طهرانچی: دانشگاهها در حوزه ایران‌شناسی کارهای عقب‌افتاده زیادی دارند
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اهمیت حوزه تمدن‌شناسی در تدریس دانشگاهی گفت: محققان و دانشگاهها در حوزه ایران‌شناسی کارهای عقب‌افتاده زیادی دارند.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، نخستین نشست مشترک بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی و بنیاد ایران‌شناسی با محوریت آشنایی با ایران‌شناسی، فرهنگ و گردشگری با حضور محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.
در این جلسه، پیام آیت الله سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد ایران‌شناسی به نخستین نشست مشترک دانشگاه آزاد اسلامی و بنیاد ایران‌شناسی قرائت شد.
طهرانچی: ایران‌شناسی بخشی از انسان‌شناسیِ جهان معاصر است
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در این نشست، گفت: این نشست، اولین گام عملی در راستای اجرای تفاهم‌نامه مشترک همکاری بین بنیاد ایران‌شناسی و دانشگاه آزاد اسلامی است.
وی با اشاره به تفاوت فرهنگ، زبان، رنگ، ملل و... میان انسان‌ها، به آیه 13 سوره حجرات اشاره کرد و گفت: خداوند در این آیه شریفه میفرماید «یا أَیُهَا النَاسُ اِنَا خَلَقناکُم مِن ذَکَر وَ أُنثی وَ جَعَلناکُم شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَ أَکرَمَکُم عِندَ اللَهِ أَتقاکُم اِنَ اللَهَ عَلیم خَبیر»، در حقیقت این آیه نشان‌دهنده نظام خلقت و مسیر خلقت انسان به‌عنوان فرد، زوج و خانواده است و از این دالان به مسئله جامعه نگاه میشود.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: در نظام خلقت، جامعه یکپارچه جهانی بدون تمایز نیست. اگر خداوند اراده میکرد، همه را یکسان میآفرید اما اراده خدا در قالب شئون و قواعد نظام جامعه جهانی شکل گرفت و به‌تبع آن، ملت‌ها و اقوام‌های متفاوت شکل گرفت. این نظام، جنبه فرهنگی و تفکری است که جلوه کمال بشر را شکل میدهد. خداوند در آیه 22 سوره روم میفرماید «و از نشانه‌های قدرت او آفرینش آسمان‌ها و زمین و اختلاف زبان‌ها و رنگ‌های شماست. قطعاً در این برای دانشوران نشانه‌هایی است.» این آیه شریفه حکایت از آن دارد که انسان‌ها در جهان هستی مکمل یکدیگر آفریده شده‌اند.
وی ادامه داد: زبان هر ملت، نوع نگاه مردم را نشان میدهد و اختلاف تفکر و اختلاف برداشت‌ها در زمین با کنار هم قرار گرفتن، کمال ظهور مییابد. پیامبران الهی به‌دنبال جهت‌دهی فرهنگ‌ها بودند و نه حذف فرهنگ‌ها، بنابراین برخی ملت‌ها که به‌دنبال تبدیل شدن به تمدن غالب هستند و میخواهند دیگر فرهنگ‌ها را از بین ببرند، تفکر غلط و ناشدنی دارند. یکپارچگی فرهنگی در یکرنگی و تفکر واحد در جهان هستی میسر نخواهد شد، چرا که ذات این کره خاکی براساس چندگانگی است.
