فاصله زمانی خرید خانه برای تهرانی‌ها

به گزارش همشهری، آمارهای منتشر شده از سوی معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی حاکی از این است که شاخص دسترسی مسکن در تهران، براساس نسبت «قیمت مسکن به درآمد خانوار» در سال 1395معادل 13.8سال بوده و در سال 1399به 32.2سال افزایش پیدا کرده است. به بیانی دیگر، در سال 1395ارزش یک آپارتمان متوسط در شهر تهران معادل 13.8سال درآمد یک خانوار تهرانی بوده و این نسبت در سال 1399به 32.2سال رسیده است.

روند 6ساله بازار مسکن معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی در یک گزارش آماری، تحولات قیمتی بازارهای مسکن و اجاره از سال 1395تا 1399و همچنین شاخص دسترسی خانوارها به خرید واحد مسکونی را منتشر کرده است. مبنای اطلاعات این گزارش، داده‌هایی است که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور استخراج کرده و به‌صورت دوره‌ای در قالب گزارش تحولات بازار مسکن منتشر شده است. براساس این گزارش که در پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به انتشار رسیده، متوسط قیمت یک مترمربع زیربنای مسکونی در شهر تهران در سال 1395 معادل 4 میلیون 372 هزار تومان بوده که با 10.3درصد رشد به 4 میلیون و 822 هزار تومان در سال 1396 رسیده است. در ادامه، با شروع دوره جهش قیمت مسکن، قیمت هر مترمربع زیربنای مسکونی شهر تهران در 1397 معادل 70.9درصد، در سال 1398معادل 61.8درصد و در سال 1399معادل 80.3درصد جهش کرده و در نهایت به 24میلیون و 29هزار تومان رسیده است. البته این پایان کار بازار مسکن نبوده و در سال 1400نیز این بازار تورم 30.2درصدی را تجربه کرده و میانگین قیمت هر مترمربع زیربنای مسکونی شهر تهران در پایان سال 1400رقم 31 میلیون و 296 هزار تومان ثبت شده است. براساس این آمارها، میانگین قیمت مسکن شهر تهران در سال 1400حدود 616درصد بالاتر از میانگین قیمت آن در سال 1395بوده است.

شتاب تورمی بازار اجاره در سایه وقوع موج تورمی شدید در بازار مسکن، تورم بازار اجاره نیز به‌عنوان تابعی از قیمت مسکن وارد روند صعودی شده و میانگین قیمت‌های این بازار در بازه سال‌های 1395تا 1400معادل 262.4درصد افزایش پیدا کرده است. براساس اطلاعات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران متوسط اجاره‌بهای یک مترمربع واحد مسکونی در شهر تهران در سال 1395 معادل 23 هزار و 400 تومان بوده و با 20.5درصد افزایش به 28 هزار و 200 تومان در سال 1396 رسیده است. همچنین این شاخص با رشد 29.1درصدی، رقم معادل 36 هزار و 400 تومان را در سال 1397 ثبت کرده و در سال 1398 با رشد 30.5درصدی روی عدد 47 هزار و 500 تومان ایستاده است. در ادامه، شتاب تورمی بازار اجاره بیشتر و میانگین قیمت اجاره‌بهای مسکونی 1399 با 32.4درصد افزایش معادل 62 هزار و 900 تومان و در سال 1400 با 34.8درصد معادل 84 هزار و 800 تومان گزارش شده است. این روند در بازار اجاره کل مناطق شهری نیز حکم‌فرما بوده است به‌گونه‌ای که براساس اطلاعات سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات کشور، شاخص کرایه مسکن اجاره‌ای کلیه مناطق شهری در سال 1395 معادل 100، در سال 1396 معادل 107، در سال 1397 معادل 127، در سال 1398 معادل 157، در سال 1399 معادل 200 و در سال 1400 حدود 270واحد ثبت شده است. به گزارش همشهری، در سازوکار فعلی بازار سنتی اجاره در ایران که قیمت اجاره در میان‌مدت از ارزش مسکن الگو می‌پذیرد و مؤسسات و شرکت‌های اجاره‌داری حرفه‌ای نیز اصلاً وجود ندارند، اختلاف تورمی بازارهای مسکن و اجاره ناگزیر باید از مسیر کاهش قابل‌توجه قیمت مسکن یا جهش سنگین قیمت اجاره جبران شود. این مسئله‌ای است که گویا متولیان مسکن در وزارت راه و شهرسازی به آن توجهی ندارند و برای ساماندهی بازار اجاره از گفتاردرمانی و اقدامات مقدماتی فراتر نمی‌روند.

روایت مرگ رؤیای خانه‌دار‌شدن در گزارش معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی اعلام شده که براساس اطلاعات مورد استفاده در این گزارش، شاخص دسترسی مسکن براساس نسبت قیمت به درآمد در سال 1395 معادل 13.8، در سال 1396 معادل 13.1، در سال 1397 معادل 19، در سال 1398 معادل 24.6 و در سال 1399 معادل 32.2 سال ثبت شده است. شاخص دسترسی مسکن، معیاری است که دوره خرید مسکن مورد نیاز خانوار را با مقایسه نسبت ارزش روز مسکن با 100 درصد درآمد سالانه خانوار می‌سنجد. بر این اساس، شاخص دسترسی 32.2سال برای سال 1399به این معناست که ارزش مسکن مورد نیاز یک خانوار تهرانی به‌طور میانگین معادل کل درآمد آن خانوار در 32.2سال است. در این وضعیت، طول دوره انتظار این خانوار برای خرید خانه از طریق پس‌انداز کردن یک‌سوم درآمد سالانه خود معادل 3برابر شاخص دسترسی است؛ یعنی این خانوار به قیمت سال 1399باید به‌مدت 96.6سال، یک‌سوم کل درآمد خود را برای خرید خانه کنار بگذارد تا آرزوی خانه‌دار شدنش محقق شود. به بیانی دیگر، در شرایطی که سن امید به زندگی در ایران حدود 76.2سال اعلام می‌شود، یک خانوار تهرانی باید اندکی کمتر از یک قرن برای خرید یک آپارتمان متوسط منتظر بماند. به گزارش همشهری، نکته قابل‌تأمل اینکه در اقتصاد مسکن، شاخص دسترسی بالای 5سال بیانگر شرایط نامطلوب و شاخص بالاتر از 10سال نشانگر وقوع بحران در حوزه مسکن است و در بسیاری از کشورها، این شاخص در محدوده 5سال و کمتر قرار دارد. در اقتصاد متورم ایران، مقصر اصلی وقوع این بحران بزرگ در حوزه مسکن، سرمایه‌ای بودن این بازار و نبود شفافیت اطلاعاتی و نظام مالیاتی کارآمد برای آن است و مهار از آن نیز جز با اصلاح اقتصاد کلان و مصرفی‌سازی کالای مسکن امکان‌پذیر نیست.