فیلترنت هزینه‌ساز / بسته اینترنت رایگان، مسکن موقت

قصه گرانی اینترنت که مدت‌هاست به «فیلترنت» تبدیل شده، از مهر 1402 آغاز شد، اما با واکنش وزیر ارتباطات به این اخبار، مردم نسبت به عدم گرانی اینترنت امیدوار شدند. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مهر امسال گفت: در حال حاضر برنامه‌ای برای گران کردن بسته‌های اینترنت همراه نداریم. اما حالا با گذشت کمتر از 3 ماه از زمان اظهارات وزیر ارتباطات، 7 دی 1402 وزارت ارتباطات با افزایش تعرفه اینترنت به میزان 34درصد موافقت کرد. 2 دی امسال مدیران عامل 8اپراتور ارتباطی با امضای نامه‌ای به رئیس‌جمهوری خواستار افزایش 100درصدی تعرفه اینترنت شدند، زیرا معتقدند باوجود افزایش شدید هزینه‌های ارائه خدمات ارتباطی، ناشی از افزایش شدید نرخ ارز و تورم بسیار بالا و با عنایت به اینکه عمده هزینه‌های اپراتورها ارزی است، تثبیت تعرفه خدمات اپراتورها طی 5 سال گذشته منجر به کاهش شدید قدرت سرمایه‌گذاری اپراتورها و مانع توسعه فناوری‌های جدید ارتباطی اعم از ثابت و موبایل شده است. گفتنی است پیش از این، وزارت ارتباطات گفته بود افزایش تعرفه منوط به پذیرش شروط رگولاتوری است که یکی از شروط افزایش 30 درصدی میانگین سرعت اینترنت در 6 ماه آینده است.

شروط پذیرفته‌شده توسط اپراتورها برای افزایش تعرفه

2 دی 1402 اپراتورهای ارائه‌دهنده اینترنت در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری خواستار افزایش 100 درصدی تعرفه بسته‌های دیتای همراه بالاتر از 2 گیگابایت شدند. شرکت مخابرات ایران، همراه اول، ایرانسل، رایتل، شاتل، آسیاتک و مبین‌نت اپراتورهایی هستند که این نامه درخواستی را نوشته‌اند و با اشاره به پیامدهای منفی عدم افزایش تعرفه اینترنت در سال‌های اخیر موافقت با افزایش تعرفه اینترنت را از رئیس‌جمهوری درخواست کردند و خواستار صدور دستور افزایش 100 درصدی تعرفه اینترنت شدند. در بخشی از متن این نامه آمده است: «احتراما به استحضار می‌رساند باوجود افزایش شدید هزینه‌های ناظر به ارائه خدمات ارتباطی، ناشی از افزایش شدید نرخ ارز و تورم بسیار بالا و با عنایت به اینکه عمده هزینه‌های اپراتورها ارزی است، تثبیت تعرفه خدمات اپراتورها طی 5 سال گذشته منجر به کاهش شدید قدرت سرمایه‌گذاری اپراتورها و مانع توسعه فناوری‌های جدید ارتباطی اعم از ثابت و موبایل شده است.» در این نامه به کاهش شدید امکان سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌های جدید برای استفاده از فناوری‌های نو اعم از خدمات نسل پنجم، افت کیفیت شبکه، عدم توانایی اپراتورها برای توسعه شبکه به‌صورت متناسب و همگام با رشد تقاضای مصرف اینترنت، به‌ویژه اقبال عمومی به استفاده از خدمات دیجیتال نظیر آموزش مجازی یا اقتصاد دیجیتال در دوره کرونا و پس از آن و حتی تبعات اجتماعی و اقتصادی زیادی از جمله فرار نخبگان و افزایش بیکاری اشاره شده است. پیرو این نامه‌نگاری‌ها 7 دی امسال وزارت ارتباطات با افزایش تعرفه اینترنت به میزان 34درصد موافقت کرد. پیش از این وزارت ارتباطات گفته بود افزایش تعرفه منوط به پذیرش شروط رگولاتوری است و در روزهای اخیر در خبری اعلام شد اپراتورهای ارتباطی با حضور در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برخی از شروط این سازمان از جمله افزایش 30 درصدی سرعت اینترنت را پذیرفتند. مهم‌ترین شروط پذیرفته‌شده توسط اپراتورهای ارتباطی موارد زیر اعلام شده بود:

1- افزایش سایت‌های نسل پنجم به 10 درصد تا پایان سال 1403

2- افزایش پوشش نسل چهارم در کشور به 96 درصد تا پایان سال 1403

3- افزایش 30 درصدی میانگین سرعت اینترنت در 6 ماه آینده

به‌عقیده برخی از فعالان این حوزه، چندین عامل در افزایش تعرفه‌های اینترنت دخیل هستند که برخی از این عوامل عبارتند از: افزایش هزینه‌های ارزی برای تامین پهنای باند بین‌المللی، افزایش هزینه‌های نگهداری و گسترش شبکه اینترنت ثابت و سیار، تورم و جهش نرخ دلار در بازار ارز، تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، توقف توسعه اینترنت ثابت و ارائه فناوری منسوخ DSL، رقابت بالا و تعرفه‌های پایین در سال‌های گذشته. در این میان دولت برای جبران اصلاح تعرفه که پس از پذیرش شاخص‌های رگولاتوری ازسوی اپراتورها برای آن تصمیم‌گیری می‌شود، یک بسته هدیه اینترنت برای مردم در نظر گرفته تا از طریق پیامک برای دریافت آن ثبت‌نام کنند. گرانی اینترنت درحالی انجام شده که یکی از وعده‌های رئیس‌جمهوری در زمان انتخابات این بود که اینترنت برای اقشار کم‌درآمد یا ضعیف جامعه رایگان شود، اما با این افزایش قیمت به‌نظر می‌رسد اینترنت از دسترس برخی از افراد این قشر خارج شود. در هر حال حالا که وعده اینترنت رایگان آقای رئیس‌جمهوری برعکس از آب در آمد، امیدواریم وعده کیفیتی که مشروط به آن اینترنت گران شد، محقق شود. در واکنش به موضوع یادشده برخی معتقدند افزایش 30 درصدی تعرفه اینترنت در مقابل افزایش حقوق 20 درصدی بسیار ناعادلانه است. در عین حال شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات اینترنتی اظهار می‌کنند که تعرفه اینترنت در کشور‌های همسایه چندین برابر ایران است؛ بنابراین باید در کشور ما هم تعرفه بسته های دیتا همراه بالاتر از 2 گیگابایت، 100 درصد افزایش یابد.

این در حالی است که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات در این باره گفت: ما در دولت به‌دنبال سود اپراتور نیستیم و هدف ما تحقق افزایش کیفیت اینترنت است. گفتنی است باوجود اینکه سازمان تنظیم مقررات برای افزایش نرخ و تعرفه اینترنت شروطی از جمله عدم حذف بسته‌های قبلی را مشخص و میزان این افزایش را قید کرده، همراه اول و ایرانسل تعرفه‌های پایه را گران و بعضی از بسته‌های بلندمدت را حذف کرده‌اند که این خلاف توافق صورت‌گرفته است.

حرکت خلاف جهت ایران

افزایش تعرفه‌های اینترنت در ایران درحالی رخ داده که در کشورهای پیشرفته عکس این اقدام انجام می‌شود و این کشورها با بهبود زیرساخت‌های شبکه، نه‌تنها سرعت اینترنت را بهبود می‌بخشند، بلکه تعرفه‌ها را برای کاربران کاهش می‌دهند. حال این پرسش مطرح است که مخابرات از کجا اینترنت را تهیه می‌کند که با افزایش نرخ به‌دست اپراتورها می‌رساند؟ بهتر نبود اپراتورها به‌جای افزایش تعرفه اینترنت مردم، درخواستی از دولت برای ارائه اینترنت ارزان‌تر داشته باشند؟

لازم به ذکر است که 5 کشور دارای ارزان‌ترین اینترنت در جهان (موبایل) عبارتند از: اسرائیل (0.04 دلار امریکا)، ایتالیا (0.12 دلار امریکا)، سان مارینو (0.14 دلار امریکا)، فیجی (0.15 دلار امریکا) و هند (0.17 دلار امریکا). 5 کشور دارای گران‌ترین اینترنت در جهان نیز عبارتند از: سنت هلنا (41.06 دلار امریکا)، جزایر فالکلند (38.45 دلار امریکا)، سائوتومه و پرنسیپ (29.49 دلار امریکا)، توکلائو (17.88 دلار امریکا) و یمن (16.58 دلار امریکا). این در حالی است که میانگین حقوق افراد ماهانه در اسرائیل 3200 دلار، ایتالیا 3600 دلار، سان مارینو 4200 دلار، هند 387 دلار، سنت هلنا 5250 دلار، فالکلند 2900 دلار، سائوتومه و پرنسیپ ماهانه 162 دلار و یمن 2213 دلار است.

