ماجرای مسمومیت سریالی دانشجویان چیست؟
شیگلوز یا اسهال خونی باسیلی، از بیماری‌های باکتریایی روده و نوعی کولیت التهابی عفونی است که به وسیله یکی از انواع شیگلا و از جمله شیگلاسونئی ایجاد می‌شود. تمام زیرگونه‌های شیگلا، از عوامل اصلی بروز اسهال‌های حاد خونی هستند و در حالی که آلودگی آب یا غذا باعث بروز این نوع از مسمومیت باکتریایی می‌شود، راه مسمومیت با این باکتری، خوردن آب یا غذای آلوده و ورود باکتری به دستگاه گوارش است که...
اعتماد نوشت: باز هم مزایده‌ها و مناقصه‌های ارزان‌قیمت با پیمانکاران سودجو بلای جان دانشجویان شد و این‌بار، قرعه مسمومیت با غذا‌های ناسالم طبخ شده در شرایط غیربهداشتی و با مواد غذایی بی‌کیفیت به جان دانشجویان دانشگاه‌های خوارزمی کرج و صنعتی اراک افتاد.
حدود 1200 دانشجو در سه دانشگاه قربانی انتفاع مشترک مسوولان و پیمانکاران شدند.
1- دانشگاه صنعتی اصفهان و حکایت آلودگی باکتریایی
هفته اول آذرسال جاری خبر رسید که تعداد زیادی از دانشجویان خوابگاهی دانشگاه صنعتی اصفهان، با علایم بالینی مشابه مسمومیت با مواد غذایی یا آب آشامیدنی آلوده و ناسالم، به بهداری دانشگاه مراجعه کرده و به دلیل شدت بدحالی، به بیمارستان‌های شهید اشرفی و 9 دی اصفهان منتقل شده‌اند. سیدعلی میرمحمدی‌میبدی، رییس دانشگاه صنعتی اصفهان تعداد این افراد را 270 نفر اعلام کرد، اما در فضای مجازی گفته می‌شد که تعداد دانشجویان مسموم شده تا 450 نفر هم افزایش داشته است.
تعداد دانشجویان مسموم شده در این دانشگاه در حدی افزایش داشته و شدت علایم بیماران در حدی بوده که کانال تلگرامی انجمن صنفی دانشجویان در صفحه خود نوشت: «جمعیت دانشجویان مسموم به نحوی است که امکانات بهداری دانشگاه توان پشتیبانی ندارد و از خوابگاه دانشجویان، تخت و چوب‌لباسی (برای سرم) جهت رسیدگی به وضعیت دانشجویان مسموم شده، به بهداری منتقل شده است.»
در حالی که شورای انجمن صنفی دانشجویان کشور، علت مسمومیت گسترده دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان را کیفیت غیراستاندارد غذای توزیع شده در شب‌های چهارشنبه و پنجشنبه؛ دوم و سوم آذر ماه اعلام کرده بود، مدیر روابط عمومی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفتگو با خبرنگار اعتماد، پیش از آنکه نتایج بررسی‌های تخصصی معلوم شود، آلودگی غذایی و کیفیت غیراستاندارد غذای توزیع شده را قاطعانه تکذیب و بر احتمال شیوع بیماری ویروسی یا گوارشی تاکید کرده بود.
روز پنجشنبه 10 آذر ماه و حدود یک هفته بعد از این حادثه، مرکز بهداشت استان اصفهان با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که عامل مسمومیت حدود 300 دانشجوی دانشگاه صنعتی اصفهان که غذای توزیع شده در سلف مرکزی دانشگاه را مصرف کرده بودند، باکتری «شیگلاسونئی» بوده است.
