فرمول یک زیر ذره‌بین مالی؛ همه‌چیز درباره سقف هزینه‌ها
تیم‌های فرمول یک تحت محدودیت سقف هزینه فعالیت می‌کنند تا از افزایش بی‌رویه مخارج جلوگیری، تعادل رقابتی حفظ و شرایط مالی برابری میان تیم‌ها ایجاد شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، فدراسیون بین‌المللی اتومبیل‌رانی (FIA) اخیراً یافته‌های مالی فصل 2024 را منتشر و اعلام کرده است که تمام تیم‌ها و همچنین تولیدکنندگان پیشرانه، موفق به رعایت سقف هزینه شده‌اند. تنها تیم استون مارتین مرتکب «تخلف رویه‌ای» در ارائه مدارک شده است.
با این حال، پیش از این سابقه نقض این قانون نیز وجود داشته است؛ تیم ردبول در سال 2021 از سقف هزینه فراتر رفت و مجازات دریافت کرد. در ادامه همه‌چیز درباره قانون سقف هزینه در فرمول یک را مرور می‌کنیم.
خانه تکانی نیم میلیارد پوندی رئیس پیشین فرمول یکسقف هزینه فرمول یک چیست؟
قانون سقف هزینه در فرمول یک، محدودیتی است برای میزان پولی که هر تیم می‌تواند در طول یک سال برای خودروهای خود هزینه کند. این قانون نخستین بار در سال 2021 به اجرا درآمد. در طرح اولیه، سقف هزینه 175 میلیون دلار تعیین شده بود، اما با بحران مالی ناشی از همه‌گیری کرونا در سال 2020، این رقم به 145 میلیون دلار کاهش یافت. همچنین مقرر شد که هر سال پنج میلیون دلار از این مبلغ کاسته شود تا در نهایت به 135 میلیون دلار برای فصل‌های 2024 و 2025 برسد.
برای هر مسابقه‌ای که بیش از تعداد پایه 21 گرندپری در تقویم سالانه برگزار شود، تیم‌ها مجاز به خرج کردن 1.8 میلیون دلار اضافی هستند. از آنجا که فصل‌های 2024 و 2025 شامل 24 مسابقه هستند، تیم‌ها می‌توانند 5.4 میلیون دلار بیشتر هزینه کنند. رقم پایه‌ی 135 میلیون دلاری نیز بر اساس شاخص تورم قابل تعدیل است.
چرا فرمول یک به سقف هزینه نیاز دارد؟
در گذشته برخی تیم‌ها با بودجه‌های هنگفتی فعالیت می‌کردند، در حالی‌که تیم‌های کوچک‌تر با منابع مالی محدود درگیر بودند. این اختلاف مالی به‌طور مستقیم در عملکرد پیست نمود داشت و باعث می‌شد تیم‌های ضعیف‌تر، هیچ شانسی برای رقابت واقعی نداشته باشند.
سقف هزینه برای ایجاد برابری رقابتی و همچنین پایداری اقتصادی تیم‌ها وضع شد. اجرای آن باعث شد بسیاری از تیم‌ها از زیان‌دهی خارج شوند و حتی به سود برسند. ارزش تیم‌ها نیز به‌شدت افزایش یافته است؛ برای نمونه، پس از واگذاری بخشی از سهام مک‌لارن در سپتامبر 2025، ارزش این تیم به 4.1 میلیارد دلار رسید که نسبت به دوران پیش از اجرای قانون جهشی چشمگیر محسوب می‌شود.
چه مواردی در سقف هزینه لحاظ می‌شود؟
هرگونه هزینه‌ای که مستقیماً به عملکرد خودرو به‌جز موتور مربوط باشد، در محدوده سقف هزینه محاسبه می‌شود. از جمله:
تمام قطعات خودرو (از فرمان تا مهره چرخ‌ها) تجهیزات مورد نیاز برای به‌کارگیری خودرو در مسابقات حقوق بیشتر اعضای تیم ابزار و تجهیزات گاراژ قطعات یدکی هزینه‌های حمل‌ونقل و تمام هزینه‌های مشابه
بخش اصلی تمرکز، بر توسعه خودرو است. تیم‌ها باید بین هزینه طراحی، تولید و تعداد قطعات جدید تعادل برقرار کنند تا از حد مجاز فراتر نروند.