طهرانچی با بیان اینکه ایران میان ملت‌ها و فرهنگ‌ها، تعلق جدی به گذشته بشر دارد، گفت: فرهنگ تمدن بشر نمی‌تواند خود را از ایران جدا کند. فرهنگ تمدنی نیز مانند کسی که آلزایمر بگیرد و گذشته خود را فراموش کند آینده‌ای نخواهد داشت، اگر ارتباط تمدن با گذشته قطع شود، فردایی نخواهد داشت، چرا که فردای تمدن‌ها منوط به دیدن همه گذشته است، بنابراین غرب نمی‌تواند فرهنگ یونان یا فرهنگ سیصدساله خود را ببیند، اما فرهنگ ایران را که قبل از یونان و پس از آن دارای تمدن بوده است در نظر نگیرد، این فراموشی نمی‌تواند بشر را به آینده درخشان برساند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با یادآوری اینکه نظریه اروپامحوری در تلاش بود که تمدن آسیای غربی را نادیده بگیرد، تصریح کرد: افراطیان غیر‌محور به‌دنبال حذف تمدن غرب آسیا در کتاب‌ها، حافظه‌ها و حتی آثار به‌جامانده روی زمین بودند، به همین دلیل در حمله داعش شاهد بودیم که آثار تمدنی و حافظه عینی را حذف میکردند، اما در این زمینه موفق نخواهند شد. در حمله مغول به ایران، اگرچه کتابخانه‌های ما را به آتش کشیدند، اما از آن، نگاه و فرهنگ جدید خلق شد و دوباره رشد کرد.
وی مسجد گوهرشاد را نماد غلبه فرهنگ غنی ملت ایران در مقابل هجوم مغول‌ها دانست و اضافه کرد: نگاهی که معتقد است دوره این فرهنگ گذشته و جای آن در موزه‌هاست، نگاهی بسیار سطحی است. هرچند با گسترش یکباره و انفجاری ارتباطات، قدری از سرعت جهان شبکه‌ای جا مانده‌ایم، ولی در این صحنه جدید خودمان را باز خواهیم یافت و سابقه و رفتار مردم ایران نشان میدهد که این ترفند نیز راه به جایی نخواهد برد.
طهرانچی با بیان اینکه ایران‌شناسی بخشی از انسان‌شناسی جهان معاصر است، متذکر شد: نمی‌شود بدون ایران‌شناسی، انسان را شناخت، چرا که بخش بسیار جدی و فرهنگی از گذشته انسان متعلق به ایران است و این رفتار که ما گذشته را فراموش کنیم، در ادبیات علمی و فرهنگی بی‌پایه است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: خدا را شاکرم که دانشگاه از رفتار تبعی در برداشت غلط از موضوع شناخت ملت‌ها و فرهنگ‌ها که صرفاً به زبان و ادبیات تقلیل یافته بود، وارد مراحل جدیدی از جمله ایران‌شناسی، جهان‌شناسی، ملت‌شناسی، شرق‌شناسی، غرب‌شناسی و... شده است و این نگاه جدید در دانشگاه‌های ما در حال قوام است. بنیاد ایران‌شناسی از دوره مرحوم دکتر حبیبی در این زمینه اقدامات بسیار خوبی داشته و با دانشگاه‌های ایران در مسیر همراهی کرده است. در دوره آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای این جریان در حال تبدیل شدن به فرهنگ و ادبیات دانشگاهی است.
وی افزود: شناخت زبان، همه شناخت یک ملت نیست، بلکه بخشی از آن است، بنابراین دانشکده‌ها و گروه‌های علمی باید به‌سمت تمدن‌شناسی بروند و شعب و ملت‌ها را بشناسند. ان‌شاءالله ثمره همکاری دانشگاه آزاد اسلامی و بنیاد ایران‌شناسی به ایجاد چند دانشکده فاخر در عرصه ملی و بین‌المللی بینجامد.
طهرانچی با تأکید به اینکه موضوع ایران‌شناسی نیازمند نگاه از درون و بیرون است، گفت: واقعیت این است که در ایران‌شناسی یک غفلت بزرگ تاریخی داشته‌ایم، به‌طوری که بزرگترین کتاب‌های تاریخی ما در بیرون از ایران نوشته شده است و این غفلت بزرگ نظام علمی و دانشگاه‌های ماست، بنابراین شناخت از ایران و تمدن ایرانی را باید از درون و بیرون به یک تعادل درآوریم. به ایران‌شناسی نباید صرفاً از بیرون اتکا داشت، بلکه باید جریان و شبکه‌ای از ایران‌شناسان از درون و بیرون داشته باشیم تا دریای عمیق تمدن ایران را کاوش کنند.
عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: جای تأمل است که اکتشافات کشوری که مرکز فرهنگ، علم و تمدن بود، در اختیار جست‌وجوگران خارجی است و این موضوع نشان میدهد که محققان و دانشگاه‌های ما عقب مانده‌اند و به وظیفه خود به‌خوبی عمل نکرده‌اند. کشوری که توانسته در علوم مهندسی و پزشکی جهش داشته باشد و در جایگاه 15 جهانی قرار گیرد، چرا در باستان‌شناسی، فرهنگ‌شناسی و تمدن‌شناسی، افراد معدودی دارد، البته این موضوع به سرمایه‌گذاری دولت‌ها و نهادهای علمی نیز بازمی‌گردد. اگر صرفاً به کاربردی کردن علوم با یک نگاه کوتاه‌برد نظر داشته باشیم، این موضوع جایگاهی ندارد، اما اگر میخواهیم هویت را به‌عنوان عنصر اصلی پیشرفت در نظر بگیریم و هزینه برای هویت را سرمایه‌گذاری قلمداد کنیم، مراکز علمی باید اعتبارات جدی پژوهشی برای این حوزه قائل شوند.
وی با ابراز اینکه هویت نقطه اتکای پیشرفت است، گفت: اگر نگاه ما به گذشته عمیق‌تر و بلندتر باشد، جهش ما نیز بلند خواهد بود. مقام معظم رهبری در بحث تمدن نوین اسلامی میفرمایند "مهم‌ترین سؤال پیشِ‌روی دانشگاه‌های ما باید مسئله الزامات رسیدن به تمدن نوین اسلامی باشد و این باید برمبنای تجربه انقلاب اسلامی و میراث گذشتگان ملت باشد."، یعنی میراث یکی از نکات بسیار مهم رسیدن به تمدن نوین اسلامی است.
طهرانچی با تأکید بر اینکه ایران‌شناسی و فرهنگ نه یک موضوع صرفاً ملی، بلکه خدمت به جامعه بشری است، اظهار داشت: گردشگری، دریچه آشنایی مردم و ملل دیگر با غنای فرهنگی ایران است که در این حوزه نیز ضعیف عمل کرده‌ایم و گردشگری به‌معنای اوقات فراغت بوده است، در حالی که نیاز به واژه جدیدی برای این موضوع داریم که جوانان و مردم ما با تعمق بیشتری به سیر آثار جامانده از گذشتگان بپردازند و ایران‌گردی را رونق دهند. این سیر، یک ذهن قوی میطلبد که ان‌شاءالله باعث رونق ایران‌گردی شود و الزامات آن، تربیت افرادی است که با تاریخ تمدنی ایران آشنا و روایتگران به‌روز باشند تا روایتگری آنها برای ما و دیگر ملت‌ها جاذبه داشته باشد. امیدواریم با پشت‌سر گذاشتن همه‌گیری کرونا، شاهد فصل جدیدی از ایران‌گردی باشیم. دانشگاه در این زمینه کارهای عقب‌افتاده زیادی دارد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم این نشست بتواند به‌عنوان یک شروع خوب برای عملیاتی کردن تفاهم‌نامه مشترک ما با بنیاد ایران‌شناسی باشد.
ارتقای آگاهی‌بخشی درخصوص ایران‌شناسی از جمله اهداف انعقاد تفاهم‌نامه دانشگاه آزاد اسلامی
بروجردی در این جلسه ضمن قدردانی از آیت الله سید محمد خامنه‌ای رئیس بنیاد ایران‌شناسی برای حمایت‌های بی‌دریغ و گسترده ایشان گفت: با مساعدت رئیس بنیاد ایران‌شناسی و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در سال جاری تفاهم‌نامه همکاری مشترک بین این دانشگاه و بنیاد منعقد شد.