در متن این اطلاعیه آمده بود: «به دنبال اطلاع معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از بروز بیماری گوارشی در تعدادی از دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان در تاریخ سوم آذر سال جاری، اقداماتی به منظور تشخیص و ارزیابی روند شیوع بیماری و کنترل آن توسط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی صورت گرفت. تشکیل جلسه فوری و اعزام تیم واکنش سریع و استقرار در دانشگاه در ساعت 12 و 30 دقیقه همان روز، مصاحبه با برخی افراد علامت‌دار و ثبت شرح حال دانشجویان بیمار مقیم خوابگاه، تهیه نمونه‌های میکروبی و شیمیایی آب و نمونه‌های انسانی کرونا و التور، آموزش افراد، استقرار پزشک اپیدمیولوژیست در مرکز بهداشت دانشگاه و تکمیل پرسشنامه آنالیز ریسک مواد غذایی، بازرسی‌های مکرر از شرایط بهداشتی اماکن، بازرسی سامانه فاضلاب و پساب دانشگاه، گندزدایی اماکن و اعلام ممنوعیت موقت طبخ غذا در دانشگاه، از جمله این اقدامات به شمار می‌رود. در خصوص علت شیوع این بیماری با بررسی‌های صورت گرفته، احتمالا آلودگی غذای توزیع شده در سلف مرکزی در روز سه‌شنبه مورخ اول آذر سال جاری به باکتری شیگلاسونئی سبب بیماری تعدادی از دانشجویان مصرف‌کننده این وعده غذایی شده و در روز‌های بعد و به دنبال تماس این دانشجویان با سایرین، افراد دیگری نیز دچار علایم بیماری شده‌اند. پس از انجام اقدامات ذکر شده و به دنبال آزمایشات بعدی، نتایج آزمایشات میکروبی و شیمیایی آب مطلوب بوده و نتایج نمونه‌های مواد غذایی بررسی شده تا این لحظه نیز بر اساس اعلام معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مطابق استاندارد‌های لازم است. در این راستا مقرر شد تا ضمن تشدید نظارت‌ها بر مراکز حساس دانشگاه توسط کادر نظارتی دانشگاه و مرکز بهداشت شماره 2 اصفهان، کارشناسان بهداشت محیط جهت نظارت بر کلیه فرآیند‌های تهیه و طبخ غذا و بهداشت اماکن و فضا‌های دانشگاه حضور داشته و ضمن انجام آزمایشات مستمر و معاینات کامل سلامتی از پرسنل شاغل در رستوران‌ها، از به‌کارگیری نیروی متفرقه غیر از نیروی کار رسمی آشپزخانه در محل پخت و توزیع غذا ممانعت شود. همچنین مقرر شد تا اطلاع ثانوی، عرضه غذا‌های با ریسک آلودگی از جمله کباب کوبیده و جوجه‌کباب و محصولات فله‌ای (دسر، دورچین، سبزی خوردن، لبنیات و ماست خیار) ممنوع شود. ضدعفونی مستمر کلیه اماکن و فضا‌های دانشگاه به ویژه رستوران، خوابگاه، سرویس‌های بهداشتی و همچنین رعایت بهداشت فردی و عمومی توصیه اکید به منظور پیشگیری از این بیماری است.»
باکتری نامبرده در اطلاعیه مرکز بهداشت استان اصفهان، زیرگونه باکتری شیگلا (شیگلوز) است که بیشترین عفونت‌زایی را در انسان دارد.
شیگلوز یا اسهال خونی باسیلی، از بیماری‌های باکتریایی روده و نوعی کولیت التهابی عفونی است که به وسیله یکی از انواع شیگلا و از جمله شیگلاسونئی ایجاد می‌شود. تمام زیرگونه‌های شیگلا، از عوامل اصلی بروز اسهال‌های حاد خونی هستند و در حالی که آلودگی آب یا غذا باعث بروز این نوع از مسمومیت باکتریایی می‌شود، راه مسمومیت با این باکتری، خوردن آب یا غذای آلوده و ورود باکتری به دستگاه گوارش است که از طریق تهاجم به سلول‌های پوششی روده بزرگ و انتهای روده باریک سبب زخم مخاطی خونریزی‌دهنده همراه با ترشحات التهابی می‌شوند.
علایم بالینی این نوع مسمومیت باکتریایی، اسهال خونی، تب (90 درصد) استفراغ (76 درصد) دل‌پیچه و خستگی است. مهم‌ترین علت آلودگی آب و غذا به این باکتری، تماس فرد ناقل با مواد غذایی یا آب آشامیدنی است و دوره نهفتگی باکتری هم معمولا یک الی 4 روز خواهد بود.