چه مواردی از سقف هزینه مستثنی است؟
برخی هزینه‌های کلان در این قانون لحاظ نمی‌شود، از جمله:
حقوق رانندگان حقوق سه کارمند ارشد با بیشترین دستمزد هزینه‌های سفر و اقامت هزینه‌های تبلیغات و بازاریابی هزینه‌های حقوقی و ملکی حق ورود به رقابت‌ها و مجوزها فعالیت‌های غیر مرتبط با فرمول یک یا خودروهای جاده‌ای مرخصی‌های استعلاجی و زایمان پاداش‌ها و مزایای درمانی کارکنان
از سال 2026 به بعد، سقف هزینه از 135 میلیون دلار به 215 میلیون دلار افزایش می‌یابد، اما این افزایش به معنی مجوز هزینه‌ی بیشتر نیست؛ بلکه به این معناست که برخی مواردی که پیش‌تر از محدوده قانون خارج بودند، از این پس داخل محدوده قرار می‌گیرند. همچنین از سال آینده، تیم ساوبر که در سوئیس مستقر است، به دلیل تفاوت هزینه زندگی و سطح حقوق در مقایسه با بریتانیا و ایتالیا، از تعدیل ویژه سقف هزینه برخوردار خواهد شد.
از سال 2023 نیز، تولیدکنندگان موتور فرمول یک مشمول قانون سقف هزینه مخصوص به خود شدند تا هزینه‌های توسعه پیشرانه‌ها کنترل شود.
مجازات نقض سقف هزینه
به‌جز تخلفات اداری مرتبط با نحوه‌ی گزارش مالی، یک مرز مشخص برای تخلفات مالی وجود دارد: 5 درصد فراتر از سقف تعیین‌شده. اگر تیمی کمتر از این مقدار اضافه‌خرج کند، تخلف آن «جزئی» (Minor Overspend) محسوب می‌شود. اما اگر بیش از 5 درصد تجاوز کند، وارد محدوده‌ی تخلف اساسی (Major Overspend) می‌شود.
با این حال، نوع مجازات در هر پرونده به‌صورت موردی تعیین می‌شود، زیرا ساختار هزینه‌ها در فرمول یک بسیار پیچیده است. جریمه‌ها می‌تواند شامل کسر امتیاز، حذف از نتایج، جریمه مالی یا محدودیت در تست تونل باد باشد. در صورت تخلف اساسی، تیم حتی ممکن است از کل رقابت‌های جهانی کنار گذاشته شود.
روند بررسی تخلفات
گزارش‌های مالی تیم‌ها توسط اداره مدیریت سقف هزینه (Cost Cap Administration) بررسی می‌شود. این نهاد مدارک مالی تیم‌ها را با دقت ارزیابی کرده و در صورت تأیید، گواهی رعایت سقف هزینه صادر می‌کند. با توجه به پیچیدگی قوانین مالی و تلاش تیم‌ها برای استفاده حداکثری از بودجه مجاز، این روند زمان‌بر است؛ همان‌طور که در بررسی فصل 2024 مشاهده شد.
طبق مقررات FIA، اداره CCA می‌تواند در صورت تخلف رویه‌ای یا تخلف جزئی از طریق توافق‌نامه‌ای موسوم به Accepted Breach Agreement با تیم یا تولیدکننده موتور به توافق برسد. اگر توافق حاصل نشود، پرونده به هیئت داوری سقف هزینه ارجاع داده می‌شود. در صورت تخلف اساسی، ارجاع به این هیئت الزامی است.
هیئت داوری سقف هزینه، متشکل از 12 قاضی منتخب مجمع عمومی FIA است که از میان نامزدهای معرفی‌شده توسط انجمن‌های عضو یا گروهی از تیم‌های فرمول یک یا تولیدکنندگان موتور انتخاب می‌شوند.
کدام تیم‌ها قانون سقف هزینه را نقض کرده‌اند؟
تاکنون تنها یک بار تیمی از سقف هزینه تجاوز کرده است. ردبول در سال 2021 حدود 5 درصد بیش از حد مجاز هزینه کرد و در نتیجه با جریمه 7 میلیون دلاری و کاهش 10 درصدی در زمان تونل باد و شبیه‌سازی CFD روبه‌رو شد.
در سال 2024، تیم استون مارتین مرتکب «تخلف رویه‌ای» شد، زیرا مدارک مالی خود را با تأخیر ارائه داده بود؛ اما چون از سقف هزینه عبور نکرده بود، تنها با جریمه‌ای اداری مواجه شد.
در زمینه پیشرانه نیز، در سال 2023 دو شرکت رنو و هوندا مرتکب تخلف رویه‌ای شدند و از طریق توافق‌نامه‌ی رسمی با FIA آن را حل‌وفصل کردند. در سال 2024، تمام تولیدکنندگان پیشرانه از جمله مرسدس، فراری، هوندا، رنو و آئودی در چارچوب سقف هزینه فعالیت کردند.
