ظرفیت بی بدیل هنر در عرصه روشنگری و «جهاد تبیین»
تهران - ایرنا - درباره موضوع «جهاد تبیین» که رهبر معظم انقلاب بارها به آن اشاره کرده‌اند موضوع‌های مختلفی مطرح و واکاوی شده است؛ همچنین صاحب‌نظران مختلفی در حوزه‌های فقهی و دینی، رسانه، علوم اجتماعی، روان‌شناسی و فرهنگ و هنر، زوایای این بحث را از نگاه خود روشن و گاهی راهکارهای عملیاتی ارائه کرده‌اند.
رهبر معظم انقلاب در دیدار اسفندماه گذشته با اعضای مجلس خبرگان رهبری، فرمودند: «در جنگ‌های سخت با سلاح‌های قدیمی دیگر نمی‌شود جنگید. امروز با شمشیر و با نیزه و با این چیزها نمی‌شود به جنگِ توپ و موشک و مانند اینها رفت. در جهاد تبیین هم همین‌جور است؛ با شیوه‌های قدیمی [نمی‌شود کار کرد]... سلاح تبیین یک بخش نرم‌افزاری مهمی دارد؛ در اینجا بایستی نوآوری صورت بگیرد، بایستی سخن نو گفته بشود و شیوه نو در بیان ذکر بشود».
این نوشتار بدون اینکه قصد نقد فنی و بررسی حرفه‌ای داشته باشد، به دو اثر نمایشی می‌پردازد که در کنار کارکردهای هنری - تفریحی خود، به بهترین وجه توانسته‌اند، ظرفیت هنر را در عرصه جهاد تبیین و روشنگری حقایق به نمایش بگذارند:
الف - «موقعیت مهدی» و تبیین حقایق جنگ فیلم سینمایی موقعیت مهدی که به‌گونه‌ای هنرمندانه و تازه، به زندگی برادران شهید باکری می‌پردازد، به عنوان جدیدترین و موثرترین فیلم از گونه دفاع مقدس مطرح است و علاوه بر جوایز متعددی که در جشنواره فجر برد، مورد توجه بسیاری از منتقدان و مخاطبان قرار گرفته است. در این فیلم، کارگردان (هادی حجازی‌فر) بدون استفاده از روش‌های قدیمی و گاه نخ‌نمای بازی با احساسات سطحی مخاطب، به شیوه هنرمندانه صحنه‌های جنگ و ایثار را به تصویر کشیده و جنبه‌هایی بی‌همتا از زندگی این شهیدان و پیوندهای عاطفی با خانواده‌هایشان را ارائه می‌دهد.
مخاطبی که این فیلم را می‌بیند در عمیق‌ترین لایه‌های ذهن و روان خود به این می‌اندیشد که چگونه در فرازی از تاریخ معاصر این سرزمین، جوانانی بوده‌اند که از «همه‌چیز» خود گذشتند تا این خاک و نوامیس‌اش به یغما نرود. مخاطبی که این فیلم را می‌بیند در عمیق‌ترین لایه‌های ذهن و روان خود به این می‌اندیشد که چگونه در فرازی از تاریخ معاصر این سرزمین، جوانانی بوده‌اند که از «همه‌چیز» خود گذشتند تا این خاک و نوامیس‌اش به یغما نرود و چگونه عالی‌ترین مظاهر اخلاق، فرهنگ، ایمان، جهاد، عشق، وطن‌دوستی، گذشت و فداکاری متجلی شده است و ما اکنون وارث چه میراث ارزشمندی از این گنجینه‌های ابدی هستیم! موضوعی که اتفاقا محور کانونی مباحث جهاد تبیین است و سازندگان اثر با نوآوری و به‌رهگیری از روش‌های نوین جلوه‌های بصری و سینمایی، گام بلندی در عرصه روشنگری و تبیین حقایق جنگ هشت ساله برداشته‌اند. اگر تا پیش از این برخی نسل‌های جدید (یا قدیم) از شهید باکری، فقط نامی از یک بزرگراه را در ذهن داشتند، اکنون می‌دانند که او و برادرش کیستند و چه حق بزرگی بر گردن ما و نسل‌های بعدی دارند. گذشته از این، «موقعیت مهدی» و زبان آذری غالب فیلم، بهترین و موثرترین پاسخ به تجزیه‌طلبانی است که با انواع نیرنگ و جعل‌های تاریخی، بر جدایی و متفاوت نشان‌دادن خطه آذربایجان از ایران و ایرانی تلاش دارند.
