مجلس شورای ملی چگونه سردار سپه را شاه ایران کرد؟

به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری فارس، پنجمین مجلس شورای ملی در 22 بهمن 1302 خورشیدی افتتاح و در مدت قانونی خود در تاریخ 22 بهمن 1304 پس از دو سال به پایان رسید. این مجلس با نطق محمدحسن میرزا ولیعهد احمدشاه قاجار بازگشایی شد.

دور پنجم قانون‌گذاری (مجلس شورای ملی) ایران یکی از ادوار بسیار مهمی است که اهمیت بسیاری در تاریخ مشروطیت ایران، خصوصا تاریخ سیاسی ایران دارد. در این دوره یک سلسله حوادث و وقایع بسیار مهمی روی داده که در سایر ادوار نیز اهمیت داشته است؛ زیرا جریان تاریخ سیاسی و اجتماعی و اداری و اقتصادی و بالاخره تاریخ عمومی ایران را عوض کرده است. هزاران حادثه و اتفاق، مولود مجلس پنجم است که مهم‌ترین وقایع و حوادث آن انقراض سلسله کهنسال قاجاریه است. به همین دلیل مجلس پنجم از لحاظ اهمیت با هیچ یک ادوار مجلس شورای ملی قابل مقایسه نیست.

در این دوره، فعالیت نمایندگان اقلیت و اکثریت و واکنش آنان در برابر حوادث و وقایعی که در ایران رخ می‌داد تأثیر قابل ملاحظه‌ای در تغییر مسیر حکومت ایران و جریان‌های سیاسی و اجتماعی و اقتصادی آینده داشت. اکثریت مجلس در این دوره نمایندگان ائتلافی فراکسیون تجدد (حدود 40 تن) به رهبری سیدمحمد تدین و فراکسیون سوسیالیست‌ها (حدود 14 تن) به رهبری سلیمان‌میرزا تشکیل شد و در برابر اکثریت فراکسیون اقلیت قرار داشت که به رهبری سیدحسن مدرس اداره می‌شد.

اقلیت و اکثریت به سنت پارلمانی در برابر یکدیگر فعالیت می‌کردند و حوادث سیاسی روز باعث بحران و تشنج بین این دو نیروی سیاسی شد. در جلسه پنجم مورخ 7 اسفند ماه 1302 حوادثی در بیرون از مجلس رخ داد که به نزاع و مناقشه بین نمایندگان اقلیت و اکثریت منجر شد و با نواخته شدن سیلی یکی از نمایندگان اکثریت به صورت رهبر اقلیت یعنی سیدحسن مدرس، زمینه تظاهراتی از طرف مردم در خارج از مجلس مهیا شد.

این تظاهرات را سردار سپه به بهانه نهضت جمهوری‌خواهی و با پشتیبانی فراکسیون اکثریت و با توهین به رهبر اقلیت ساماندهی کرد و واکنش مردم، علما و سایر طبقات را برانگیخت. در داخل مجلس نیز واکنش کتک خوردن شهید مدرس به صورت امتناع عده‌ای از نمایندگان مجلس از همکاری با اکثریت پدید آورد و پاره‌ای از آنها به گروه اقلیت پیوستند و عده‌ای دیگر نیز در شمار منفردان مجلس درآمدند.

به این ترتیب نهضت جمهوری‌خواه سردار سپه به علت مخالفت فراکسیون اقلیت در داخل مجلس و مخالفت علما و روحانیون و رؤسای محلی و اصناف که در تاریخ 2 فروردین ماه 1303 در محوطه عمارت مجلس و میدان بهارستان اجتماعی بزرگی تشکیل دادند و به تظاهرات پرداخت، عقیم و خنثی ماند، ولی نغمه مخالفت با خاندان قاجار با بر هم خوردن نقشه جمهوری‌خواهی خاموش نشد و سردار سپه زمینه برچیده شدن خاندان قاجار را فراهم ساخت.

سرانجام در جلسه 9 آبان ماه 1304 با خلع احمدشاه قاجار طبق ماده واحده با اکثریت 80 رأی موافق در مقابل 5 رأی مخالف، سلطنت قاجاریه انقراض پیدا کرد و حکومت موقت به سردار سپه واگذار شد. مجلس برای تعیین پادشاه و ولیعهد، تأسیس مجلس مؤسسان را ضروری دانست و مجلس مؤسسان تشکیل شد. این مجلس نخستین جلسه خود را در 15 آذر ماه 1304 تشکیل داد و در 21 آذر ماه همین سال و طی چهارمین جلسه خود طبق مواد 36، 37 و 40 متمم قانون اساسی سلطنت را به سردار سپه واگذاشت و در روز 24 آذر ماه، مراسم سوگند به عمل آمد. مجلس پنجم در تاریخ 22 بهمن 1304 خاتمه یافت و رضا پهلوی در تاریخ 4 اردیبهشت ماه 1305 به طور رسمی تاج‌گذاری کرد.

انتهای پیام /