فرزند هراسی و جامعه نادوستدار کودک تیشه به ریشه جمعیت می‌زند / مشوق‌های فرهنگی و اقتصادی مکمل یکدیگرند
مریم اردبیلی پزشک و کارشناس حوزه جمعیت و خانواده در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو در مورد کاهش جمعیت و وضعیت ناباروری در کشور گفت: بحث زوج‌های نابارور جدی است و گفته می‌شود ناباروری در کشور ما شیوع بیش از 10 تا 15 درصد دارد و عدد بیشتر نیز گزارش می‌شود. به هر حال ما یک تعداد زوج در کشور داریم که قصد فرزندآوری دارند، ولی به علت مشکلات پیش رو آن‌ها از جمله اقتصادی، فرهنگی و مسائل ناباروری نمی‌توانند فرزند قصد شده خود را محقق کنند. ما این موضوع که زوجین را قانع به فرزند آوری کنیم را نداریم، بلکه زوجین خود تصمیم به فرزندآوری دارند و می‌خواهند صاحب فرزند باشند، اما به علت هزینه‌های زیاد و دشواری‌ها قید فرزندآوری را میزنند.
درمان ناباروری و علی الخصوص تامین دارو و وجود مراکز تخصصی مسئله مهمی در درمان ناباروری است. اردبیلی در این باره اظهار کرد: مسئله ناباروری هم به زنان و هم به مردان اختصاص دارد. امروزه ما نیروی تخصصی کافی و امکانات پزشکی کامل را در کشور داریم و روش‌های درمانی در کشور تا حد قابل قبولی ناباروری را پوشش می‌دهد و به لحاظ علمی و تخصصی سلامت، وضعیت نسبتا خوبی را داریم که شرایطی را فراهم میکند تا مشکل زوجین نابارور به هر علتی که باشد اولیه، ثانویه، ناشی از معضلات هورمونی یا معضلات فیزیولوژیکی یا هر مشکل دیگر، به روش‌های متعددی درمان می‌شوند.
اردبیلی با بیان اینکه: برنامه‌های درمانی معمول که شامل درمان دارویی، آی یو آی، آی وی اف یا میکرواینجکشن، درمان‌های جایگزین و روش‌های کمک باروری مانند لقاح برون‌تنی یا لقاح آزمایشگاهی است. درصد بالایی از زوجین از این روش‌های درمانی جواب میگیرند، اما مسئله‌ای که آن‌ها را محدود میکند هزینه‌های بالای درمان است.
فرهنگ استفاده از داروی خارجی بین پزشکان
مریم اردبیلی همچنین در خصوص درمان دارویی خارجی و ایرانی و هزینه ها‌ی دارو اذعان کرد: یک عده از پزشکان هنوز این فرهنگ را دارند که دارو‌های خارجی بیشتری توصیه می‌کنند و بعضی از دارو‌ها هم وجود دارند که ممکن است برند‌های خارجی آن به هر دلیلی بهتر باشند، و هر دو این موارد ممکن است. اما به هر صورت چه دارو‌های تأمینی خارجی و چه دارو‌های داخلی، هر دو در دسترس هستند که افراد بتوانند استفاده کنند و اگر بیمه وارد بشود و هزینه هارا تامین کند همه میتوانند استفاده کنند و مشکل اصلی افراد در کشور نمیتواند دارو باشد بلکه هزینه‌های آن است.
وی در خصوص هزینه‌ها نیز مطرح کرد: بیمه تا حدی هزینه‌ها را برای یک فرزند در زوج‌های نابارور پوشش می‌دهد. اما تعداد زیادی ناباروری‌های ثانیه در کشور وجود دارد، مثلا زوجین یک فرزند دارند و بعد از فرزند اول موفق به فرزند آوری نشده اند. این‌ها نواقص کار ما است. ساپورت بیمه‌ای هرچه کامل‌تر باشد می‌تواند بحث جمعیت و فرزند آوری را بهبود ببخشد. علاوه بر آن خدمتی است که سرمایه اجتماعی را بالا ببرد و کشور یک بخشی از مشکلاتش حل می‌شود.