80 درصد اینترنت از امارات وارد می‌شود

حمید ضیایی‌پرور، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات با اشاره به شرط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برای افزایش تعرفه اینترنت مبنی بر افزایش کیفیت اینترنت به صمت گفت: قطعا تحقق این شرط امکان‌پذیر نیست و این وعده‌ای نسیه است، زیرا هیچ مکانیسمی برای کنترل کیفیت اینترنت وجود ندارد. اکنون شرط افزایش 30 درصدی سرعت در حالی بیان می‌شود که هیچ آمار درستی از سرعت فعلی اینترنت در دسترس نیست. در کل شروط در نظر گرفته‌شده برای اپراتورها کاملا صوری است، زیرا هیچ ضمانت اجرایی برای آن در نظر گرفته نشده است. وی فیلترینگ را دلیل اصلی گرانی اینترنت دانست و بیان کرد: براساس مصوبه سال 1385 دولت، همه «ISP»‌ها حتی اپراتورهای تلفن همراه مکلف به دریافت پهنای باند اینترنت از شرکت ارتباطات زیرساخت شدند و همه پهنای باند کشور از مسیر «گیت وی» شرکت ارتباطات زیرساخت، فیلتر می‌شود و سپس به اپراتورها داده می‌شود. در نتیجه خلاف دیدگاه دولت که فیلترینگ به نفع کشور است، به‌واسطه اجرای سامانه فیلترینگ متمرکز، اینترنت در ایران گران تمام می‌شود، زیرا به این واسطه اپراتورها نمی‌توانند به‌طور مستقل از شرکت‌های بین‌المللی، اینترنت تهیه کنند و هزینه تمام‌شده به کاربر نهایی تحمیل می‌شود.

خرید اینترنت از امارات

ضیایی‌پرور با اشاره به اینکه اغلب کشورها اینترنت خود را از شرکت «فلگ» هند خریداری می‌کنند، افزود: بیش از 80 درصد پهنای باند اینترنت ایران از طریق بندر فجیره امارات به جاسک می‌آید و 20 درصد دیگر از مسیرهایی مانند بازرگان، ارمنستان یا اینترنت ماهواره‌ای است.

وی درباره تاثیر افزایش تعرفه‌های اینترنت بر کسب‌وکارهای اینترنتی اظهار کرد: بی‌شک این افزایش نرخ بر نرخ محصول نهایی کسب‌وکارها و تاکسی‌های اینترنتی اثرگذار خواهد بود و تاثیرات آن تا 2 ماه آینده نمایان می‌شود.

سود میلیاردی اپراتورها

ضیایی‌پرور با اشاره به ادعای اپراتورها مبنی‌بر ضرردهی با افزایش هزینه‌ها، گفت: براساس گزارش‌ها، همراه اول، ایرانسل و تا حدودی رایتل که ارائه خدمات اینترنت همراه هستند، سالانه چندین میلیارد سود دریافت می‌کنند، اما اپراتورهای کوچک یا خدمات‌دهندگان اینترنت ثابت ممکن است با افزایش هزینه‌ها در سال‌های اخیر دچار ضرر شده باشند.

2 گیگ کافی نیست

این کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات با اشاره به ادعای اپراتورها مبنی بر اینکه بسته‌های بالای 2 گیگ که مشتریان پرمصرف از آن استفاده می‌کنند، شامل افزایش نرخ می‌شوند، افزود: اینکه مصرف‌کنندگان بسته‌های اینترنتی بالای 2 گیگ را مشتریان پرمصرف بدانیم، بسیار عجیب است، زیرا با اعمال فیلترینگ صرف یک ساعت زمان در فضای مجازی حجم زیادی از اینترنت شما را مصرف خواهد کرد.

