عقبگرد به نقطه صفر

این مهم در کشور ما در قالب «طرح صیانت» گنجانده و به مجلس ارائه شد، اما کاربران اینترنت به تجربه دریافتند که معنای این طرح چیزی جز فیلترینگ گسترده‌تر نیست، بنابراین مهر تایید مجلسی‌ها که چراغ خاموش پای کلیات طرح نقش بست، با اعتراضات فراوانی روبه‌رو شد. حالا که چند ماهی است، کندی اینترنت و اختلال در دسترسی به داده‌های منتشرشده در فضای مجازی جان کاربران را به لب رسانده و فیلترینگ گسترده، فعالیت‌های عادی را مختل و کسب‌وکارهای اینترنتی را فلج کرده است، بیش از هر زمان دیگری این سوال تکرار می‌شود که حدومرز این حفاظت و صیانت تا کجا است؟

در گزارش امروز صمت، از مسعود کیانی و فریبرز مسعودی، 2 تن از فعالان و صاحب‌نظران حوزه معدن، پرسیدیم که محدودیت‌های اعمال‌شده، چه تاثیری بر کسب‌وکار فعالان این حوزه داشته است؟

زحماتی که بر باد رفت

مسعود کیانی، فعال و کارشناس حوزه گوهرسنگ: بخشی از فروش تولیدات گوهرسنگ و جواهرات پیش‌ازاین به‌صورت اینستاگرامی بود و به‌تدریج تولیدکنندگان و فروشندگان بسیاری به این اپلیکیشن یا تلگرام و واتس‌اپ کوچ کرده و در این فضا پا گرفته بودند و فعالیت می‌کردند، اما فیلتر شدن هر سه، بسیاری از کسب‌وکارها را زمینگیر کرد و بسیاری را از بین برد. این اتفاق در سطح آموزشی هم رخ داد و فعالیت‌های متنوعی که در این زمینه شکل گرفته بود، نابود شد و زحماتی که در این مسیر کشیده شده بود، همگی بر باد رفت.

سایتهای زمینگیر

در حال حاضر سایت‌های ما که با دامنه دات کام بودند، هم دچار مشکل شده‌اند و هیچ‌کدام بالا نمی‌آیند و کاربر نمی‌تواند وارد درگاه پرداخت شود.

چندی پیش، سیستم «شاپرک» هم در نامه‌ای به شرکت‌های پرداخت‌یار اعلام کرد که باتوجه به‌احتمال مسدود شدن دامنه‌های دات کام، باید سایت خود را به دامنه ir منتقل کنند. در نامه رسمی شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک)، که رابط بانک مرکزی، شبکه بانکی و شرکت‌های خدمات پولی و مالی است، آمده بود: «باتوجه به تمهیدات و مخاطرات بالقوه ناشی از مسدود شدن احتمالی دامنه‌های «com» مقتضی است آن دسته از شرکت‌های پرداخت‌یار که هم‌اکنون از دامنه‌های «com» سرویس می‌گیرند، در سریع‌ترین زمان ممکن و ترجیحا تا تاریخ 3 دی، دامنه خود را از «com» به «ir» منتقل و نتیجه را به این شرکت اعلام کنند. بدیهی است، انتقال ندادن دامنه و اختلال در دسترسی به سایت، می‌تواند کسب‌وکار پرداخت‌یاران را تحت‌تاثیر قرار دهد و اکیدا توصیه می‌شود اقدام پیشگیرانه فوق با سرعت اجرایی شود».

این مشکل دیگری بود که همکاران ما با آن روبه‌رو شدند و گلایه‌های زیادی دراین‌باره دارند. چون نام دامنه، روی سئو سایت‌ها تاثیر دارد. تغییر دامنه کاری سخت و پرهزینه است و بسیاری از زحماتی را که برای بازاریابی و سئو دامنه قبلی کشیده شده است، به‌باد می‌دهد. از طرف دیگر، برخی سایت‌ها با دامنه خود برندسازی کرده و برای نشستن در ذهن کاربران زحمات زیادی به جان خریده و هزینه زیادی متقبل شده‌اند و حالا با اجبار به تغییر دامنه با دشواری‌های زیادی روبه‌رو می‌شوند.

