شیوع بی‌دندانی میان قشر کم‌درآمد
دندانش را با انگشت اشاره نشان می‌دهد که ردی از پرشدگی دارد؛ «دکتر این دندان را بدون گرفتن عکس پر کرد. حالا همین دندان که حدود یک‌میلیون تومان هزینه داشت، به عصب رسیده و باید دوبرابر برایش هزینه کنم. برای روکش هم هزینه دیگری حدود دو‌میلیون تومان لازم است. باید با این دندان حساس بدون روکش مدارا کنم، حدود سه‌میلیون و 500 هزار تومان هزینه برمی‌دارد، شوخی که نیست!».
دفترچه بیمه تأمین اجتماعی‌اش را در دست لوله کرده و بیرون از یک مطب دندان‌پزشکی منتظر نشسته است. ماسک به صورت دارد، اما تا زیر چانه پایین کشیده تا آب بخورد. دهانش را که باز می‌کند تا بطری را سر بکشد، جای خالی چند دندان آسیاب در فک بالایش دهان‌کجی می‌کند. «تمام دیشب نخوابیدم، دندان‌درد لعنتی یک هفته است که ول نکرده، هر‌چه قرص خوردم، فایده نداشت. فکر کنم به عصب رسیده، می‌خواستم تا سر برج صبر کنم تا وقتی حقوقم رسید، کاری کنم، از داروخانه قطره دندان‌درد هم گرفتم، اما فایده نداشت. حالا مجبور شدم قرض کنم، کلا سه‌میلیون و 800 حقوق می‌گیرم، کرایه خانه را کنار بگذارم، خرج خانه را هم بدهم، برای دو برج مقروضم. تازه اگر خدا کمک کند و مریض نشویم وگرنه هزینه‌های دارو هم هست...».
ماسکش را می‌گذارد و راهی مطب می‌شود تا شاید نوبتش رسیده باشد. بیمار دیگری به خاطر تزریق بی‌حسی روی لثه‌اش نمی‌توانست درست صحبت کند، اما وقتی می‌فهمد که قرار است گزارشی درباره خدمات دندان‌پزشکی منتشر شود، استقبال می‌کند و فیش پرداخت مربوط به عکس دندان‌پزشکی را نشان می‌دهد. «یک مطب حوالی آرژانتین برای عکس از هر دندان 150 هزار تومان گرفت، اعتراض کردم، اما گفتند که تعرفه همین است، عصب‌کشی تاج دندان را انجام دادند، حالا پانسمان شده و می‌ترسم که ادامه کار را در این مطب انجام دهم. حالا حوالی نارمک آمدم. باید دوباره عکس از دندان بگیرم تا دکتر وضعیت جدید دندان را بررسی کند. اینجا برای هر عکس 45 هزار تومان می‌گیرند. تا این حد تفاوت...! مگر چه فرقی بین هر عکس است؟».
*س_گلایه از لق‌شدن ایمپلنت قسطی!_س*دندانش را با انگشت اشاره نشان می‌دهد که ردی از پرشدگی دارد؛ «دکتر این دندان را بدون گرفتن عکس پر کرد. حالا همین دندان که حدود یک‌میلیون تومان هزینه داشت، به عصب رسیده و باید دوبرابر برایش هزینه کنم. برای روکش هم هزینه دیگری حدود دو‌میلیون تومان لازم است. باید با این دندان حساس بدون روکش مدارا کنم، حدود سه‌میلیون و 500 هزار تومان هزینه برمی‌دارد، شوخی که نیست!».
«مسعود» بیمار دیگری است که چند سال پیش، امکان پرداخت هزینه روکش را نداشته و حالا دندان عصب‌کشی‌شده‌اش شکسته است و باید ریشه مانده در دندانش جراحی و کشیده شود؛ «حدود 800 هزار تومان هزینه دندانم شده بود و نمی‌توانستم هزینه روکش را جور کنم؛ «حالا همان دندان شکسته و وقتی آن زمان نتوانستم هزینه روکش را بدهم، هزینه ایمپلنت را هم ندارم. یکی از همکارانم سال پیش از طریق همین آگهی‌های خیابانی، کار ایمپلنت را به‌صورت قسطی انجام داد و همان دندان حالا که قسطش تمام شده، لق شده و هیچ ضمانتی هم برایش وجود ندارد. او پیک موتوری یکی از رستوران‌های معروف در تهران است. ماهانه حدود چهار‌میلیون تومان درآمد دارد، زمانی که کار رستوران شروع نشده، سرویس‌های اسنپ‌باکس را هم جواب می‌دهد و اگر مسافر یا پیک باشد، ماهانه یک‌میلیون تومان هم از این محل می‌گیرد تا به قول خودش چاله‌های زندگی را پر کند، اما درآمدش را برای رفتن به دندان‌پزشک و رسیدگی به دندان‌هایش کافی نمی‌داند.
