صباغیان: «اذان صبح به افق یزد» درباره اخلاق و مصائب تنهایی است / نمیخواهم بلافاصله فیلم بلند بسازم
کارگردان فیلم کوتاه «اذان صبح به افق یزد» میگوید که این فیلم ظاهری مذهبی دارد و در لایه عمیقتر، درباره اخلاق، سبک زندگی و مصائب تنهایی صحبت میکند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فیلم کوتاه «اذان صبح به افق یزد» ازجمله آثاری است که امسال در چهلمین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه تهران حضور دارد. این اثر کوتاه داستانی در طول اکران خود در جشنواره چهلم توانسته است واکنشهای مثبت بسیاری از مخاطبان را به خود جلب کند و مورد توجه اهالی رسانه قرار گیرد.
«اذان صبح به افق یزد» با لحنی لطیف، روان و دلنشین، قصه پیرمرد تنهایی را روایت میکند که با همسر خود قهر کرده و راضی به آشتی نمیشود. از سوی دیگر او در سحرهای ماه مبارک رمضان هرچه تلاش میکند نمیتواند به تنهایی برای صرف سحری و اقامه نماز صبح از خواب بیدار شود تا اینکه در این حین، اتفاق متفاوتی رخ میدهد.
در مجال پیشرو به بهانه حضور موفق این فیلم کوتاه در چهلمین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه تهران، به سراغ زهره صباغیان، نویسنده، کارگردان و تهیهکننده «اذان صبح به افق یزد» رفتهایم و با او درباره شرایط و کم و کیف ساخت این اثر به گفتوگو نشستهایم.
کارگردان فیلم کوتاه «زمرد»: نمیخواستم فیلمی بسازم که جشنوارههای خارجی میپسندند / تلنگری برای خروج آدمها از زندانهای شخصیشانصباغیان، دانشآموخته رشته سینما در گرایش تدوین بوده و از سالها پیش، فعالیت خود را در زمینه تدوین آثار مختلف سینمایی آغاز کرده است. او از سال 1383 وارد این عرصه شده و از سال 1391 به صورت حرفهای فعالیت خود را در سینما آغاز کرده است. این کارگردان جوان، پیش از ساخت فیلم کوتاه «اذان صبح به افق یزد» یک مستند نیمهبلند و چند فیلم کوتاه دیگر هم ساخته است اما به گفته خودش، کارگردانی «اذان صبح به افق یزد» اولین محک و تجربه جدی او در زمینه کارگردانی فیلم داستانی محسوب میشود.
در ادامه، مشروح گفتوگوی خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم را با زهره صباغیان، کارگردان فیلم کوتاه «اذان صبح به افق یزد» از نظر میگذرانید:
*«اذان صبح به افق یزد» چگونه به مرحله تولید رسید و در این مسیر، چه روندی طی شد؟
صباغیان: در این سالها همواره ایدههای مختلفی که برای تدارک فیلمنامه و ساخت فیلم به ذهنم خطور کرده است را یادداشت کردهام اما چندان اهل ساختنشان نبودم. اواخر سال 1401 بود که انجمن سینمای جوانان ایران، پیچینگی را اعلام کرد و من، فیلمنامه «اذان صبح به افق یزد» را که از سالها پیش داشتم، در آن ثبت کردم که خوشبختانه در مرحله اولیه پذیرفته شد و پس از آن، برای ساخت فیلم اقدام کردم.
* این اولین تجربه شما در زمینه کارگردانی فیلم کوتاه است یا پیش از این آثار دیگری را هم ساختهاید؟
صباغیان: تاکنون چند فیلم کوتاه دیگر و همچنین یک مستند نیمهبلند هم ساختهام که در جشنوارههایی چون رشد و رضوی شرکت کردهاند. اما آن فیلمها تجربی بودند. بنابراین میتوانم بگویم که «اذان صبح به افق یزد» اولین کار داستانی جدی من در کسوت کارگردان است.
* ایده اولیه فیلمنامه چگونه در ذهنتان شکل گرفت و چه شد که به سراغ ساخت این فیلم کوتاه رفتید؟
صباغیان: ایده اولیه فیلم از سالها پیش در ذهنم بود و به پدرم بازمیگشت که در سحرهای ماه رمضان، مدام موج رادیو را عوض میکرد و همین اتفاق، جرقه ساخت «اذان صبح به افق یزد» شد. بعدها با جدیت بیشتری به این ایده پرداختم و برایش داستانی طراحی کردم که کاملا ساخته ذهنم است. داستان پیرمرد تنهایی که با همسرش قهر کرده و راضی به آشتی نمیشود. از سوی دیگر او به تنهایی نمیتواند سحرهای ماه رمضان از خواب بیدار شود. به همین خاطر بابت اینکه نمیتواند روزه بگیرد و نمازش قضا میشود، دچار عذاب وجدان است.