2- دانشگاه خوارزمی - واحد کرج و حکایت داروخانه تعطیل و درمانگاه محروم از امکانات
حدود یک هفته بعد از انتشار خبر مسمومیت 300 دانشجوی دانشگاه صنعتی اصفهان با غذای ناسالم و آلوده، روز‌های پایانی هفته گذشته خبر جدیدی درباره مسمومیت جمع زیادی از دانشجویان دانشگاه‌های خوارزمی کرج و صنعتی اراک منتشر شد. اولین واکنش مسوولان این دانشگاه‌ها همچون دفعات گذشته، تشکیک در واقعیت و ربط دادن بدحالی دانشجویان به رعایت نشدن توصیه‌های بهداشتی در محیط خوابگاه و شیوع ویروس و آلودگی ویروسی بود در حالی که علایم بالینی دانشجویان، هیچ تفاوتی با علایم بالینی دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان نداشت و به استناد اخباری که شامگاه 10 آذر در کانال تلگرامی انجمن صنفی دانشجویان کشور منتشر شد، حدود 600 دانشجوی دانشگاه خوارزمی واحد کرج که از غذای سلف خوابگاه مصرف کرده بودند، علایم تهوع، بدن درد و لرز داشتند (رییس کل دادگستری استان البرز، روز شنبه و در دستور قضایی برای بررسی واقعه، تعداد مراجعان به مراکز درمانی دانشگاه را حدود 160 نفر اعلام کرد) در ادامه این اخبار گفته شده بود که تعداد دانشجویان با علایم مسمومیت در دانشگاه خوارزمی واحد کرج، در حدی زیاد بوده که درمانگاه مستقر در محوطه دانشگاه هیچ امکانی برای رسیدگی به این تعداد بیمار بدحال نداشته و به دلیل تعطیلی داروخانه مستقر در محوطه دانشگاه، حتی دارو و سرم هم برای مداوای اولیه دانشجویان موجود نبوده در حالی که مقررات خوابگاه هم، خروج دانشجویان دختر از محل خوابگاه را ممنوع کرده بوده و بنابراین، دانشجویان مسموم شده، به حبس تحمیلی و محروم از هر گونه امکان درمانی محکوم شده بودند.
طبق گزارشی که خبرگزاری ایسنا منتشر کرده، در نهایت و بعد از بروز بحران جدی به دلیل شمار بالای مسمومان، مسوولان خوابگاه ناچار به اعزام دانشجویان به مراکز درمانی استان می‌شوند، اما یکی از دانشجویان این دانشگاه، درباره لحظه‌های پیش از اعزام برای خبرنگار ایسنا تعریف کرده که «وضعیت دانشگاه به معنای واقعی کلمه، افتضاح بود. یک اتوبوس برای انتقال دانشجویان مسموم شده به محوطه دانشگاه آمد تا بچه‌ها را به بیمارستان کوثر کرج منتقل کند. ظرفیت اتوبوس پر شد و برای همه جا نبود.»
خبرنگار ایسنا در گزارش خود نوشته که وقتی برای پیگیری شرایط دانشجویان به درمانگاه دانشگاه خوارزمی می‌رود، علی حسن‌بیگی؛ ریاست این دانشگاه، از مصاحبه خبرنگار با پزشک درمانگاه و درباره آخرین وضعیت دانشجویان و تعداد مراجعان و بررسی علت وضعیت پیش‌آمده جلوگیری می‌کند و در نهایت، به جای زمینه‌سازی برای دسترسی آزادانه خبرنگار به اطلاعات صحیح و واقعی، یک متن مکتوب از سوی روابط عمومی این دانشگاه به خبرگزاری ابلاغ می‌شود که البته با واقعیت‌هایی که دانشجویان بدحال شاهد آن بودند، فاصله بسیار دارد.
در این اطلاعیه که در گزارش خبرنگار ایسنا هم منتشر شده، آمده بود: «دانشجویانی که با علایم بیماری به درمانگاه دانشگاه مراجعه کردند با بررسی‌های پزشک کشیک مراحل درمانی خود را طی و دارو‌های ملزوم توسط دانشگاه برای آن‌ها تهیه شد. همچنین با استقرار اتوبوس آمبولانس استان البرز در کنار خوابگاه دانشجویی شرایط حضور دانشجویان برای درمان تسهیل شد. در حال حاضر درمانگاه در شرایط عادی است و دانشجویان به خوابگاه برگشتند یا توسط آمبولانس به بیمارستان اعزام شدند. نکته قابل ذکر بررسی اتوماسیون غذای دانشجویی نشان می‌دهد تعدادی از مراجعه‌کنندگان به درمانگاه از غذای دانشگاه استفاده نکرده بودند.»
جمله پایانی این اطلاعیه یک نمود تکراری از تشکیک در واقعیت‌ها توسط مسوولان دانشگاه؛ آن هم پیش از روشن شدن نتایج آزمایش‌های تخصصی است چنانکه یکی از دانشجویان با انتقاد شدید از متن این اطلاعیه، تاکید کرده که «تمام دانشجویانی که بیمار شده‌اند از غذای سلف مصرف کرده‌اند.»
