مافیا در کمین 55 هزار تن زباله
وجود مافیای زباله توهم نیست چون به‌واقع وجود دارد و در عین بی‌نظمی، منظم کار می‌کند؛ مافیایی که آموخته چطور زودتر و باانگیزه‌تر از شهرداری‌های کشور بر سر سطل‌های زباله حاضر شود و چگونه با سرعت زباله‌ها را تفکیک کرده و چطور آنها را در سریع‌ترین زمان ممکن به پول نقد تبدیل کند.
وجود مافیای زباله توهم نیست چون به‌واقع وجود دارد و به گفته محمدعلی پورنیا، کارشناس مسائل شهری، در عین بی‌نظمی، منظم کار می‌کند؛ مافیایی که آموخته چطور زودتر و باانگیزه‌تر از شهرداری‌های کشور بر سر سطل‌های زباله حاضر شود و چگونه با سرعت زباله‌ها را تفکیک کرده و چطور آنها را در سریع‌ترین زمان ممکن به پول نقد تبدیل کند.
گردش‌های مالی عجیب و غریب
پای مافیا که وسط می‌آید عددهای درشت هم‌جولان می‌دهند مخصوصا در حوزه پسماند که ارقام تولید روزانه‌اش در ایران نیز درشت است. هر روز 45 هزار تن زباله در مناطق شهری و 10 هزار تن پسماند در مناطق روستایی تولید می‌شود (55 هزار تن) که این آمار متعلق به دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌هاست. در تهران نیز روزانه 7500 تن زباله تولید می‌شود که آخرین عدد اعلامی از زبان رئیس سازمان محیط زیست است؛ کسی که تازگی‌ها از دستگاه قضا خواسته تا به ماجرای مافیای زباله وارد شود. یک کارشناس اقتصادی نیز با یک حساب سرانگشتی خسارتی را که بلاتکلیفی زباله‌ها در ایران فقط به حوزه محیط زیست وارد می‌کند برآورد کرده از این قرار که طبیعت هر سال حدود 50 هزار میلیارد تومان از این بابت لطمه می‌خورد؛ در حالی که ارزش صنعت بازیافت زباله در چین سالانه 40 میلیارد تومان است. ما مردمی زباله‌سازیم که آمارها آیینه خوبی بر رفتارمان هستند. در آمارهای رسمی متوسط سرانه تولید زباله برای هر شهرنشین 760گرم و در روستاها 485گرم اعلام شده که 2.5 برابر بیشتر از متوسط جهانی است. در این میان در حالی که طبق بررسی‌های سازمان شهرداری‌ها، 65 درصد از پسماندهای تولیدی «تر» و 35 درصد آن «خشک» است و فقط 10 درصد زباله‌ها از مبدا تفکیک می‌شوند که جولان زباله‌گردها در کوچه‌ها و خیابان‌ها و هجوم حریصانه آنها به سطل‌های زباله شهر را توجیه می‌کند؛ آدم‌هایی که گر چه بر سر سفره مافیای پسماند نشسته‌اند اما کمترین سهم را از این تجارت بزرگ و پرسود می‌برند.
چرا مافیای زباله از بین نمی‌رود؟
اگر بپذیریم که روزانه دست کم 55 هزار تن زباله در ایران تولید می‌شود این عدد را نیز باید به خاطر بسپاریم که مجموع تولید سالانه زباله در ایران بیش از 20 میلیون تن است. اگر از این میزان زباله تولیدی یک‌سوم آن خشک و حدود یک‌چهارم قابل پردازش باشد یعنی سالانه حداقل پنج میلیون تن پسماند با ارزش در ایران تولید می‌شود که قاعدتا در آشفته‌بازار مدیریت پسماند در کشور سهم بزرگی از آن در اختیار مافیای زباله قرار می‌گیرد که محمدعلی پورنیا، کارشناس شهری، تاکید می‌کند که شک نکنید وقتی زباله، طلای کثیف خوانده می‌شود شبکه‌های سازمان‌یافته غیر قانونی که مافیا خوانده می‌شوند حتما برای رسیدن به آن تلاش مضاعفی می‌کنند.
او معتقد است: زباله‌گردهای سطح شهر تهران قطعا تحت نظر این مافیا کار می‌کنند، چون به‌صورت مویرگی در همه کوچه‌ها، خیابان‌ها و محله‌ها به‌صورت شبانه‌روزی حاضرند و همه‌شان با تجهیزاتی واحد از جمله کیسه‌های بزرگ متحدالشکل کار می‌کنند.
این کارشناس البته می‌گوید: اگر این زباله‌گردها فقط یک هفته کار نکنند شهرداری تهران برای جمع‌آوری پسماند و تفکیک آنها به مشکل برمی‌خورد زیرا به لحاظ امکانات و زیرساخت‌ها مشکلاتی دارد. بنابراین مافیا هم به خودش سود می‌رساند و هم به نوعی به مردم شهر! البته اگر از این طنز تلخ بگذریم به چالش‌هایی که به این مافیا جان می‌دهد و از قدرت شهرداری‌ها برای مقابله با آن می‌کاهد، برمی‌خوریم؛ مافیایی که حتی بعد از فروردین 1400 که طرح جامع مدیریت پسماند در شورای شهر تهران تصویب شد نیز از بین نرفت و حتی خم به ابرو نیاورد.
پورنیا هنگام بررسی این چالش به ما توضیح می‌دهد که علت را می‌توان در دو ایراد اساسی جست‌وجو کرد؛ اول ناآگاهی مدیران شهری و نبود افراد متخصص در راس امور و دوم تغییرات و جابه‌جایی‌های مداوم مدیران که مانع عملیاتی‌شدن برنامه‌ها و مسبب اجرای پیشنهادهای سلیقه‌ای است. از این پیشنهادهای سلیقه‌ای لااقل در تهران کم نبوده است. مثل پیشنهاد دردارکردن سطل‌های زباله و قفل‌زدن به آنها یا زیرزمینی‌کردن مخازن زباله برای اینکه دست زباله‌گردها به آشغال‌ها نرسد که البته هیچکدامش نیز عملیاتی نشد. اما مافیای زباله در ایران در حالی بر سر یک سفره رنگین نشسته و به شهرداری‌ها نیز چشم‌غره می‌رود که بسیاری از کشورهای جهان با مدیریت درست زباله‌ها موجب افزایش درآمد شهرداری‌ها و رفاه حال مردمان شهرها و روستاها شده‌اند.
خوب است این آمارها به نقل از یک کارشناس اقتصادی یادمان باشد؛ اینکه سالانه در جهان حدود دو میلیارد تن زباله شهری و صنعتی تولید می‌شود که ارزش بازار آن از مرحله جمع‌آوری تا بازیافت به 500 میلیارد دلار می‌رسد اما ما همچنان به اقتصاد پسماند بی‌توجهیم و میدان را برای مافیا باز می‌گذاریم.»