صیانت شدن

حدود یک سال قبل سوءاستفاده‌ای از فروش مجازی طلا و جواهر در بندر لنگه در استان هرمزگان اتفاق افتاد. همین عامل باعث شد که به درخواست اتحادیه طلا و جواهر، دادستان کل کشور آقای محمدجعفر منتظری به موضوع ورود کند و در بخشنامه‌ای اعلام شد که فروش مجازی گوهرسنگ و طلا و جواهر ممنوع است و فروشگاه‌های آنلاین و بازارگاه‌های فروش کالا و خدمات ملزم شدند برای معاملات آنلاین طلای آب‌شده، مصنوعات طلا، جواهر و نقره با تامین‌کنندگان دارای پروانه کسب مرتبط با طلا و جواهر قرارداد داشته باشند. به‌این‌ترتیب هرکسی، به‌ویژه در شهرستان‌ها می‌توانست عضو اتحادیه طلا و جواهر شود و به‌این‌ترتیب جواز کسب دریافت کند و بتواند فروشگاه مجازی برای خود راه بیندازد.

حال با این فیلترینگ گسترده، همه کسب‌وکارها حتی فعالیت‌های مجاز، دچار مشکل شده‌اند و متاسفانه مجموع اتفاقاتی که تا امروز رخ داده، موجب شده است فضای مجازی نتواند به نتیجه دلخواه دست پیدا کند.

تخلف با مجوز

البته برخی سایت‌های اسم‌ورسم‌دار و دارای مجوز، مانند سایت دیوار یا شیپور هستند که روی آنها سنگ به فروش می‌رسد و در این راستا مرتکب تخلفات زیادی می‌شوند.

در آگهی‌های این فروشگاه‌های مجازی از «شهاب‌سنگ» های چند صدمیلیاردی گرفته تا الماس‌های بسیار بزرگ، یاقوت‌های مربوط به معادن معتبر دنیا و دیگر گوهرسنگ‌های قیمتی با ارقامی نجومی برای فروش عرضه شده است و اگر همین‌الان در سایت دیوار کلیدواژه شهاب‌سنگ یا الماس را جست‌وجو کنید، تعداد زیادی آگهی نمایش داده می‌شود که هیچ‌کدام از آنها صحت علمی، کارشناسی و صنفی ندارند، بااین‌حال گاه خریدار هم داشته‌اند. این معضلی است که ما، در قالب «انجمن صنفی گوهرسنگ ایران» بارها به مسئولان این سایت‌ها تذکر داده‌ایم و از آنها خواسته‌ایم که با فیلترهای مناسب جلوی این نوع کلاهبرداری‌ها را بگیرند. روش کار هم بسیار ساده است و می‌توانند با فیلتر کردن کلمات مناسب آگهی‌ها را پالایش کنند. به‌این‌ترتیب برای مثال فروشندگان می‌توانند عقیق را در معرض فروش قرار دهند، اما نمی‌توانند جواهرات چند صد میلیونی را عرضه کنند، چون بدون کارشناسی هیچ اعتباری ندارند.

انزوای پیشرونده

فیلترینگ به‌شدت به کسب‌وکارهای اینترنتی در کسب‌وکار ما که فروش گوهرسنگ و جواهر است، آسیب رسانده و بسیاری از فعالان این حوزه توان مالی اجاره کردن دفتر یا محلی برای کسب ندارند. شاید اگر نمایشگاهی مجازی مانند دیجی‌کالا راه‌اندازی شود که فروشندگان در سراسر ایران بتوانند کالای خود را عرضه کنند، تا حدی بتواند آسیبی را که به فروشندگان طلا و جواهر وارد شده است، بگیرد اما تا این مرحله راه درازی در پیش است.

علاوه بر این، نمی‌تواند راهکاری برای ارتباط با سایر نقاط دنیا باشد. ارتباط ما برپایه اینترنت آزاد شکل گرفته است و بسیاری از مشتریان ما در حوزه سنگ خارجی هستند که به‌این‌ترتیب مسیر ارتباطی ما با آنها به‌طورکامل قطع می‌شود. در این صورت، چطور می‌توان با دنیای بیرون ارتباط برقرار کرد یا به محتوای آموزشی یا منابع مطالعاتی دسترسی داشت؟ به‌عنوان‌مثال، در حال حاضر سایت‌های تخصصی مانند ماین‌دیتا minedata.comفیلتر شده‌است که محتوای آنها فقط درباره سنگ است. در واقع، باید هشدار دارد که با این شیوه، ارتباطات ما روزبه‌روز محدودتر می‌شود و به‌سوی منزوی شدن بیشتر کسب‌وکارهای‌مان پیش می‌رویم.

به‌عنوان‌مثال، در نتیجه این محدودیت‌های پیش‌رونده فعالیت بر بستر بلاک‌چین، توکن‌سازی و ان‌اف‌تی‌سازی که قرار بود روی سنگ اجرا شود، بی‌نتیجه مانده، ارتباطات خارجی برای خرید و مبادله سنگ، غیرممکن شده و فعالیت‌های آموزشی و ورک‌شاپ‌های مجازی، از بین رفته است.

