عبور هیجان از بازار ارز؟

در روز گذشته بازار ارز و طلا با نوسان مثبت روبه‌رو شد. نرخ دلار در بازار آزاد با افزایش 1150 تومانی از سطح 106 هزار و 800 به 107 هزار و 950 تومان رسید؛ رشدی معادل 1.01 درصد که عمدتا در ساعات ابتدایی معاملات شکل گرفت. سکه امامی نیز با رشد 505 هزار تومانی در سطح 113‌میلیون و 785 هزار تومان تثبیت شد و طلای 18 عیار با جهش 208 هزار تومانی به 11‌میلیون و 149 هزار تومان رسید. تحلیلگران بازار معتقدند که بخشی از این رشد ناشی از اصلاح طبیعی قیمت‌ها پس از ریزش چند روز گذشته است، اما بخش دیگر تحت‌تاثیر انتشار خبرهای مثبت از سمت بازار رسمی ارز و تسهیل‌های جدید برای صادرکنندگان ارزیابی می‌شود.

طبق داده‌های رسمی، حجم معاملات بازار ارز تجاری در روز 27 مهر به بیش از 111‌میلیون دلار رسید و مجموع مبادلات انجام‌شده از ابتدای سال تا این تاریخ از مرز 16‌میلیارد و 160‌میلیون دلار عبور کرد؛ رقمی که بیانگر افزایش عمق بازار رسمی و تعدیل انتظارات سفته‌بازانه در بازار آزاد است. به تفکیک نوع ارز، دلار با سهم حدود 59.8‌میلیون، درهم با 158.3‌میلیون، یوآن با 24.5‌میلیون و روبل با 70.5‌میلیون واحد بیشترین حجم معاملات را به خود اختصاص داده‌اند. افزایش وزن معاملات غیردلاری و تداوم تنوع ارزی نشان می‌دهد که سیاست چندارزی بانک مرکزی در حال تثبیت است و نقش دلار به عنوان شاخص انتظارات ارزی، نسبت به ماه‌های ابتدایی سال کاهش یافته است.

یکی از مهم‌ترین خبرهای اقتصادی روز، اعلام رسمی مجوز فروش ارز صادراتی کالاهای انتهای زنجیره فولادی و فرآورده‌های نفتی در تالار دوم مرکز مبادله بود. بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، صادرکنندگانی که در 15 ماه گذشته حداقل 20 درصد از تعهدات ارزی خود را از طریق تالار اول و سایر روش‌های مجاز رفع کرده‌اند، اکنون می‌توانند ارز حاصل از صادرات میلگرد، پروفیل، قیر و هیدروکربن‌ها (تولید پالایشگاه‌های کوچک) را در تالار دوم عرضه کنند.

این تصمیم در هماهنگی با وزارت صمت و اتاق بازرگانی ایران اتخاذ شده و هدف آن افزایش عرضه ارز نیمه‌صنعتی و تسریع بازگشت منابع ارزی صادرکنندگان به چرخه رسمی عنوان شده است. کارشناسان این اقدام را گامی در جهت کاهش فشار ارزی بازار آزاد می‌دانند. از آنجا که کالاهای انتهای زنجیره (مانند قیر و میلگرد) در حجم بالا صادر می‌شوند، فروش ارز حاصل از آنها در مرکز مبادله می‌تواند روزانه چند‌میلیون دلار نقدینگی ارزی وارد بازار رسمی کند. به باور تحلیلگران، این سیاست در صورت اجرای دقیق، نه‌تنها عرضه ارز را افزایش می‌دهد بلکه به بهبود شفافیت نرخ‌ها و کاهش فاصله دلار بازار آزاد با نرخ تالار دوم نیز کمک می‌کند.

بانک مرکزی در گزارش تازه خود اعلام کرده است که از ابتدای سال جاری تا 28 مهرماه بیش از 32‌میلیارد و 354‌میلیون دلار ارز برای واردات کالاهای اساسی، دارو، محصولات صنعتی و خدمات تامین کرده است. از این رقم، 23‌میلیارد دلار به بخش تجارت و بازرگانی و بیش از 8‌میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی و دارویی تخصیص یافته است. همچنین حدود 900‌میلیون دلار به مصارف خدماتی اختصاص داشته است. این ارقام در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد و نشان می‌دهد که سیاست‌های جدید ارزی دولت برای تامین نیازهای وارداتی در حال اثرگذاری است. در کنار این روند، ورود 700 کیلوگرم شمش طلا توسط سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نیز در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس اعلام سخنگوی دولت، این شمش‌ها قرار است در بستر مبادله طلا و ارز مرکز مبادله عرضه شوند. این اقدام، ضمن افزایش ذخایر طلای رسمی کشور، می‌تواند نقش مهمی در عمق‌بخشی به بازار مبادله طلا و کنترل نوسانات سکه ایفا کند.

در کنار خبرهای اقتصادی، فضای سیاسی نیز سیگنال‌های آرامش‌بخش به بازار مخابره کرد. مهاجرانی، سخنگوی دولت، گفت: ایران همیشه خواهان صلح و مذاکره است؛ مذاکره باید بر مبنای منافع ملی و احترام متقابل باشد. اجازه بدهید موضوع مذاکره را از مذاکره با آمریکا جدا کنیم. هرگاه طرف مقابل از تحکم و دیکته کردن دست بردارد، ما با همه کشورها مذاکره می‌کنیم. در همین حال، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل نیز از تمامی طرفین مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران خواست تا عزم سیاسی لازم برای گفت‌وگوهای هدفمند را به کار گیرند. این موضع‌گیری‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که هفته گذشته نیز مقامات روسیه و چین از تداوم همکاری اقتصادی با ایران و مخالفت با بازگشت تحریم‌های جدید خبر داده بودند. تحلیلگران سیاسی معتقدند که افزایش لحن مثبت در بیانیه‌های بین‌المللی و داخلی، انتظارات تورمی را تعدیل کرده و فضای روانی بازارهای مالی را از فاز نگرانی به سمت انتظار محتاطانه سوق داده است. این روند در روزهای اخیر به شکل کاهش حباب سکه و ثبات نرخ‌های حواله‌ای مشهود بوده و احتمالا در هفته‌های آتی نیز بر رفتار معامله‌گران اثرگذار خواهد بود.

در مجموع، ترکیب افزایش حجم معاملات رسمی ارز، صدور مجوز فروش ارز فولادی و نفتی، تامین مستمر منابع وارداتی و پیام‌های دیپلماتیک مثبت موجب شده است که بازارها در مسیر تعادل جدیدی حرکت کنند. اگرچه رشد امروز دلار و سکه نشان از بازگشت جزئی تقاضا دارد، اما به باور کارشناسان، تا زمانی که سیاست عرضه منظم ارز و ورود شمش‌های طلا ادامه یابد، احتمال جهش‌های سفته‌بازانه محدود خواهد بود. به نظر می‌رسد بازار ارز در حال عبور از فاز هیجانی و ورود به مرحله‌ای از نوسان‌های مدیریت‌شده است که در آن انتظارات کوتاه‌مدت تحت‌تاثیر سیاست‌های رسمی و تحولات سیاسی تنظیم می‌شود.