وی با اشاره به اهداف انعقاد تفاهم‌نامه بین دانشگاه آزاد اسلامی و بنیاد ایران‌شناسی گفت: طراحی و اجرای طرح‌های مشترک پژوهشی، علمی، تاریخی و فرهنگی در زمینه ارتقای آگاهی‌بخشی درخصوص ایران‌شناسی و شناساندن ظرفیت‌های فرهنگی، تمدنی، ایرانی و اسلامی کشور در عرصه بین‌الملل توسط دانشگاه، «تبادل تجربیات، اسناد، اطلاعات و کتب علمی، پژوهشی و آموزشی» و «برگزاری کارگاه‌های آموزشی و پژوهشی، نشست‌های تخصصی و گردهمایی‌های فرهنگی، علمی و آموزشی» از جمله این اهداف است.
معاون بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: همچنین «کمک به طراحی و تأمین محتوا و برگزاری همایش‌ها و هم‌اندیشی‌های علمی، پژوهشی و فرهنگی مشترک»، «مشارکت در تهیه و چاپ کتب، مجلات و مقالات علمی با موضوع ایران‌شناسی و تاریخ تمدن ایران و اسلام»، «همکاری در برگزاری نمایشگاه‌های محصولات فرهنگی، علمی و پژوهشی با موضوع ایران‌شناسی و شناساندن تاریخ تمدن ایرانی»، «مشارکت در برگزاری همایش‌ها، نشست‌های علمی تاریخی و مراسم نکوداشت مفاخر ادبی، استادان و محققان ایران‌شناسی» و... از دیگر اهداف انعقاد این تفاهم‌نامه است.
بروجردی با بیان اینکه احداث یک دانشکده ایران‌شناسی توسط دانشگاه آزاد اسلامی برای اعتلای موضوع ایران‌شناسی در دستور کار است، گفت: برگزاری این جلسه اولین اقدام مهم در جهت اجرایی‌سازی مفاد و اهداف تفاهم‌نامه است تا از نظرات ایران‌شناسان و محققین برجسته داخلی و بین‌المللی استفاده شود.
وی خاطرنشان کرد: برگزاری این نشست‌ها در ارائه هرچه بهتر دستاوردهای فرهنگی و علمی جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های بین‌الملل نقش بسزایی خواهد داشت.
در ادامه جلسه میردامادی معاون بین‌الملل بنیاد ایران‌شناسی به ارائه مطالبی درخصوص ایران‌شناسی از نظر بین‌الملل پرداخت و گفت: بحث ایران‌شناسی بحثی عمیق، گسترده و تاریخی است. ایران‌شناسی مجموعه مطالعاتی در خصوص تمام ابعاد ایران است.
وی به ارائه گزارشی در خصوص مسائل فرهنگی و تاریخی ایران‌شناسی پرداخت و گفت: انعقاد تفاهم‌نامه بین دانشگاه آزاد اسلامی و بنیاد نقطه آغازی برای تأمین محتوای علمی و توسعه همکاری‌های علمی بین‌المللی ایران‌شناسی در جهان خواهد بود.
همچنین در این جلسه محمود جعفری دهقی، رئیس انجمن ایران‌شناسی ایران در خصوص «اهمیت و جایگاه ایران‌شناسی در انگلستان»، حیدرنیا عضو هیئت علمی واحد یادگار امام دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص «نوروز در فرارود»، لانا راوندی فدایی، نماینده فرهنگستان روسیه در خصوص «اهمیت و جایگاه ایران‌شناسی در روسیه»، نوروزی، عضو هیئت علمی واحد یادگار امام دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص «ظرفیت زبان و ادبیات فارسی از اسطوره تا گستردگی طیف معنایی واژگان و تداعی معنایی»، مؤمنی، معاون سازمان میراث فرهنگی در خصوص «نوروز میراث ناملموس» و کارلو چرتی ایران شناس انجمن ایران‌شناسان ایتالیا به ارائه سخنرانی پرداختند.