عبور نیروهای سپاه از ارس جلوی چشم آذربایجان / گزارشی از هماهنگی میدان و دیپلماسی در رزمایش نزسا

تسنیم: رزمایش اقتدار نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هفته گذشته و به‌مدت سه روز با محوریت قرارگاه عاشورای این نیرو در نوار مرزی استانهای اردبیل و آذربایجان شرقی با کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان برگزار شد.

از زمان آغاز جنگ دوم قره‌باغ تا کنون نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران 3 رزمایش در منطقه ارس و مرز مشترک ایران با کشورهای آذربایجان و ارمنستان اجرا کرده‌اند اما رزمایش اخیر نیروی زمینی سپاه دارای ویژگی‌هایی متمایز‌کننده نسبت به رزمایش‌های گذشته بود. این رزمایش در محدوده جغرافیایی وسیع‌تری نسبت به رزمایش‌های قبلی اجرا شد و تقریباً تمام نوار مرزی استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی در محدوده اجرای رزمایش قرار داشتند. از سوی دیگر حجم نیرو و تجهیزاتی که نیروی زمینی سپاه در این رزمایش به‌کارگیری کرد بسیار وسیع‌تر از رزمایش‌های قبلی بود.

از زمان آغاز جنگ دوم قره‌باغ بیم آن می‌رفت که بر اثر این جنگ، تغییرات اساسی در مرزهای ایران با ارمنستان و آذربایجان رخ دهد و یا حداقل تغییرات ژئوپولیتیکی به‌وجودآمده از این جنگ روی منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تأثیرات فراوانی داشته باشد.

از همین رو مسئولان سیاسی و نظامی کشورمان قبل از برگزاری هر رزمایش از کانال‌های دیپلماتیک و رسانه‌ای مواضع روشن و شفاف خود را در قبال چنین تغییراتی گوشزد و اعلام کردند که ایران اجازه هیچ‌گونه تغییر در مرزها و ژئوپولیتیک کشورهای همسایه را نمی‌دهد.

اما دلیل اهمیت این منطقه برای ایران آن است که در حقیقت کشور ارمنستان دروازه صادرات و ترانزیت کالا از ایران به‌سمت اروپا است و از همین روی گذرگاه‌های مرزی مشترک ایران و ارمنستان اهمیت فراوانی در حوزه اقتصادی ایران دارند.

از سوی دیگر گذرگاه مرزی زنگزور که راه زمینی ایران را از طریق جاده گریس قاپان در استان سیونیک ارمنستان، به اروپا وصل می‌کند، یکی از مهمترین بخش‌های کریدور شمال جنوب است که در حقیقت مسیر انتقال کاروانهای تجاری از دریای عمان و تنگه هرمز به شمال و اروپا است و به همین جهت تأثیر بسزایی در نقش و جایگاه ایران به‌عنوان یک بازیگر قدرتمند منطقه‌ای دارد.

اما تحولات یک ماه اخیر و اقدامات ارتش آذربایجان در منطقه مرزی با ارمنستان مسائلی را رقم زد که به‌نظر می‌رسید در آینده می تواند منجر به خطر افتادن منافع ایران شود.

به همین دلیل آیت الله رئیسی در دیدار با الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان بار دیگر این موضوع را گوشزد کرد که از نظر جمهوری اسلامی ایران هرگونه تغییر در مرزهای تاریخی و ژئوپولیتیک منطقه و تغییر در وضعیت ترانزیتی ایران و ارمنستان مردود است.

در مدت زمان کمتر از یک هفته از این دیدار، نیروی زمینی سپاه رزمایش بزرگی را در منطقه ارس برگزار کرد که هرچند این رزمایش بر اساس تقویم سالیانه رزمایش‌های سپاه برگزار شد اما تقارن آن با حوادث پیرامون آذربایجان و ارمنستان و همچنین دیدار رؤسای جمهور ایران و آذربایجان پیام‌های خاصی را مخابره کرد.

نیروی زمینی سپاه در این رزمایش تاکتیک‌های جدیدی را به نمایش گذاشت که تا پیش از آن در هیچ‌کدام از رزمایش‌هایش آنها را تمرین نکرده بود. یکی از مهمترین این تاکتیک‌ها عملیات عبور از رودخانه بود که در جریان آن گروه مهندسی رزمی 45 جواد الائمه (ع) این نیرو با نصب یک پل PMP به‌روی بخش ایرانی رودخانه ارس توانمندی خود در این زمینه را به نمایش گذاشت. نکته جالب توجه آن است که این پل در منطقه سیه‌رود و درست در جایی نصب شده بود که نیروهای مرزبانی آذربایجان قادر به تماشای عبور یگان‌های زرهی نیروی زمینی سپاه از روی آن بودند.