همچنین در سال 94 دستورالعمل‌ها و برنامه‌های حمایتی در جهت توسعه خدمات درمانی نیز ابلاغ شد. اردبیلی درباره عملیاتی شدن آن اذعان کرد: یک بخشی از این دستورالعمل‌ها اجرایی شد، اما مشکل این است که بیمه‌ها پوشش کاملی در هزینه‌ها ندارند و این‌ها به صورت کمک هزینه در نظر گرفته شده اند و چندین عمل درمانی را پوشش نمی‌دهند، چرا که درمان ناباروری بستگی به تکرار درمان دارد و در احتمال بالای 90% که بارداری اتفاق می‌افتد، فرآیند درمان باید دو سه بار انجام شود و این تعدد انجام فرآیند هزینه بالایی را در بر می‌گیرد که نیاز به بسته‌های تشویقی و حمایتی بیشتری دارد. همچنین این نکته قابل توجه است که سطح دسترسی افراد نیز در کشور متفاوت است و همه به این مراکز دسترسی ندارند.
مجلس و دولت پیشین در این باره تعلل جدی داشته اند
نقص اقدامات مجلس و دولت پیشین در درمان ناباروری مسئله قابل تامل بود که اردبیلی درباره آن افزود: متاسفانه مجلس و دولت پیشین در این باره تعلل جدی داشته و مجلس جدید باید هرچه سریع‌تر قوانینی را مصوب کند و این مسئله در صدر دستور کار مجلس باشد. کمیسیون ویژه جمعیت یا هر قوانین دیگری که بتواند مفید باشد چرا که با ادامه این روند فرصت پنجره‌ی جمعیت را از دست خواهیم داد.
اردبیلی در پاسخ به سوالی که مسئله مهم زوجین پیشران اقتصادی است یا فرهنگی که زوجین از فرزنداوری و تعدد فرزندان امتنا می‌کنند اظهار کرد: پیشران اقتصادی و فرهنگی هر دو موثر در تصمیم فرزندآوری زوجین است. اما بهبود و ثبات شرایط اقتصادی باعث می‌شود تا زوجین فرزند قصد شده خود را محقق سازند. طبق نظرسنجی انجام شده زوجین بیش از دو فرزند را قصد میکند، اما فقط بیش از یک فرزند یا همان یک فرزند را به دنیا می‌آورند، اگر مسئله مالی تا حدی اصلاح بشود، مشکلات بسیاری حل خواهد شد. این قسمت پیشران اقتصادی حرف اول را می‌زند و بسیار مهم است. هر چه بسته‌های حمایتی، تشویقی و سیاست‌های منعطف سازگاری محیط کار و خانواده افزایش یابد قاعدتا کمک میکند فرزنداوری بیشتر باشد.
وی خاطر نشان کرد: اما ما یک تعداد زوج داریم که مشکل مالی ندارند و طبقه بالای اجتماعی و اقتصادی هستند، اتفاقا فرزند کمتری به دنیا می‌آورند. اینجا پیشران فرهنگی غلبه دارد و در طبقه متوسط به بالا که این قشر از لحاظ فرهنگی با تعدد فرزندان مشکل دارند، مثلا پدیده فرزند هراسی و نوع تربیت ذره بینی کمال گرای ایده آلیستی که می‌خواهند برای همه فرزندان، انواع امکانات را فراهم کنند. در حالی که مهم‌ترین امکان زیست طبیعی یک کودک داشتن خواهر و برادر است که زیست طبیعی کودکانه او فراهم شود. بحث فرهنگی که کودکان را از آن‌ها دریغ میکند، اما در عوض هزاران زرق و برق دکوراسیون برایشان فراهم می‌شود و این معضل فرهنگی است. بحث جامعه‌ای که کمک نمی‌کند تا مادران و فرزندان این اطمینان را داشته باشند که برای جامعه خواستنی هستند و اینگونه جامعه، به جامعه‌ای نادوستدار کودک تبدیل می‌شود.