* شما اهل یزد هستید و یزد یکی از مذهبیترین شهرهای ایران است که مردمان آن در تدین و تقید، زبانزد همگان هستند. آیا پیشینه و بافتار مذهبی شهر و اقلیمی که در آن زندگی کردهاید، روی شکلگیری سوژه فیلمتان تاثیرگذار بوده است؟
صباغیان: من ایده فیلم را دوست داشتم. از همینرو به آن پرداختم و برایش داستان طراحی کردم. شاید داستانی که طراحی شده، بیشتر اخلاقی و ناظر به مفاهیمی چون سبک زندگی و مصائب تنهایی است. از اینرو ممکن است اصل داستان، آنچنان مذهبی نباشد. بنابراین فکر میکنم قهر و آشتی که در فیلم وجود دارد هم بیشتر امری اخلاقی است. اگر بخواهم از چند هشتگ برای معرفی فیلم استفاده کنم، میتوان به تنهایی، طبیعت زندگی، جبر و پذیرش اشاره کنم که محتوای اصلی قصه «اذان صبح به افق یزد» را شکل میدهند. با وجود این، ظاهر قصه، روایتگر ماجرای پیرمردی است که نمیتواند سحرها به تنهایی از خواب بیدار شود. به اعتقاد من همه این موارد به نوعی با هم در ارتباط هستند و به ویژه در بحث اخلاق به هم ربط پیدا میکنند.
* فیلمتان را با مشارکت انجمن سینمای جوانان ایران ساختهاید. روند مشارکت و همراهی انجمن در جریان تولید فیلم چگونه بود؟ آیا از نتیجه این همکاری راضی هستید؟
صباغیان: همانطور که میدانید، اکنون تولید فیلم بسیار پرهزینه است و دیگر شرایط مثل قبل نیست که بتوان با صرف هزینهای اندک فیلم ساخت. در طول تولید، چالشهای مالی وجود داشت اما خوشبختانه در زمینه بهرهگیری از عوامل، ساخت فیلم و مراحل فنی آن چالشی نداشتیم. در این مسیر، حمایتهای مالی از سوی انجمن سینمای جوانان ایران انجام شد. بخشی از سرمایه را خودم به عنوان تهیهکننده تامین کردم و بخش دیگری از هرینهها هم بر عهده انجمن بود. در این راستا چالش خاصی نداشتیم جز اینکه گاهی زمان پرداختها با کمی تاخیر همراه میشد.
* برنامه شما برای پخش و نمایش فیلم پس از پایان جشنواره چیست؟ آیا برای شرکت در دیگر جشنوارههای ملی و همچنین بینالمللی برنامهریزی کردهاید؟
صباغیان: قطعا برای حضور در دیگر جشنوارههای داخلی مرتبط ثبتنام کرده و اقدامات لازم را انجام خواهم داد اما در ارتباط با شرکت در جشنوارههای خارجی، هنوز نمیدانم که فیلم به لحاظ موضوعی این پتانسیل را دارد که بتواند در این جشنوارهها حضور پیدا کند و با مخاطبان ارتباط بگیرد یا نه. باید به این موضوع فکر کنم.
* یکی از مسائلی که فیلمسازان سینمای کوتاه با آن مواجهاند، مربوط به اکران و پخش آثارشان است. با توجه به اینکه در سینمای ما هنوز سازوکار منسجم و پایداری برای اکران و پخش فیلمهای کوتاه شکل نگرفته است، به نظر میرسد که شرایط برای بازگشت سرمایه به تهیهکنندگان فیلم کوتاه قدری دشوار است. تمهیدتان برای مواجهه با این چالش چیست؟
صباغیان: من تا به امروز چندان با چالش اکران و دیده شدن فیلمهایم مواجه نبودهام چون فیلمهای زیادی نساختهام. فکر میکنم اکنون که «اذان صبح به افق یزد» در چهلمین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه تهران پذیرفته شده، فرصت خوبی پیشرویم قرار گرفته است. با توجه به اینکه جشنواره فیلم کوتاه تهران، رویدادی قابل توجه در ایران به شمار میآید، بسیاری از مخاطبان و علاقهمندان حوزه فیلم کوتاه برای تماشای آثار فیلمسازان در جشنواره حضور پیدا میکنند. از این رو فکر میکنم که از حیث نمایش، حضور در جشنواره موقعیت خوبی برای نمایش فیلم است. شاید پس از پایان جشنواره بتوان از ظرفیتهای تلویزیون نیز برای تقویت فرصت دیده شدن فیلم بهره گرفت.
