسخ به سوالی درباره محدودیت‌های موجود در مسیر واردات ورق گرم به کشور گفت: در حال حاضر محدودیتی برای واردات ورق گرم به کشور وجود ندارد؛ یعنی سایر شرکت‌ها نیز می‌توانند برای واردات ورق اقدام کنند، اما همچنان قیمت‌های داخلی پایین‌تر از نرخ‌های جهانی است و واردات این محصول صرفه اقتصادی ندارد. علاوه بر این نبود ثبات، واردات ورق گرم را با اماواگر روبه‌رو می‌کند. فرآیند واردات چند ماه زمان می‌برد؛ از همین رو تغییرات قابل‌توجه نرخ ارز یا تغییر در نرخ جهانی، ریسکی است که مانع واردات ورق گرم به کشور میشود، اما چنانچه ریسک‌های یادشده پوشش داده شود، می‌توان بخشی از کسری بازار را تامین کرد.
گرانفروشی فولاد به نفع دولت
علی‌محمد ابویی مهریزی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در اوایل دی شرکت بورس کالا در ابلاغیه‌ای اعلام کرد محصولاتی که نرخ ارز در نرخ پایه آنها محاسبه میشود، می‌توانند نرخ پایه خود را براساس نرخ دلار نیما (دلار حواله سامانه سنا) تا دلار توافقی (بازار متشکل ارز ایران) محاسبه و اعمال کنند، اما وزارت صنعت، معدن و تجارت با این ابلاغیه مخالفت کرد و مانع اجرای آن شد. این وزارتخانه هرگونه اقدام یکجانبه و بدون هماهنگی با ستاد تنظیم بازار را غیرقانونی دانست و به این ترتیب این مصوبه در ظاهر متوقف شد. با این وجود باتوجه به التهابی که در بازار خریدوفروش ورق گرم فولادی به‌چشم می‌خورد و رقابت گسترده‌ای که برای خرید این محصول وجود دارد، می‌توان این‌طور ادعا کرد که بهای فروش این محصول به محاسبه نرخ دلار در بازار متشکل ارزی نزدیک شده است.
وی در ادامه تولید انحصاری این محصول و وارد نشدن آن را از دلایل دیگر کمبود ورق و رشد بهای آن در بازار است. در واقع در چنین شرایطی میزان تقاضا برای ورق گرم فولادی از میزان عرضه برای خرید آن پیشی می‌گیرد.
این فعال صنعت فولاد گفت: با توقف فرآیند عرضه تلفیقی ورق گرم توسط شرکت فولاد مبارکه و حذف واردات، میزان کسری ورق گرم بیش‌ازپیش شدت گرفته و همین موضوع در نهایت به ضرر صنایع فولادی کشور منتهی شده است.
وی گفت: ورق گرم فولادی از مواد اولیه مهم مورداستفاده در صنایع نهایی است. این محصول در ساخت و تولید محصولاتی کاربرد دارد که با زندگی مردم سروکار دارند؛ در نتیجه رشد نرخ ورق به‌منزله افزایش بهای تمام‌شده بسیاری از محصولاتی است که در زندگی و معیشت مردم نیز کاربرد دارند.
ابویی گفت: سهم عمده تولید فولاد مبارکه با تکیه بر توان داخلی رقم می‌خورد؛ با این وجود با نوسان نرخ دلار در بازار آزاد یا رشد نرخ در بازارهای جهانی، شاهد رشد بهای محصولات این صنایع هستیم؛ هرچند نرخ محصولات یادشده تابع افت نرخ فولاد در بازار جهانی نیست.
این فعال صنعت فولاد گفت: باتوجه به شرایط یادشده رفع این مشکل چندان ممکن و شدنی نیست. متاسفانه منافع ملی در کشور ما در اولویت قرار ندارد؛ به‌بیانی دیگر هر بنگاهی به‌دنبال کسب سود حداکثری است. در 2 ماه گذشته هیچ کدام از عوامل تولید اعم از نرخ انرژی، هزینه نیروی انسانی و... افزایش نیافته است.
در چنین شرایطی رشد بهای ورق گرم جای سوال دارد؛ به‌ویژه آنکه مواد اولیه تولید این صنعت نیز تحت تاثیر محدودیت انرژی قرار نگرفته است.
وی در پایان تاکید کرد: به‌اعتقاد من سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان گسترش و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران محرک نرخ این محصولات است. دولت جزو سهامداران اصلی و ذی‌نفع شرکت‌های بزرگ فولادی کشور است و درنتیجه از رشد نرخ محصولات آنها حمایت می‌کند.
سخن پایانی
التهاب قیمتی در رینگ ورق گرم فولادی ظرف ماه‌های اخیر ادامه یافته و حتی شدت گرفته و میزان عرضه ورق گرم توسط تولیدکنندگان داخلی مطابق کف عرضه ابلاغی بوده است. البته باید تاکید کرد میزان نیاز بازار داخلی به این محصول به‌مراتب بیشتر از تولید داخلی آن است؛ در نتیجه با قطع واردات ورق گرم فولادی در ماه‌های اخیر شاهد شدت گرفتن تنش در بازار خریدوفروش این محصول بوده‌ایم، این در حالی است که شرکت فولاد مبارکه به‌عنوان تولیدکننده انحصاری ورق گرم در کشور و بزرگ‌ترین فولادساز ما موظف به تامین این بازار از طریق واردات بود. با این حال، بی‌توجهی سیاست‌گذار و عرضه‌کننده به واردات، التهابات کنونی را در فرآیند قیمت‌گذاری این محصول ایجاد کرده و به رقابت گسترده در فرآیند خریدوفروش آن منتهی شده است.