فرمول حل بحران روابط ایران و آمریکا
دنیای اقتصاد: در آستانه تجاوز نظامی اسرائیل به ایران که عمداً روند دیپلماسی هسته‌ای را مختل کرد، واشنگتن و تهران هر دو در حال نزدیک‌شدن به ایده‌ای مشترک بودند؛ آن هم برای تشکیل کنسرسیومی چندملیتی برای توسعه انرژی هسته‌ای در منطقه؛ اما اکنون همه چیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ ایده کنسرسیوم غنی‌سازی به محور بحث و تبادل‌نظرها درخصوص آینده مذاکرات ایران و آمریکا بازگشته است.
نشریه فارن پالیسی در تحلیلی از این موضوع نوشت: برخی گزارش‌ها ایده کنسرسیوم را منتسب به ایران دانستند و برخی دیگر آن را به استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، نسبت دادند.
عراقچی در این مورد می گوید: نکات فنی، حقوقی و مالی زیادی در مورد کنسرسیوم احتمالی در ایران وجود دارد که هنوز به آنها نپرداخته‌ایم؛ البته این ایده در مذاکرات قبل از حمله مطرح شد. اما سپس به همین شکل باقی ماند زیرا همه چیز متوقف شد. اکنون مطمئن نیستم که آیا این ایده دیگر جواب می‌دهد یا خیر، اما در صورت لزوم آماده مذاکره در مورد آن هستیم.
بر اساس این کنسرسیوم، کشورهای مختلف منطقه از جمله ایران، امارات و عربستان سعودیدر مکانی مشترک اقدام به غنی‌سازی اورانیوم می‌کردند. این سازوکار به رقبای منطقه‌ای اجازه می‌داد تا بر فعالیت‌های یکدیگر نظارت داشته باشند، در حالی‌که تمامی فعالیت‌ها تحت نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌شد و در چارچوب سرمایه‌گذاری‌های ایالات متحده باقی می‌ماند.
در سال 2023، سید حسین موسویان، دیپلمات پیشین ایرانی و عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، پیشنهاد کرد که کشورهای حوزه خلیج فارس «می‌توانند کنسرسیومی برای ترتیبات چندجانبه غنی‌سازی» تشکیل دهند تا خدمات غنی‌سازی اورانیوم و سایر خدمات چرخه سوخت هسته‌ای را ارائه دهند.» با این حال، مسیر شکل‌گیری چنین کنسرسیومی پر از موانع است. اولین چالش، مکان استقرار آن است. آمریکایی‌ها می‌خواهند هرگونه کنسرسیوم از این دست، در خارج از خاک ایران مستقر شود، تا مانع از آن شوند که ایران انرژی هسته‌ای تولیدشده برای مصارف غیرنظامی را به‌سوی اهداف نظامی سوق دهد.
ایران به‌طور علنی اعلام کرده که از کنسرسیوم استقبال می‌کند، مشروط بر آنکه در خاک ایران باشد. در همین زمینه است که سه جزیره‌ای که تحت کنترل ایران هستند، به‌عنوان مکان‌های احتمالی برای کنسرسیوم مطرح شده‌اند.
حضور بازیگران منطقه‌ای در این جزایر از طریق کنسرسیوم پیشنهادی می‌تواند تأثیری تثبیت‌کننده بر تجارت دریایی داشته باشد، چراکه هر بار تنش با ایران بالا می‌گیرد، این نگرانی وجود دارد که ایران تنگه هرمز را مسدود کند تا امتیاز بگیرد یا عرضه جهانی نفت را مختل کند.
زمانی که حسین موسویان پیشنهاد یک چارچوب چندملیتی را مطرح کرد، به شرکت یورنکو (Urenco) یک کنسرسیوم غربی که خدمات غنی‌سازی اورانیوم و دفع زباله‌های هسته‌ای را در آلمان، بریتانیا، هلند و ایالات متحده ارائه می‌دهدبه‌عنوان الگو اشاره کرد؛ اما برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که دانش فنی می‌تواند از چنین کنسرسیوم‌هایی به بیرون درز کند و به اشاعه سلاح‌های هسته‌ای منجر شود.
ایران خود نیز تردیدهایی دارد. در دهه 1970، ایران عضوی از کنسرسیومی مشابه با کشورهای اروپایی به رهبری فرانسه بود. ایران می گوید که پس از فشار ایالات متحده به فرانسه، هرگز اورانیوم با غنای پایینِ سفارش‌داده‌شده را دریافت نکرد.
برخی کارشناسان بر این باورند که ایران احتمالاً در صورتی با یک کنسرسیوم موافقت خواهد کرد که در یکی از جزایر ایرانی همچون قشم یا کیش مستقر شودجزایری که اغلب از سوی تهران به‌عنوان مقصدهای گردشگری معرفی می‌شوند. علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین‌المللی، گفت که استقرار کنسرسیوم در یکی از سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، «لایه‌ای دیگر از پیچیدگی» به موضوع اضافه می‌کند و در عوض، جزیره قشم را پیشنهاد کرد.
او گفت: «فکر می‌کنم فرمول جادویی این است که ایران و ایالات متحده در نقطه‌ای میانی به توافق برسند: ایران بپذیرد که دیگر غنی‌سازی ملیِ مستقل نخواهد داشت، بلکه این غنی‌سازی در قالب یک کنسرسیوم انجام شود؛ و ایالات متحده نیز بپذیرد که این کنسرسیوم می‌تواند در یکی از جزایر متعلق به ایران مستقر باشد.»