عکس‌هایی از تاج‌السلطنه، شاهدخت متفاوت قاجار
تاج‌السلطنه چهره متفاوتی در میان زنان دربار قاجار است. او در خاطرات خود انتقادات زیادی را متوجه شیوه حکومت شاهان قاجار و به ویژه مظفرالدین شاه کرده است.
زهرا خانم تاج‌السلطنه فرزند مریم توران‌السلطنه و ناصرالدین‌شاه قاجار بود که در سال 1262 شمسی به دنیا آمد. او زنی تحصیل‌کرده و اهل قلم بود که دو کتاب از او با عناوین «خاطرات تاج‌السلطنه» و «سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی» به جا مانده‌اند.
به گزارش فرادید، هر دوی این کتاب‌ها شرح احوالات و زندگی شخصی او و نیز دیدگاه‌ها و نظراتش درباره فرهنگ، سیاست و مسائل زنان هستند. او در نوشته‌های خود از حقوق زنان، آزادی، قانون‌مداری و مشروطیت دفاع می‌کرد و منتقد برخی از جنبه‌های سلطنت قاجار بود؛ او بی‌کفایتی شاهان این سلسله را موجب بی‌سامانی اوضاع ایران می‌دانست.
تاج‌السلطنه از اعضای اصلی انجمن حریت نسوان بود. این انجمن یک نهاد فمینیستی نسبتا مخفی بود که رویکردی غربی به موضوع زنان داشت. علاوه بر این او اهل ادبیات و نقاشی و موسیقی نیز بود و گفته شده که گاهی در خانه خود مجالس ادبی برپا می‌کرد. به علاوه تاج‌السلطنه با شاعران نامدار دوره خود مثل میرزاده عشقی و عارف قزوینی آشنایی داشت. عارف قزوینی تصنیفی برای تاج‌السلطنه سروده که حال و هوایی عاشقانه دارد:
تو‌ای «تاج»، تاج سر خسروانی
شد از چشم مست تو بی‌پا جهانی
سر فتنه و عزم تاراج داری
ندانم چه در سر تو‌ای «تاج» داری
به کوی تو غوغای عام است
چه دانی که «عارف» کدام است؟
نظر جز به روی تو بر من حرام است
زندگی شخصی تاج‌السلطنه همراه با ناکامی‌ها و تلخی‌هایی بود که در خاطرات او به طور مکرر ذکر شده‌اند. از جمله دوره‌های سخت زندگی او ازدواج زودهنگامش (در حدود یازده سالگی) با حسن خان شجاع‌السلطنه بود که نهایتا به جدایی انجامید. تاج‌السلطنه در سال 1314 شمسی در تهران درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.
از میان اخبار