ب - «آقازاده» و تبیین حقایق امروز اگر فیلم سینمایی موقعیت مهدی به کار تبیین حقایق جنگ و گذشته‌ای نه چندان دور از تاریخ پرافتخار ما می‌پردازد، سریال آقازاده یکی از مهمترین مباحث و معضلات کنونی جامعه را روایت می‌کند. آقازاده یک سریال 29 قسمتی است که در بستری از داستان عاشقانه، ماجرای مبارزه دو آقازاده را در بحث فساد مالی و اخلاقی روایت می‌کند؛ نکته قابل تامل این سریال که اکنون نیز در شبکه نمایش خانگی موجود است، گذشتن از برخی خط قرمزهای ساختگی برای رساندن پیامی بسیار مهم و ارزشی به جامعه است که نمود بارزی از مصادیق جهاد تبیین و روشنگری حقایق امروزی است.
در این اثر، مخاطبی که ماه‌ها (و شاید سال‌ها) زیر بمباران تبلیغی رسانه‌های معاند تصور می‌کرده «همه» ارکان و افراد حاضر در نهادهای حساس و نظامی کشور، غرق در فساد و اختلاس هستند، با افرادی از داخل همان نهادها آشنا می‌شود که ضمن پایبندی به ارزش‌های دینی و انقلابی، حداکثر تلاش و مجاهدت را برای مبارزه با فساد و ناراستی به کار می‌برند و حتی از آبروی خود نیز در این مسیر مایه می‌گذارند؛ درست در همین بستر روایی است که مخاطب متوجه می‌شود، اگر همه افراد، نهادها، ارکان و دستگاه‌های کشور (به روایت رسانه‌های دشمن)، غرق در دزدی، اختلاس، شهوت و سوءاستفاده بودند، خیلی زودتر از امروز، کل کیان کشور برباد رفته بود و چیزی به نام نظام سیاسی - اجتماعی باقی نمانده بود.
بدون تردید اگر برخی ممنوعیت‌های بی‌فایده و مصنوعی پیشین ادامه می‌یافت، کارگردان و نویسنده اثر، هرگز نمی‌توانستند این داستان جذاب و باورکردنی را روایت کنند و ضمن نشان‌دادن رسوخ فساد (از جمله در یک مقام قضایی)، کار ارزشمند و جهادگونه بسیاری از مبارزان امنیت و اطلاعات کشور را روایت کنند؛ افرادی که در کارزاری سترگ، به حفظ و حراست از مرزهای سرزمینی، اخلاقی، اقتصادی و ارزشی کشور مشغول‌اند.
این دو اثر نمایشی البته مفاهیم ارزشمند دیگری را نیز به تصویر می‌کشد؛ از جمله مفهوم حجاب و عفاف، ساده‌زیستی، عشق و... که مجال دیگری برای تبیین می‌طلبد اما در پیوند با موضوع این نوشتار، به‌گونه‌ای جذاب و نوین به کار تبیین حقایق تاریخ و معضلات روزمره جامعه می‌پرداند؛ همان چیزی که رهبر انقلاب در موضوع کلان جهاد تبیین و روشنگری «با روش‌های نوین و هنرمندانه» به آن تاکید دارند.
در شرایطی که دام رسانه‌ای بزرگی برای نظام و کشور پهن بوده و جنگ نرم رسانه‌ای با شدتی روزافزون در جریان است، جای خالی اینگونه آثار که در عین جذابیت، مفاهیم بلند و مغفول ارزشی را روایت می‌کنند، به‌شدت احساس می‌شود؛ کاش متولیان این عرصه، نگاهی متفاوت و با زاویه‌ای جدید به این آثار داشته باشند و زمینه را برای خلق چنین محصولاتی بیشتر فراهم کنند.
برچسب‌ها