مشوق اقتصادی راه حل ازدیاد جمعیت
اردبیلی ادامه داد: اما این‌ها دو بال قضیه و بسیار مهم هستند. حتما باید مشوق‌های اقتصادی وجود داشته باشد، معضل اقتصادی حل بشود؛ و باید بدانید کشور‌هایی مانند اروپا که می‌تواند نرخ باروری پایین را حل کنند تا 5 درصد از تولید ناخالصی خود را صرف موضوع فرزندآوری کردند و ما باید همچین برنامه‌هایی را داشته باشیم. اگر بخش اقتصاد و پیشرفت اقتصادی به طور کامل حل بشود و بحث فرهنگی دچار مشکل جدی باشد، ممکن است نتیجه کاملا بی فایده باشد. کماینکه می‌بینیم طبقه بالای جامعه شاهد فرزندان کمتری هستیم.
وی در بیان اینکه کاهش بحران ناباروری در کشور‌های اروپایی با چه سیاست‌هایی کنترل می‌شود گفت: کشور‌های اروپایی سال‌ها قبل از ما، به باروری پایین رسیده‌اند. سال‌ها نرخ باروری آن‌ها در اروپای شرقی، غربی و شمالی پایین آمده، اما با برنامه‌ها و سیاست گذاری‌ها توانستند یک مقداری از این بحران را بهبود ببخشند. قرار دادن جمعیت در حد جایگزینی نتیجه‌ی اجرای سیاست‌های جمعیتی بود. بلا شک تمام کشور‌هایی که نرخ باروری زیر حد جایگزینی داشتند به سیاست‌های افزایش جمعیت و مشوق‌های جمعیتی روی آوردند. این ماجرا در کشور ما چند سال بعد اتفاق افتاد و اشکال جدی ما این بود که جز کشور‌هایی با نرخ باروری پایین بودیم، اما متاسفانه هنوز سیاست‌های جدی و عملیاتی برای افزایش آن نداریم.
اردبیلی درباره سیاست‌های جمعیتی یادآور شد: سیاست‌های کلی در سال 93 مقام معظم رهبری ابلاغ کردند، اما هنوز تصویب قانون و دستورالعمل‌هایی درباره آن نداریم. کشور‌هایی که درست عمل کرده‌اند، پوشش‌ها و خدمات بالا را قرار دادند تا شرایط را فراهم کنند که زنان تحصیل و کار کنند و اگر اقدام به بارداری کردند در شرایط مناسبی این اتفاق بیفتد. در واقع سیاست‌های سازگاری کار و خانواده، مشوق‌های مالی، کاری و ایجاد دور کاری برای زنان می‌تواند درآمدی برای آن‌ها باشد و خانواده خود را راحت اداره کنند. حتی مهاجرین در این کشور‌ها زمانی که حقوق ثابت ندارند می‌دانند اگر دو تا سه تا فرزند داشته باشند درآمد آن‌ها برای اداره زندگی کافی خواهد بود.
وی درباره رسانه‌های جمعی نیز افزود: این نگرانی را بابت رسانه‌ها هم داریم. ایجاد تصویر مناسب از فرزندآوری و تعریف درست از آن بسیار مهم است. تقویت بار فرهنگی و دوری از خرافه‌هایی که فرزندهراسی را ترویج می‌دهند. نگاه معیوب به این موضوع و ایجاد منظره‌ای که فرزند را یک مصیبت و بلا ببینیم، این‌ها باید تعدیل بشود تا بتوانیم هرم سنی متعادل جمعیت را به زودی داشته باشیم.
جامعه نا دوستدار کودک را داریم
همچنین وی به دانشجویان دکتری که تعهد می‌دهند صاحب فرزندان نشوند و اساتیدی که این موضوع را شرط همکاری قرار می‌دهند اشاره کرد و گفت: متاسفانه جامعه نا دوستدار کودک را داریم که نه همه جا، اما به وضوح دیده شده که دانشجویی اگر در آزمون‌های دکتری و کتبی خود نمره خوبی کسب کنند و موفقیت داشته باشند. اساتید از آن‌ها سوال می‌پرسند که بنا دارید فرزندی به دنیا بیاورید و اگر اینطور باشد فرد دیگری را به شما ترجیح می‌دهیم و دانشجو باید تعهد دهد که فرزند آوری نداشته باشد. این‌ها سیاست‌های نابجا، نادوستدار کودک و سیاست‌های نادرست فرزندآوری است تفاوت آن با برخی از استاد‌هایی که فرزند نوزاد دانشجوی خود را در آغوش میگیرند و می‌گویند باید پیشرفت کنید، بسیار آشکار است.