این شرایط را در مورد همکاران دیگرش هم مثال می‌زند؛ «شرایط همه ما مثل هم است. وقتی درد دندان برایمان غیرقابل‌تحمل می‌شود، سراغ دندان‌پزشک می‌رویم. یکی از دوستانم قرص ژلوفن را باز می‌کند و محتوایتش را روی دندان می‌ریزد، بی‌حس‌کننده از داروخانه می‌گیرد، قرص می‌خورد، خودم میخک روی دندان می‌زنم تا چند روز و هفته‌ای آرام باشد، من و همکارانم از دندان‌پزشک‌گریزان هستیم. کافی است لحظه‌ای روی صندلی یا یونیت دندان‌پزشکی بنشینیم، انگار کنتور می‌اندازند و پول می‌گیرند. شرایط بعد کرونا هم بدتر شده است. همه ما یک‌بار کرونا گرفتیم و چند هفته در خانه ماندیم. هزینه دارو، تست و اسکن به اندازه کافی سنگین بود که حالا باید جبران کم‌کاری کنیم...».
*س_پوسیدگی دندان درمان شود، ایمپلنت پیشکش!_س*معضل بیماری‌های دهان و دندان و کاهش توان قشری از مردم برای مراجعه به دندان‌پزشک موضوع تازه‌ای نیست، اما آنچه اهمیت دارد، این است که در دو سال گذشته، پیگیری درمان‌های دندان‌پزشکی ازسوی مردم بسیار کاهش داشته است و متخصصان زیادی در این زمینه هشدار داده و ابراز نگرانی کرده‌اند....
دکتر علی کاظمیان، رئیس انجمن سلامت دهان و دندان‌پزشک اجتماعی ایران، معضل بیماری‌های دهان و دندان را یک موضوع جهانی دانسته و به خبرنگار «شرق» می‌گوید: «پوسیدگی دندانی در همه کشور‌ها به‌عنوان یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌ها از نظر پرداخت مستقیم هزینه‌های آن ازسوی بیماران شناخته شده است و این مسئله تنها به ایران اختصاص ندارد. آنچه تفاوت دارد، پوشش‌های بیمه‌ای مربوط به بیماری‌های دندانی است. به‌طوری‌که پوشش بیمه‌ای خدمات دندان‌پزشکی در کشور‌های اروپای شمالی و غربی حمایتگر و برای کودکان زیر 18 سال نیز رایگان بوده است؛ در برخی از کشور‌ها نیز از گروه‌هایی با درآمد پایین، محروم یا گروه‌های پرخطر حمایت می‌شود».
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پرداخت هزینه‌های دندان‌پزشکی را برای طبقات متوسط به پایین و محروم بسیار بالا ارزیابی می‌کند؛ «وقتی صحبت از هزینه‌های ضروری می‌شود دیگر کاری به روکش دندان و ایمپلنت نداریم. هزینه‌های اصلی و پایه مثل ترمیم پوسیدگی دندانی مدنظر است. این پوسیدگی می‌تواند به بافت زنده دندان آسیب زده و تولید عفونت کند به همین دلیل بسیاری از متخصصان تأکید دارند که لازم است تدبیری برای خدمات پایه و ضروری دندان‌پزشکی به‌ویژه برای طبقات محروم و کم‌درآمد اندیشیده شده و میان پوشش بیمه‌ای خدمات ضروری و غیرضروری دندان‌پزشکی تفکیک قائل شویم تا شرایط دسترسی به خدمات ضروری و پایه دندان‌پزشکی برای طبقات اجتماعی با درآمد پایین فراهم شود، اما متأسفانه در بخش خدمات دندان‌پزشکی با جلوه‌هایی از نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت روبه‌رو هستیم.