پل‌های شناور PMP قادر به تحمل حداکثر 60 تن وزن هستند و می‌توان آنها را در رودخانه‌ای به‌عرض 227 متر و مدت زمان 30 دقیقه نصب کرد.

عملیات عبور از رودخانه یکی از پیچیده‌ترین تاکتیک‌های رزمی است که معمولاً در دوره‌های فرماندهی و ستاد تدریس می‌شود، اما رزمندگان نیروی زمینی سپاه با بهره‌گیری از تجربیات 8 سال دفاع مقدس و نصب پل‌های متحرک در عملیات‌های گوناگون و همچنین کسب آمادگی‌های رزمی در سال‌های بعد از آن از توانمندی بالایی در این حوزه برخوردار هستند.

یکی دیگر از تاکتیک‌هایی که نیروی زمینی سپاه در این رزمایش اجرا کرد، تمرین همزمان سناریوهای دفاعی و امنیتی بود، معمولاً رزمایش‌های نیروی زمینی سپاه یا در بعد امنیتی اجرا می‌شوند و یا در بعد دفاعی. رزمایش‌هایی که سپاه در منطقه تنگه هرمز و خلیج فارس اجرا می‌کند رزمایش‌های دفاعی هستند که هدف از اجرای آنها تمرین مقابله با دشمن منظم فرامنطقه‌ای است.

تک منظم زرهی یکی از تاکتیک‌هایی است که در رزمایش‌های دفاعی اجرا می‌شود عملیات هلی‌برن یکی از تاکتیک‌هایی است که در رزمایش‌های امنیتی تمرین می‌شود

اما رزمایش‌هایی که نیروی زمینی در قرارگاه‌های ده‌گانه خود به‌صورت قرارگاهی اجرا می کند، غالباً رزمایش‌هایی هستند که به‌منظور مقابله با گروهک‌های تروریستی برگزار می‌شوند و در آنها از یگان‌های تحت امر همان قرارگاه استفاده می‌شود.

اجرای ترکیبی سناریوهای دفاعی و امنیتی در رزمایش اقتدار نیروی زمینی سپاه، نشان داد که سپاه برای مقابله با هرگونه تهدیدی در منطقه شمال‌غرب کشور آماده است و پیش‌بینی هرگونه تهدیدی در این منطقه را کرده است.

اما یکی دیگر از دلایل برگزاری این رزمایش را می‌توان تلاش رژیم صهیونیستی برای گسترش پایگاه‌های خود در برخی کشورهای همسایه ایران در شمال‌غرب کشور دانست. در سال های اخیر رژیم صهیونیستی روابط گسترده‌ای را با برخی کشورهای منطقه از جمله همسایگان جنوبی و شمالی ایران بر قرار کرده است و در همین راستا تلاش می‌کند حضور نظامی و امنیتی خود را در جدار مرزهای ایران گسترش دهد، موضوعی که عضویت این رژیم در سنتکام و امکان شرکت در رزمایش‌های مشترک با کشورهای منطقه آن را تقویت می‌کند.

پهپاد پرسه‌زن انتحاری معراج512 یکی از دستاوردهای سپاه در رزمایش اقتدار بود

در جریان جنگ قره‌باغ رژیم صهیونیستی نمونه مشابه همین پهپاد را در اختیار ارتش آذربایجان گذاشته بود

اما مسئولان نظامی کشورمان بارها اعلام کرده‌اند که اجازه شکل‌گیری هیچ‌گونه کانون تهدیدی در جدار مرزهای کشورمان با کشورهای همسایه را نمی‌دهند و در صورتی که از پایگاه‌های موجود در کشورهای منطقه تهدیدی علیه ایران شکل بگیرد، نیروهای مسلح کشورمان تهدیدات را در مبدأ خود نابود خواهند کرد.

نمونه عینی این سیاست را می‌توان در انهدام مرکز جاسوسی موساد مستقر در اربیل و همچنین انهدام مقرهای تروریست‌های تجزیه‌طلب در اقلیم کردستان عراق دید.

همزمان با اجرای رزمایش نیروی زمینی سپاه، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان با سفر به ارمنستان کنسولگری ایران در شهر قاپان را افتتاح کرد. این شهر محلی است که گذرگاه راهبردی گریس قاپان از آن عبور می‌کند و یکی از مهمترین گذرگاه‌های تجاری از ایران به‌سمت اروپا را شکل می‌دهد.

این همزمانی اقدامات دفاعی و سیاسی گویای سیاست هماهنگ میدان و دیپلماسی در دولت سیزدهم است، سیاست خوبی که در صورت استمرار می‌تواند بیش از پیش موجب حفظ منافع و امنیت ملی شود.