* به هرحال همانگونه که اشاره کردید، اکنون هزینههای ساخت فیلم بسیار بالاست و طبیعی است که تهیهکننده یا سرمایهگذار انتظار داشته باشد که حداقل بخشی از سرمایه اولیه تولید فیلم به او برگردد.
صباغیان: هزینه ساخت یک فیلم کوتاه بنا بر موضوع فیلم، شرایط لجستیک، لوکیشن و... میتواند متغیر باشد. من به شخصه حرفه اصلیام فیلمسازی نیست و تاکنون کار اصلیام تدوین فیلم بوده است. از اینرو چندان به کسب درآمد از تولید فیلم کوتاه و اینکه سرمایهام از طریق فروش و اکران فیلم برگردد، فکر نکردهام. اما بدون شک کسی که کار اصلیاش ساخت فیلم کوتاه است، باید به چنین موضوعاتی فکر کند تا متناسب با زمان و سرمایهای که برای انجام این کار صرف میکند، آورده داشته باشد.
* با توجه به اینکه حرفه اصلیتان تدوین است، آیا در آینده فعالیت خود را در همین حوزه ادامه میدهید یا بیشتر به کارگردانی خواهید پرداخت؟
صباغیان: به نظر من کلیه عوامل تولید فیلم، به نوعی فیلمساز محسوب میشوند؛ چرا که باید همه چیز را بدانند تا بتوانند به این عرصه وارد شوند و در آن کار کنند. درباره خودم هنوز نمیدانم که در آینده بیشتر به عنوان تدوینگر فعالیت خواهم داشت یا کارگردان. از نظر من فیلمنامه باید ارزش ساختن را داشته باشد. اگر باز هم فیلم نامهای داشته باشم که احساس کنم واقعا ارزشمند است، میتوان برایش هزینه کرد و شرایط تولید هم مهیا باشد، شاید باز هم این تجربه را تکرار کنم و فیلم بسازم.
* بسیاری از فیلمسازانی که فعالیت خود را با ساخت فیلم کوتاه آغاز میکنند، از همان ابتدا برای ساخت فیلم بلند سینمایی دورخیز کردهاند. شما چطور؟ آیا به ساخت فیلم بلند سینمایی و اینکه از سینمای کوتاه پلی به سینمای بلند بزنید، فکر کردهاید؟
صباغیان: من تجربه تدوین سریال و فیلمهای سینمایی را داشتهام و حتی فیلمنامه سینمایی هم نوشتهام. اما اینکه خودم بخواهم آن را بسازم، باید بگویم که چالش بزرگی است و فیلمسازی آنقدرها هم کار راحتی نیست. از اینرو هنوز به این جمعبندی نرسیدهام که بخواهم روزی فقط کارگردانی کنم. «اذان صبح به افق یزد» را به عنوان اولین تجربه جدی خود میدانم و اکنون خیلی به این فکر نمیکنم که بخواهم بلافاصله فیلم بلند بسازم. با وجود این، بدم نمیآید که اگر سالها بعد احساس کردم به قدر کافی پخته شدهام، بتوانم یک فیلم بلند خوب هم بسازم.
* بازخورد مخاطبان نسبت به «اذان صبح به افق یزد» را چگونه ارزیابی میکنید؟
صباغیان: با توجه به شرایط کنونی جامعه اگر بخواهیم فیلم را مذهبی درنظر بگیریم، شاید قشری نسبت به آن جبهه بگیرند. اما در واقع، «اذان صبح به افق یزد» ظاهری مذهبی دارد اما لایه عمیقتر حرفی که میخواهد بزند، از جنس اخلاق، سبک زندگی، مصائب تنهایی، جبر و پذیرشی است که در طبیعت زندگی جاری است. اگر درباره فیلم، قضاوت ظاهری صورت پذیرد، ممکن است برخی نسبت به آن جبههگیری کنند اما شاید اگر حرف اصلی فیلم درک و به درستی دیده شود، مخاطبان بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. خوشبختانه بازخوردی که من نسبت به فیلم از اطرافیانم گرفتم، مثبت بوده است.
