فرونشست زمین به جز "گیلان" تمام استان‌های کشور را درگیر کرده است

علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران پویا، در رابطه با پدیده فرونشست بیان کرد: از اواسط دهه 50 شمسی, فرونشست زمین به دلیل عوامل مختلفی از جمله خشکسالی, افزایش جمعیت, حفر چاه‌های غیرمجاز و شیوه‌های غلط کشاورزی در کشور ما اتفاق افتاد.

وی با اشاره به روش‌های کم‌بازده و سنتی کشت در ایران تصریح کرد: پایبندی به روش‌های سنتی و عدم اهتمام مسئولین در استفاده از شیوه‌های جدید کشت باعث شده است که در کشور ما تنها 10 هزار هکتار کشاورزی گلخانه‌ای انجام شود در حالی که مصوب شده بود که 60 هزار هکتار کشت محصول به روش گلخانه‌ای در ایران اجرا شود. روش‌های قدیمی باعث کم بازده بودن کشت در کشور شده است به طوری که در کشورهایی که کشت پسته دارند در ازای هر یک هکتار باغ پسته, 12 تا 13 تن محصول برداشت می‌شود ولی این آمار در کشور ما یک تن محصول در ازای هر یک هکتار است.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی گفت: پدیده فرونشست زمین ابتدا در استان کرمان و شهرستان رفسنجان مشاهده شد و به تدریج تمام استان‌های کشور را در بر گرفت به طوری که در حال حاضر پدیده فرونشست در همه استان‌های کشور ما به غیر از استان گیلان مشاهده شده است.

وی با اشاره به اثر سفره‌های آب زیرزمینی در ایجاد فرونشست‌ها تصریح کرد: کاهش سطح آب‌های زیر زمینی در افزایش مقدار فرونشست اثرگذار است. در حال حاضر 134 کیلومتر مکعب آب از آبخوان‌های ما مصرف شده است و همچنان 60 درصد از نیاز آبی ما برای کشاورزی به‌ویژه در استان‌های کویر مرکزی از این آبخوان‌ها تامین می‌شود.

بیت‌اللهی درباره اثرات پدیده فرونشست بر اماکن تاریخی و فرهنگی عنوان کرد: این پدیده علاوه بر اثرگذاری بر خطوط انتقال آب, ساختمان‌ها, سیستم حمل‌و‌نقل از جمله فرودگاه‌ها و خطوط راه‌آهن, اماکن تاریخی و فرهنگی را نیز نابود می‌کند به طوری که در حال حاضر در تخت جمشید و نقش رستم شاهد شدت‌گیری پدیده فرونشست و نابودی تدریجی این آثار تاریخی هستیم. باید توجه داشته باشیم که این آثار تاریخی توانایی بازسازی و احیا را ندارند و در صورت آسیب‌دیدن, دیگر امکان بازسازی آن‌ها وجود ندارد.

وی ادامه داد: در اطراف تخت جمشید برنج‌کاری که یک کشت فوق‌العاده آب‌بر است در حال اجرایی شدن است که این پدیده موجب فرونشست در این سازه تاریخی شده است. به خاطر اینکه در استان فارس بیشتر آب مصرفی کشاورزی از طریق آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود, استفاده بیش از حد از این آبخوان‌ها سبب فرونشست زمین شده است و نرخ فرونشست زمین که بر اساس سانتی‌متر در سال بیان می‌شود در این استان 10 سانتی‌متر در سال است.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی درباره روش‌های مقابله با پدیده فرونشست توضیح داد: روش‌هایی وجود دارد که می‌توان به وسیله آن پدیده فرونشست را متوقف کرد و بسیاری از این روش‌ها در سایر کشورها اجرایی شده و نتایج مطلوبی را به همراه داشته است.

بیت‌اللهی ادامه داد: به عنوان مثال در دشت توکیو در کشور ژاپن, میزان فرونشست در سال 1965 بالاتر از 12 سانتی‌متر در سال بود اما با اقداماتی از جمله کنترل مصرف منابع آب زیرزمینی, کنترل کشت و زرع و تغییر روش‌های کشاورزی در حال حاضر عدد فرونشست به کمتر از نیم سانتی‌متر در سال رسیده است. در شانگهای و تیانجین چین نیز با استفاده از همین روش‌ها, فرونشست زمین متوقف شده است و در تایلند نیز که در گذشته با مشکل فرونشست زمین درگیر بود, با نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌ها و مدیریت کشت و زرع این میزان به صفر رسیده است.

وی درباره استفاده از این روش‌ها در ایران گفت: در ایران نیز امکان جلوگیری از فرونشست زمین وجود دارد؛ باید روش‌های قدیمی کشاورزی مانند کشت غرق‌آبی را با روش‌های نوین آبیاری و کشت جایگزین کنیم تا میزان استفاده از آبخوان‌های زیرزمینی کاهش یابد.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: در گذشته اقداماتی که انجام داده‌ایم در جهت کاهش فرونشست نبوده است و نیاز است که اقدامات در جهت مقابله با فرونشست تسریع پیدا کند چرا که با شرایط فعلی, سرعت فرونشست بسیار بیشتر از سرعت ما در مواجه با این بحران است.