عاقبت تهران و بروکسل به کجا می‌انجامد؟
تنش ها بین تهران و بروکسل در حال تشدید است؛ دو روز پس از آنکه وزیران خارجه اتحادیه اروپا تحریم هایی علیه پلیس امنیت اخلاقی ایران و سایر نهادها به بهانه نقض حقوق بشر در ارتباط با ناآرامی های اخیر ایران تصویب کردند، روز گذشته حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران توضیح داد که حداقل چهارنهاد و 15مقام غربی که در موضوع تحریم ها و تشویق خشونت و افراطی گری در وقایع اخیر ایران نقش داشته اند،...
به گزارش «ایسنا»، وی همچنین در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه بورل اعلام کرده که اروپا باغ و دیگر نقاط جهان جنگل است، گفت: «آنچه امروز از سوی اروپا و آمریکا به عنوان موضوع حقوق بشر یاد می‌شود، ابزاری بیش برای پیشبرد خواسته ها و اهداف آنها نیست و آنها در خصوص این موضوعات برخوردها و استانداردهای دوگانه ای دارند.»
این تحریم ها از سوی ایران در حالی علیه برخی مقام ها و نهادهای اروپایی تصویب شد که روز دوشنبه 25مهر وزیران خارجه اتحادیه اروپا تحریم هایی را علیه پلیس امنیت اخلاقی ایران و سایر نهادها به بهانه نقض حقوق بشر در مورد ناآرامی های اخیر ایران تصویب کردند. تحریم‌های جدید علیه 11 ایرانی و چهار نهاد از جمله پلیس امنیت اخلاقی کشور و فرماندهی دفاع سایبری و همچنین عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات اعمال خواهد شد. این محدودیت‌ها شامل ممنوعیت سفر و مسدود شدن دارایی ها می‌شود.
مقابله به مثل تهران
تحریم های متقابل تهران و بروکسل در شرایطی اعمال می‌شود که تا امروز اتحادیه اروپا به عنوان میانجی و تسهیل گر مذاکرات برجامی نقش ایفا می کرد. اما در شرایط فعلی گفت‌وگوها در بن بست قرار گرفته و رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، درباره وضعیت مذاکرات احیای توافق هسته ای در وین گفته مذاکرات در حال حاضر حتی در دستور کار قرار ندارد و تمرکزی بر آن نیست و مدعی شده که دلیل آن، مواضع ایران در دوماه گذشته است که مغایر با بازگشت به توافق است. وزیر خارجه ایران نیز در آخرین اظهارنظر برجامی اش گفته حاضر به توافق توأم با هر خسارتی نیستیم. امیرعبداللهیان در مستند «میدان دیپلماسی» گفت: «وقتی به برجام برمی گردیم باید سطح قابل قبولی از تضمین ها در دست ما باشد تا ملت ما از منافع اقتصادی برجام سود ببرند.»
اکنون در چنین فضایی این پرسش مطرح می‌شود که آیا تشدید تنش ها به کاهش روابط تهران و بروکسل منجر خواهد شد؟ همچنین از آنجا که تا امروز اتحادیه اروپا نقش میانجی‌گر و تسهیلگر را در مذاکرات برجامی برعهده داشت، با توجه به اتفاقات اخیر آیا نگاه اروپا به برجام و احیای آن تغییر خواهد کرد؟
دوگانه امنیت و حقوق بشر
علیرضا ثمودی، کارشناس مسائل اروپا درباره چشم انداز روابط ایران و اتحادیه اروپا با توجه به تحولات پیش آمده به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «به لحاظ تاریخی برخی موضوعات حقوق بشری بین ایران و اروپا در برخی مقاطع باعث شده که روابط دوطرف دچار تنش شود که از جمله می توان به بحث سلمان رشدی، دادگاه میکونوس یا اتفاقات سال 88 اشاره کرد که باعث شد در مقطعی روابط دوطرف دچار تنش شود و حتی سفرا فراخوانده شوند.» ثمودی با بیان اینکه با گذشت سه‌دهه از زمان تشکیل اتحادیه اروپا با توجه به اینکه این سازمان توان امنیتی و دفاعی نداشته و معمولا یک بازیگر هنجاری بوده است، افزود: «یعنی اغلب نقش آفرینی های اروپا در بحث های حقوق بشری، حکمرانی، حقوق زنان و اقلیت ها و این دست مسائل بوده است.»
وی ادامه داد: «در سال‌های اخیر با توجه به تحولات داخلی و بیرونی اتحادیه اروپا مشاهده می کنیم که این اتحادیه در حال حرکت به این سمت است که به بازیگر امنیتی تبدیل شود. در این بین به صورت کلی هرگاه دوگانه امنیت و حقوق بشر برای اتحادیه اروپا مطرح بوده، آنها بحث های امنیتی را جدی تر گرفته اند. به عنوان مثال در سال 88 که اوج گفت‌وگوها بود با وجود اینکه آنها تحریم هایی را علیه ایران اعمال کردند، اما به طور کلی روابط را قطع نکردند.» این کارشناس مسائل اروپا همچنین گفت تحریم برخی نهادها و اشخاص ایرانی به روابط دوجانبه لطمه وارد می‌کند اما نمی تواند به قطع روابط به طور کامل منجر شود. وی به بحث نیاز اروپا به انرژی نیز اشاره کرد و توضیح داد: «اروپا در این خصوص می گوید ما اگر بخواهیم روابط با ایران را به‌ویژه در بحث انرژی گسترش دهیم درعمل وابستگی به ایران را جایگزین وابستگی به روسیه خواهیم کرد.» ثمودی ادامه داد: «این در حالی است که اروپایی ها مدعی هستند ایران به روسیه پهپاد ارسال کرده و امروز بحث های موشکی هم مطرح است. بنابراین امروز به لحاظ اخلاقی اتحادیه اروپا در عمل امکان این را نداشته که بیشتر به سمت ایران بیاید.»