رئیس انجمن سلامت دهان و دندان‌پزشکی اجتماعی ایران درپیش‌گرفتن اقدامات پیشگیرانه به‌خصوص اطلاع‌رسانی در حوزه مراقبت از دهان و دندان را ضرورتی انکارناپذیر و مهم تلقی می‌کند: «ما در مورد بیماری شایع و پرهزینه‌ای به نام «پوسیدگی دندان» صحبت می‌کنیم که قابل پیشگیری بوده و مردم در طبقات مختلف درآمدی و با علم و آگاهی‌های امروزی می‌توانند از پوسیدگی و هزینه‌بربودن درمان‌های بعدی آن جلوگیری کنند. درعین‌حال، مصرف بالای قند، شکر و محصولات قندی از مواردی است که باید نسبت‌به آن ابراز نگرانی کرد، چراکه در دهه‌های اخیر میزان مصرف این مواد در طبقه متوسط و پایین جامعه بیشتر شده و علاوه‌بر خطر پوسیدگی دندان، ابتلا به دیابت و چاقی نیز روبه افزایش است. گلایه از گرانی خدمات دندان‌پزشکی از مهم‌ترین دلایلی است که توسط بیماران مطرح شده و آن‌ها را از مراجعه به دندان‌پزشکی منع می‌کند.
دکتر شایان، مدیرمسئول پایگاه خبری «دندانه»، در این زمینه می‌گوید: «گرانی خدمات دندان‌پزشکی همیشه مطرح بوده و به نقد کشیده شده است، درحالی‌که گران قلمدادکردن یک خدمت درمانی مثل دندان‌پزشکی امری کاملا نسبی است. این خدمات در مقایسه با کشور‌های دیگر بسیار ارزان بوده و بسیاری از ایرانیان مقیم کشور‌های دیگر برای رسیدگی و برخورداری از خدمات درمانی ازجمله دندان‌پزشکی به ایران سفر کرده و هزینه‌ها را به‌صرفه می‌دانند».
دکترسیامک شایان‌امین، دندان‌پزشک، کاهش مراجعه به دندان‌پزشکی به‌دلیل مشکلات اقتصادی را تأیید کرده و به خبرنگار «شرق» می‌گوید: «متأسفانه فارغ از کرونا و نگرانی‌های بی‌مورد در زمینه شیوع کرونا در فضای دندان‌پزشکی، رسیدگی به سلامت دهان و دندان کاهش چشمگیری یافته است؛ وقتی حقوق کارگر و کارمند متناسب با میزان تورم نباشد، مسائل معیشتی و هزینه‌های جاری برای خورد و خوراک سهم بیشتری از حقوق این قشر را می‌طلبد و روزبه‌روز امکان برخورداری مردم از درمان‌های به‌ظاهر غیرضروری و غیراورژانسی مثل دندان‌پزشکی و سایر مراقبت‌ها و پیگیری درمانی کمتر می‌شود».
*س_نگرانی متخصصان از کاهش مراجعه مردم به مطب‌های دندان‌پزشکی_س*او با بیان اینکه دندان‌پزشکان نیز نسبت به دورشدن مردم از خدمات دندان‌پزشکی نگران و گلایه‌مند هستند، تأکید می‌کند: «این اتفاق بسیار نگران‌کننده است که بسیاری از مردم تنها در موارد اورژانسی و درصورت داشتن درد، آن‌هم برای دریافت ارزان‌ترین خدمات و پاک‌کردن صورت‌مسئله، مثل کشیدگی دندان و نه درمان و نگهداری آن، به دندان‌پزشک مراجعه می‌کنند؛ در‌واقع تورم و مشکلات اقتصادی روزافزون باعث دوری مردم از خدمات درمانی، به‌ویژه دندان‌پزشکی شده است نه گرانی خدمات دندان‌پزشکی؛ بسیاری از اقلام خوراکی، قیمت خانه، اتومبیل و... طی چند سال اخیر رشد چند‌برابری داشته است، اما تعرفه‌های خدمات دندان‌پزشکی در سال‌های اخیر شاید افزایش دو‌برابری هم نداشته و حتی می‌توان گفت که با توجه به نرخ تورم، دندان‌پزشکان از سهم و جیب خودشان نیز برای خدمات دندان‌پزشکی سوبسید پرداخت می‌کنند. درحالی‌که نباید فراموش کرد که قیمت تجهیزات و مواد مورد نیاز دندان‌پزشکان نیز در همین مدت چندین‌برابر شده، اما تعرفه‌های درمانی متناسب با نرخ تورم و گرانی مواد و تجهیزات نیز گران نشده است».