روز شنبه، دانشگاه خوارزمی با انتشار گزارشی درباره رخداد‌های اخیر این دانشگاه توضیح داد. در این گزارش هم همان‌گونه که انتظار می‌رفت، مسمومیت دانشجویان به دلیل مصرف غذای بی‌کیفیت و ناسالم دانشگاه تکذیب شده و در عوض، تلاش برای القای دلایلی خارج از مسوولیت مسوولان دانشگاه پررنگ است.
در این گزارش آمده است: «پیرو مراجعه تعدادی از دانشجویان خوابگاه پردیس حصارک به درمانگاه دانشگاه، ریاست دانشگاه خوارزمی، معاونت دانشجویی و جمعی از مدیران مسوول طی روز‌های پنجشنبه و جمعه در محل دانشگاه حضور یافتند و ضمن بررسی و تسهیل فرآیند‌های درمانی دانشجویان، هماهنگی‌های لازم جهت جمع‌آوری اطلاعات میدانی و اطلاعات سامانه‌های تغذیه دانشگاه را به عمل آوردند و تحلیل موضوع در دستور کار قرار گرفت.»
در ادامه این گزارش با سرشماری تعداد دانشجویان مصرف‌کننده غذا‌های توزیع شده در شب چهارشنبه تا ظهر جمعه و کنار هم قرار دادن انبوهی عدد و رقم، با یک پیشداوری آشکار و جانبدارانه اعلام شده که «تعداد دانشجویان استفاده‌کننده از شام چهارشنبه شب سلف دانشجویی دانشگاه، 1008 نفر، تعداد دانشجویان مراجعه‌کننده دارای علایم بیماری از شب چهارشنبه تا ظهر روز جمعه، 147 نفر بوده و با توجه به آمار فوق می‌توان مشاهده کرد که نسبت دانشجویان دارای علایم بیماری به کل دانشجویان استفاده‌کننده از شام سلف دانشجویی در شب چهارشنبه در حدود 16 درصد است... با توجه به این آمار می‌توان گفت که احتمال ابتلای دانشجویان به علایم بیماری ناشی از غذای سلف دانشجویی عملا بسیار پایین و تقریبا منتفی است... با توجه به تمامی تحلیل‌های ارایه شده، سایر فرضیات مربوط به ابتلای دانشجویان در دست بررسی است. همچنین نمونه‌برداری‌های مورد نیاز انجام گرفته و آزمایش‌های مورد نیاز روی نمونه‌ها در دست انجام است.»
نکته مبهم این است که چطور پیش از معلوم شدن نتایج هر تشخیص تخصصی و پزشکی و صرفا به استناد چند عدد و رقم و بدون در نظر گرفتن مقاومت بدنی و تفاوت‌های جسمانی هر انسان، فرض بر برائت از اهمال و خطا گذاشته شده و حتی تلاش می‌شود که این باور به مردم و مخاطبان و والدین صد‌ها دانشجوی این دانشگاه القا شود که علت بیمارشدن فرزندشان، هیچ ارتباطی به مسوولان دانشگاه و کوتاهی در وظایف‌شان نداشته؟
مسوولان وزارت علوم که شامل روسای دانشگاه‌ها و معاونان و مدیران ایشان هم هستند، پیش از آشکار شدن هر گونه نتیجه بررسی تخصصی، حکم به برائت خود می‌دهند و از مسوولیت تامین سلامت دانشجویان شانه خالی می‌کنند که قطعا این جانبداری از پیمانکاران نامرئی مسوول طبخ و تامین غذای دانشگاه‌ها، بویی جز انتفاع مشترک نمی‌دهد.
3 - دانشگاه صنعتی اراک و ادعای تکراری «نقش ویروس»ها
همزمان با انتشار خبر مسمومیت حدود 600 تن از دانشجویان خوابگاهی دانشگاه خوارزمی واحد کرج، کانال تلگرامی انجمن صنفی دانشجویان کشور خبری هم درباره مسمومیت تعدادی از دانشجویان دانشگاه صنعتی اراک بعد از خوردن غذای سلف دانشگاه منتشر کرد در حالی که علایم بالینی این دانشجویان هم مشابه دو مورد اخیر و شامل بدن درد، اسهال و استفراغ بود. در این خبر هم گفته می‌شد که دانشجویان مسموم شده، به دلیل شدت علایم، به بیمارستان منتقل شده‌اند و همزمان البته مسوولان دانشگاه ادعا کرده‌اند که «دلیل وضعیت، ابتلای دانشجویان به نوعی ویروس است.»
