غفلت از چندوجهی بودن مهاجرت

نمی‌توان درباره مهاجرت با مرور گزاره‌هایی گمان برد که آن را شناخته‌ایم و می‌دانیم از چه وجوهی برخوردار است. از همین جمله قبل ادامه دهیم؛ مهاجرت یک مسأله چندین وجهی است. صرفاً یک رو و یک وجه ندارد. شاید این روزها بیشتر از آنکه عددها و آمارها درباره مهاجرت و رفتن به سخن درآمده باشند همین که دور و برمان را می‌نگریم با آن مواجه می‌شویم. همین که می‌بینیم دوستان نزدیکمان به ناگاه همه‌چیز را فروخته و چمدان بسته‌اند حالمان دگرگون می‌شود. همین که می‌بینیم آن قوم و خویش با بچه‌های قد و نیم‌قد پی آن به تن مالیده‌اند که سختی غربت و کارسیاه در مملکتی دیگر را به جان بخرند ولی از ایران بروند. همه این همین‌ها از عددها گویاترند. حالا عددها را ممکن است این نهاد بگوید و آن نهاد تکذیب کند. اما این حس و حال که از خوردن آش‌پشت‌پای خاله در رفتن دخترش دست می‌دهد خیلی واقعی‌تر از آن عددهایی است که این روزها از مهاجرت ایرانیان به کشورهای دیگر منتشر می‌شود. واقعیت این است که حتی اگر همین عددهای سالنامه آماری مهاجرت درست باشد مثل رفتاری که با عددها روی کاغذ می‌کنیم نمی‌توانیم جلوی رشدشان را بگیریم. اگر رصدخانه مهاجرت ایران آمارداده باشد و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایران آن را منتشر کرده باشد که جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا بر پایه داده‌های منابع بین‌المللی در سال 1990 میلادی، بالغ بر 820 هزار نفر بوده است و این رقم تا سال 2020 و طی 30 سال 2.2 برابر شده است نمی‌توان با دستور و بخشنامه مانع از آن شد که بیشتر شود. اگر مسئولان ارشد کشور از این عددها نگران می‌شوند بهتر است به جای دستورالعمل و بخشنامه به وجوه مختلف مسأله مهاجرت بپردازند. در آن تأمل کنند. شاید عددها بگویند که مقصد بیشتر ایرانیان آمریکا بوده یا شاید عددها بگویند که کانادا جزو سه‌کشوری است که ایرانیان به آن مهاجرت کرده‌اند. اما همین عددها از امارات متحده عربی به عنوان دومین کشوری که ایرانیان به آن مهاجرت کرده‌اند سخن می‌گویند. اگر قدری پای شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای بنشینید و حجم تبلیغ فروش خانه در ترکیه و اعطای شهروندی این کشور را ببینید متعجب می‌مانید که آیا این همه تبلیغ واقعی است؟ موضوعی که جای خالی آن در مواجهه به مسأله مهاجرت به خوبی حس می‌شود بی‌توجهی مسئولان و برنامه‌ریزان ارشد کشور به وجوه مختلف مهاجرت است. چه شد که بازار مسکن ترکیه رغبت بیشتری برای ایرانیان دارد ولی بازار مسکن در تهران و کلانشهرهای ایران مدتهاست راکد مانده است. یکی از دوستان که در یکی از نقاط مرفه‌نشین یکی از کلانشهرهای کشور خانه‌اش را برای فروش گذاشته تا به تهران بیاید هم اکنون در دهمین ماه انتظار برای فروش خانه‌اش به سر می‌برد و به دلیل رکود بازار در وضعیتی بلاتکلیف به سر می‌برد. براساس اعلام مرکز آمار ترکیه ایرانیها در سال 2021 میلادی با خرید 10هزار و 56 خانه در ترکیه رتبه اول خریداران غیر بومی ملک در این کشور را به خود اختصاص دادند و این یعنی خروج سرمایه‌ای قابل تامل از اقتصاد و بازار مسکن ایران. این یکی از پرسش‌هایی است که می‌تواند به تأمل در وجوه مختلف انگیزه‌های مهاجرت بینجامد. یا این پرسش که چرا امارات متحده عربی مقصد مهاجرت نزدیک به نیم میلیون ایرانی شده است؟ آنچه اینک باید انگشت تأکید بر آن گذاشت این است که مسئولان و برنامه‌ریزان ارشد کشور با مقوله مهاجرت چنان بیگانه‌اند که گمان می‌کنند با دستور و بخشنامه می‌توانند مانع از آن شوند. مثل زمانی که برای جلوگیری از ثبت واقعه طلاق برای دفترخانه‌های ثبت طلاق سهمیه قائل شدند و از ثبت این واقعه جلوگیری کردند. تجربه 5 سال اخیر چه آماری را نمایان می‌کند؛ زن و مردی که می‌خواهند از هم جدا شوند به هر قیمتی از هم جدا می‌شوند! دانشجویان نخبه‌ای که این روزها در صف دارالترجمه‌ها خواهان ترجمه مدارکشان هستند نیز اگر این راه را به واسطه دولت بر خود مسدود ببینند راه دیگری می‌یابند. پس مثل همان جدایی، ریشه این جدایی را باید دید نه راه ثبت آن را. در مورد مهاجرت هم همین وضع حاکم است. وقتی پای صحبت افرادی که مهاجرت را انتخاب کرده اند می نشینیم، از قیمت ثابت اقلام مصرفی میگویند، از آموزش و پرورش با برنامه یکسان و آموزش در سطح بین المللی، از سرمایه گذاری بدون ریسک یا کم خطر حرف میزنند و امیدی که امیدواریم ناامید نشود و به همین زیبایی باشد. آنچه مسئولان و برنامه‌ریزان ارشد کشور یا به عمد یا سهل‌انگارانه از تأمل و تفکر در آن غافلند.

4747