*س_واقعیت تلخ: پیشگیری بر درمان مقدم نیست_س*این دندان‌پزشک درباره ضرورت تغییر رویکرد نظام سلامت به سمت درمان‌های پیشگیرانه و رعایت اصول بهداشتی سلامت دهان و دندان تصریح می‌کند: «نه‌تن‌ها نظام فعلی سلامت کشور بلکه سبک زندگی مردم نیز درمان‌محور بوده و با وجود سختی‌ها و هزینه‌های خدمات، درمان را بر پیشگیری ترجیح می‌دهند. نزدیک‌ترین مصداق در این زمینه، شیوع بیماری کرونا در کشور است که به‌جای واردات واکسن، داروی کرونا وارد شده و طبق اظهارات مسئولان وزارت بهداشت، بیشترین منابع ارزی به این دارو‌ها اختصاص پیدا کرد».
او با اشاره به اینکه در حوزه کاهش هزینه‌های دندان‌پزشکی قبل از هر چیز باید آینده‌نگری و دوراندیشی را مدنظر قرار داد، می‌افزاید: «آموزش اصولی بهداشت و سلامت دهان و دندان از سنین کودکی از مشکلات بعدی در حوزه درمان خواهد کاست، به‌طوری‌که فرهنگ‌سازی و آموزش مؤثر نسل بعدی برمبنای محتویات آموزشی موجود در کتاب‌ها می‌تواند بسیار مفید بوده و از سیل عظیم مراجعات و متقاضیان برای درمان پوسیدگی یا سایر درمان‌های دندانی کم کند. مثل تجربه موفق کشور‌های اسکاندیناوی که با هدایت جامعه به سمت مباحث پیشگیرانه، با چالش پوسیدگی‌های دندانی روبه‌رو نیستند».
دکتر «همایون فراست» عضو هیئت‌مدیره جامعه دندان‌پزشکی ایران کاهش میزان مراجعه به دندان‌پزشکی و به‌تأخیرانداختن چکاب‌های دوره‌ای در سال‌های اخیر را تحت تأثیر کرونا، مشکلات اقتصادی و کاهش توان مالی خانواده‌ها دانسته و به خبرنگار «شرق» تأکید می‌کند: «وقتی امکان استفاده از خدماتی مثل پرکردگی سطحی دندان برای قشری فراهم نباشد، برای تأمین مخارج درمان ریشه، عصب‌کشی و حتی پروتز یا پلاک‌های متحرک و ثابت دندانی نیز محدودیت داشته یا حتی ممکن است استفاده از این پلاک‌ها برای فرد خوشایند نباشد، در این شرایط افتادن یا کشیدگی دندان، فرد را برای غذاخوردن و جویدن دچار مشکل می‌کند. دشواری در جویدن و به‌دنبال آن مشکلات گوارشی، سختی در تکلم و... زندگی فردی و اجتماعی افراد را تحت تأثیر قرار خواهد داد».
*س_عملکرد ضعیف وزارت بهداشت در آموزش و فرهنگ‌سازی_س*عضو هیئت‌مدیره جامعه دندان‌پزشکی ایران با اشاره به متفاوت‌بودن تعرفه‌های خدمات دندان‌پزشکی در کشور می‌گوید: «هزینه‌های مواد اولیه خدمات دندان‌پزشکی متناسب با کیفیت مشخص می‌شود. هزینه‌های جانبی مطب، اجاره ساختمان و... مواردی هستند که قیمت‌ها را تعیین می‌کنند، اما تجربه کاری دندان‌پزشک عامل مهمی است که می‌تواند کیفیت درمان را متفاوت کند. درست مثل مشاغل دیگر که عوامل بی‌شماری بر هزینه نهایی آن مؤثر خواهد بود». تولید و پخش برنامه‌های آموزشی برای افزایش مراقبت‌های بهداشتی دهان و دندان در راستای پیشگیری از پوسیدگی و خرابی دندان بسیار الزامی است؛ «متأسفانه اثری از فعالیت‌های وزارت بهداشت در صداوسیما یا مطبوعات مشاهده نمی‌شود؛ درصورتی‌که شاید پخش یک برنامه آموزشی و مفید در طول هفته بتواند بسیاری از بیماری‌های دهان و دندان را کاهش دهد. همان‌طورکه معضل پوسیدگی دندان با آموزش‌های ساده‌ای مثل چگونگی مسواک‌زدن صحیح و استفاده از نخ دندان کاهش می‌یابد. بدون شک این آموزش‌ها و راهکار‌های پیشگیرانه می‌تواند از بار سنگین هزینه‌های درمان بر دوش مردم نیز کم کند».
منبع: روزنامه شرق