آقایان وزارت علوم، باکتری و ویروس با هم فرق دارند!
دیروز سازمان امور دانشجویان با صدور اطلاعیه‌ای نسبت به سه رخداد مسمومیت در دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، خوارزمی واحد کرج و صنعتی اراک، واکنش نشان داد اگرچه در متن این اطلاعیه، هیچ اشاره‌ای به آلودگی و کیفیت نازل غذای توزیع شده در سلف‌های دانشگاه‌ها و مسمومیت غذایی دانشجویان نشده و سازمان امور دانشجویان می‌خواهد این باور را القا کند که سه رخداد دو هفته اخیر، «بیماری گوارشی» بوده آن هم در حالی که فقط نتایج قطعی از علت رخداد دانشگاه صنعتی اصفهان حکایت از آلودگی باکتریایی غذا‌های توزیع شده در سلف خوابگاه این دانشگاه دارد و بنابراین «بیماری گوارشی» که مفهومی بسیار گسترده و البته، مفری برای سبک شدن بار مسوولیت است، هیچ ارتباطی با انتقال انسانی آلودگی باکتریایی به غذا‌های طبخ و توزیع شده بین دانشجویان این دانشگاه ندارد.
در متن این اطلاعیه، حتی توضیحات اطلاعیه مرکز بهداشت استان اصفهان درباره آلودگی باکتریایی منتقله از انسان به غذای توزیع‌شده در سلف دانشگاه هم نادیده گرفته شده و تاکید بر این است که علت رخداد مسمومیت حدود 300 دانشجو در خوابگاه دانشگاه صنعتی اصفهان، شیوع یک ویروس بوده در حالی که با توجه به مندرجات اطلاعیه مرکز بهداشت استان اصفهان درباره بیماری‌زایی باکتری شیگلاسونئی، حداقل جامعه دانشگاهی کشور می‌داند تفاوت ویروس و باکتری، نوع و نحوه بیماری‌زایی ویروس و باکتری چیست.
در متن اطلاعیه سازمان امور دانشجویان آمده است: «به اطلاع دانشگاهیان و ملت شریف ایران می‌رساند، به دنبال بروز بیماری گوارشی تعدادی از دانشجویان دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، صنعتی اراک و خوارزمی «پردیس کرج» نظر به اهمیت سلامت دانشجویان، سازمان امور دانشجویان به عنوان حامی حقوق مادی و معنوی دانشجویان، از ابتدای بروز این بیماری، اقدامات نظارتی و پیگیری مسائل به وجود آمده را در این دانشگاه‌ها دنبال کرده و تا حصول نتیجه نیز ادامه خواهد داد. با توجه به شیوع بیماری‌های تنفسی و گوارشی در فصل پاییز، با پیگیری‌های انجام‌شده اقدامات نخستین، اعم از آزمایش‌های مختلف از آب آشامیدنی و غذای دانشجویان و همچنین نمونه‌برداری‌های انسانی صورت گرفته است که نتایج آن در دست بررسی است و تحقیقات اولیه پاتولوژیست‌ها در دانشگاه صنعتی اصفهان، حاکی از منشا ویروسی این بیماری گوارشی است و در دانشگاه خوارزمی و صنعتی اراک منتظر دریافت نتیجه آزمایشات انجام شده هستیم.
این سازمان با تشکیل کمیته‌ای متشکل از کارشناسان و متخصصان مرتبط ضمن بررسی همه‌جانبه و بازدید میدانی از دانشگاه‌های مذکور، برنامه‌ریزی و اقدامات لازم را آغاز کرده است؛ لذا هم‌اکنون شرایط دانشگاه‌ها در حالت پایدار بوده و همکاران ما با هماهنگی دانشگاه‌های علوم پزشکی مربوطه بر کلیه فرآیند‌های تهیه، طبخ و توزیع غذا نظارت دارند.
در همین راستا، سازمان امور دانشجویان به دانشگاهیان محترم و خانواده گرانقدر دانشجویان ضمن تاکید بر حفظ آرامش و عدم توجه به شایعات، این اطمینان را می‌دهد که متخصصان حوزه سلامت و مسوولان دانشگاه‌ها در تلاش هستند تا ضمن جلوگیری از تکرار این‌گونه اتفاقات با جدیت پیگیر علل و عوامل این حادثه باشند.»
از میان اخبار