خیلی از همکاران به ما می‌گویند انجمن باید در این زمینه واکنشی نشان دهد و موضع‌گیری کند، اما واقعیت این است که حرف ما به‌جایی نمی‌رسد و کسی پاسخگوی این معضلات نیست. ما مخالف طرح صیانت هستیم و با تمام قوا داد می‌زنیم و امیدواریم گوش شنوایی وجود داشته باشد. ما در حال عقبگرد به نقطه صفر هستیم. دنیا به‌سمت بلاک‌چین، متاورس و امثال آن پیش می‌رود، اما ما خودمان را روزبه‌روز محدودتر می‌کنیم، اپلیکیشن‌هایی که کاربر زیادی دارد و محل کسب‌وکار تعداد زیادی از افراد است، با ممنوعیت روبه‌رو می‌شود و کسب‌وکارها از بین می‌روند. خواهش ما این است که کسب‌وکار مردم را از این چیزی که هست، بدتر نکنند. در حال حاضر، تورم، نرخ دلار، نوسانات آن و... همه نابودی کسب‌وکارها را نشانه گرفته‌اند و انتظار این است که حداقل این دریچه فعالیت به روی مردم بسته نشود.

قطع ارتباط، شکست فروش

فریبرز مسعودی استاد دانشگاه و فعال معدن: در چند ماهی که اینترنت با اختلال گسترده روبه‌رو شده است، بیشتر شرکت‌ها یا افرادی که از طریق فضای مجازی امرار معاش می‌کردند، در فروش و ارتباط با مشتری دچار مشکل شده‌اند. علاوه بر این، کاهش سرعت اینترنت، گریبان مجموعه‌ها یا شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالان حوزه آی‌تی و پردازش اطلاعات را هم گرفته است.

محکوم به فنا

گفته می‌شود، قرار است تمام فعالیت‌هایی که پیش‌تر با استفاده از اپلیکشین‌های معروف انجام می‌شد، به نمونه‌های داخلی منتقل و با استفاده از امکانات موجود در کشور مدیریت شود، تا جایی که من اطلاع دارم، شرکت‌هایی هم که به‌واسطه قطع اینترنت در فعالیت‌هایی مانند پردازش داده دچار مشکل شده‌اند، در حال توسعه شبکه‌های داخلی خود هستند یا در حوزه کاری‌شان به برنامه‌نویسی یا فعالیت‌های دیگر سوئیچ می‌کنند. سرانجام بخش خصوصی در تلاش است تا خود را به هر نحو ممکن با شرایط موجود تطبیق دهد و راه‌های جدیدی بیابد تا بتواند این مشکلات را از سر بگذراند و روی پای خود بایستد. به‌عبارت‌دیگر، بخش خصوصی چاره‌ای جز این ندارد که یا حذف شود یا برای حفظ بقای خود راه‌حل‌های جایگزین پیدا کند و آنها که نمی‌توانند خود را با شرایط تطبیق دهند یا حیطه کاری خود را تغییر دهند، محکوم به فنا هستند. به‌این‌ترتیب، بخش خصوصی در مواجهه با این مشکل 2 راه بیشتر ندارد. البته به‌طورکامل روشن است که وقتی ثبات در قوانین، امکانات و شرایط کار و فعالیت وجود داشته باشد، کسب‌وکارها رشد می‌کنند و می‌توانند در عرصه بین‌المللی هم حضور پیدا کنند و توسعه یابند، اما هرچه شرایط ناپایدارتر باشد و امکانات از دسترس افراد خارج شود و قوانین تغییر و تحول پیدا کند و موانعی در مسیر گذاشته شود، بیشتر کارها آسیب می‌بینند و ارتباطات محدودتر می‌شوند.

سخن پایانی

در حالی که کاربران اینترنت در دنیا، کارزاری برای حفظ حریم خصوصی اطلاعات به راه انداخته‌اند، این موضوع برای کاربر ایرانی طعمی جز محدودیت و ممنوعیت ندارد که حکایت افتادن از این سر بام یا سر دیگر آن است. به‌نظر می‌رسد که پس از سال‌ها اعمال محدودیت باید این نکته به‌خوبی روشن شده باشد که این سیاست انقباضی راه به‌جایی نمی‌برد. تنها نتیجه‌ای که به‌بار می‌آورد و این روزها بیشتر مردم به‌نوعی با آن دست‌به‌گریبان شده‌اند، ناکامی در انجام امور ساده روزمره و طولانی‌تر شدن و ناکارآمدی فرآیند استفاده از اینترنت است که بدون شک دود آن باز به چشم همین جامعه می‌رود.