ارائه بسته اینترنت رایگان، مسکن موقت

کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات با اشاره به ادعای اپراتورها مبنی بر عدم افزایش نرخ اینترنت از سال 96 تاکنون به صمت گفت: افزایش نرخ تنها به‌معنای افزایش نرخ پایه نیست. این ادعا در حالی مطرح می‌شود که اپراتورها همواره با ارائه پکیج‌های متنوع نرخ را افزایش دادند. در واقع کف و سقف تعریف‌شده در مصوبه سال 96 دست اپراتور‌ها را برای افزایش چند برابری نرخ اینترنت باز گذاشته است. وی با اشاره به شرط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مبنی بر افزایش کیفیت اینترنت تا 6 ماه آینده اظهار کرد: افزایش کیفیت در 6 ماه شدنی نیست، زیرا تحقق این هدف نیازمند زیرساخت‌های فناورانه و سخت‌افزاری است که ما به‌دلیل تحریم‌ها قادر به واردات تجهیزات خاصی نیستیم و نیروی انسانی مجرب را نیز به دلیل مهاجرت از دست می‌دهیم. در نتیجه آن‌طور که از شواهد پیداست باید با اینترنت موجود اما با قیمتی بالاتر ساخت. در مجموع در حوزه ارتباطات باید در کنار فناوری‌های سخت‌افزاری از افراد متخصص در سطح مدیران کلان استفاده شود. متاسفانه فناوری هنوز جایگاه لازم را در تولید ثروت کشور ندارد و افراد تصمیم‌گیر تمایل به اقدامی در این زمینه ندارند.

این کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات با اشاره به تاثیرات منفی استفاده از فیلترشکن گفت: با استفاده از فیلترشکن ناامنی افزایش می‌یابد و هجوم هکرها نمود بیشتری خواهد داشت.

همه چیز گران می‌شود

نقره‌کار در تشریح تاثیر افزایش تعرفه‌های اینترنت بر کسب‌وکارهای اینترنتی اظهار کرد: اینترنت یک زیرساخت برای اقتصاد کشور است؛ بر همین اساس افزایش نرخ اینترنت تاثیرات منفی بر بسیاری از کسب‌وکارها خواهد داشت، زیرا هزینه ارائه خدمات و نرم‌افزارهای مالی در پی این افزایش تعرفه، افزایش خواهد یافت و بی‌شک این افزایش نرخ موجب افزایش نرخ محصول نهایی و خدمات نیز خواهد شد. در نهایت با این تصمیم هزینه مضاعفی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به کاربر تحمیل خواهد شد.

وی با اشاره به ارائه بسته‌های اینترنت هدیه توسط دولت گفت: بازی ارائه درخواست افزایش نرخ بالاتر و تصویب نرخ پایین‌تر برای افزایش تعرفه، دیگر برای مردم قدیمی شده است. همچنین با تزریق مسکن‌های موقتی مانند ارائه بسته اینترنت هدیه دولت نیز هیچ اتفاق خوشایندی رخ نمی‌دهد.

رفع فیلترینگ کنید

این کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات در بیان راهکاری برای کاهش هزینه‌های اینترنت اظهار کرد: بهتر بود به‌جای افزایش تعرفه، برای رفع فیلترینگ اقدامی کرد، زیرا رفع محدودیت موجب افزایش تعداد کاربر و افزایش مصرف خواهد شد. این در حالی است که محدودیت و افزایش نرخ در نهایت نارضایتی مردم را به‌دنبال خواهد داشت.

2 گیگ پاسخگو نیست

نقره‌کار با اشاره به ادعای اپراتورها مبنی بر اینکه مشتریان پرمصرف مشکلی با افزایش نرخ ندارند، بیان کرد: اپراتورها اعلام کردند افزایش قیمت‌ها برای بسته‌های بیش از 2 گیگ اعمال می‌شود، این در حالی است که باتوجه به نیاز کاربران دیگر بسته‌های 2 گیگ پاسخگوی نیاز هیچ فردی نیست. در کل با افزایش نرخ اینترنت هزینه‌ای چه به‌طور مستقیم و چه غیرمستقیم به مخاطب پرمصرف و کم‌مصرف تحمیل خواهد شد.

سخن پایانی

خلاف وعده‌های داده‌شده درباره اینترنت ارزان یا حتی رایگان، حال سهم کاربران از اینترنت، محدودیت، کندی و گرانی است؛ محدودیتی که به‌عقیده کارشناسان علاوه بر تحمیل هزینه خرید فیلترشکن به کاربران، هزینه خرید اینترنت را نیز افزایش داده است. بر همین اساس می‌توان گفت یک شعار انتخاباتی دیگر رئیس‌جمهوری که ارائه اینترنت رایگان برای قشر ضعیف جامعه بود نیز در کنار سایر وعده‌های تحقق‌نیافته قرار گرفت. خبرنگار صمت به‌منظور کسب اطلاعات بیشتر با سخنگوی شرکت مخابرات تماس گرفت اما پاسخی دریافت نشد.