کاهش اهمیت راهبردی ایران برای اروپا
ثمودی با تاکید بر این موضوع که متاسفانه در سال‌های اخیر ایران به‌مرور در حال از دست دادن اهمیت راهبردی خود برای اتحادیه اروپاست، گفت: اگر اسناد اروپایی ها را بررسی کنیم درمی یابیم در سال 2016 که سند راهبرد جهانی اتحادیه اروپا منتشر شد، در آنجا الگوی برجام یک الگوی مناسب برای گسترش روابط با ایران در حوزه های مختلف در نظر گرفته شده بود اما اتحادیه اروپا در سند راهبردی ای که چند ماه پیش با شورای همکاری خلیج‌فارس به امضا رساند، علاوه بر گسترش همکاری های دوجانبه به برخی موضوعات مربوط به ایران از جمله بحث های سایبری و پهپادی اشاره کرده و ایران به عنوان تهدید تلقی شده بود.»
بروکسل آماده بحران جدید نیست
ثمودی با اشاره به مشکلات عدیده در داخل اتحادیه اروپا و همچنین مشکلات آنها با روسیه، توضیح داد: «بروکسل اکنون در مقابل مساله ایران نمی خواهد بحران جدیدی ایجاد شود و در عین حال در شرایط فعلی نمی تواند روابطش با ایران را خیلی گسترش دهد. در مقابل ایران نیز با توجه به سیاست همسایگی که در دستورکار دولت است، اراده ای برای تعمیق روابط با بروکسل ندارد.» این کارشناس مسائل اروپا در توضیح اینکه چرا اروپا نمی خواهد با ایران وارد بحران شود، گفت: «اتحادیه اروپا معتقد است که ایران حتی در حوزه های محدود می تواند به ایجاد امنیت در منطقه کمک کند و ناامنی در منطقه به هر شکلی می تواند برای اتحادیه اروپا تبعات امنیتی و سیاسی جدی داشته باشد.»
وی در خصوص تاثیر این تنش ها بر برجام نیز تبیین کرد: «با در نظر گرفتن شرایط موجود نمی توان انتظار داشت که برجام احیا شود و برخی معتقد هستند که برجام دچار مرگ مغزی شده و در حالت اورژانسی قرار گرفته است.» به گفته این کارشناس در این وضعیت، اراده سیاسی دو طرف می تواند تعیین کننده سرنوشت گفت‌وگوهای برجامی باشد. ثمودی با بیان اینکه انتظار نمی‌رود در کوتاه‌مدت برجام احیا شود، گفت: «اما شاید با آرام شدن فضای داخلی در ایران و بعد از انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا گفت‌وگوها از سرگرفته شود.» وی در نهایت گفت در بحث های سیاسی امنیتی برجام برای اروپا همچنان اهمیت دارد؛ هرچند ایران به مرور در حال از دست دادن اهمیت خود برای اروپاست.
اشتباه محاسباتی
عبدالله مهربان، پژوهشگر مسائل اروپا درباره شرایط فعلی روابط ایران و اتحادیه اروپا می گوید ظاهرا محاسبات مشاوران سیاسی و اتاق فکر ایران که ارزیابی کرده بودند اروپایی ها در آستانه فصل سرد منعطف می شوند و نیاز به انرژی ایران و خاورمیانه آنها را مجبور می‌کند که با شرایط ایران موافقت کنند، چندان درست نبوده است. مهربان افزود: «برخلاف پیش‌بینی ها، اروپا نه‌تنها موضع منعطفی نداشت، بلکه در خصوص ناآرامی ها در ایران موضع سفت و سختی گرفت.» وی تاکید کرد که متاثر از فضای ناآرامی های داخلی ایران و ادعای کشورهای غربی درباره فروش پهپاد ایران به روسیه در آینده احتمالا تنش در روابط تهران و بروکسل بیش از گذشته افزایش خواهد یافت. این کارشناس معتقد است که این تنش ها بر روند مذاکرات برجامی نیز اثرگذار خواهد بود؛ چرا که اکنون گفت‌وگوهای برجامی در بن بست است و حتی کورسوی امیدی هم وجود ندارد؛ مگر اینکه اتفاقات جدید بتواند راهی برای گشایش مذاکرات باز کند.
تنش نامحدود تهران و بروکسل
مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا نیز به «دنیای‌اقتصاد» توضیح داد که تحولات اخیر، روابط ایران و اتحادیه اروپا را وارد دوره ای از تنش و بحران کرده است. وی افزود: «دولت های اروپایی طی یک سال و نیم گذشته از روی کار آمدن دولت جدید ایران، تلاش کرده اند با احیای برجام به گفت‌وگوهای مستمر با تهران بازگشته و فضا برای تعمیق روابط و گسترش مناسبات طرفین فراهم شود.» به گفته این کارشناس، اما بحران اوکراین و تجاوز روسیه به این کشور و بحث تحولات داخلی ایران در عمل باعث شد که گفت‌وگوهای برجامی تحت‌الشعاع این بحران‌ها قرار گیرد و وارد دوره ای از تنش شویم. مکی تاکید کرد: «تداوم این تنش ها می تواند، هم منجر به مرگ کامل برجام شود و هم روابط ایران و اتحادیه اروپا را برای دوره نامحدودی وارد تنش کند.»
--> اخبار مرتبط