مسؤلان ارشد دولت روحانی با ممانعت از جذب نیروی تربیت معلم "کمبود شدید معلم" امروز را رقم زدند

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ دیگر فرقی نمی‌کند در قلب پایتخت باشد یا در مناطق محروم کشور، هم اکنون برخی مدارس کشور با گذشت 18 روز از مهر همچنان کلاس‌های درس بدون معلم را تجربه می‌کنند.

هر چند که آموزش‌وپرورش در آستانه ورود به مهر از کمبود 200 هزار معلم خبر داده بود اما این را هم گفته بودند که طبق برنامه‌ریزی‌ها، هیچ کلاسی بدون معلم نخواهد ماند اما برنامه‌ها آنگونه که روی کاغذ طراحی شده بود در میدان عمل پیش نرفت و مهر آمد اما در هجدهمین روز، هنوز هم برخی مدارس در جست‌وجوی معلمند.

اما ریشه کمبود امروز کجاست؟! ریشه وضعیت امروز آموزش‌وپرورش در کمبود معلم را باید در سیاست و عملکرد مسؤلان ارشد دولت و وزارت آموزش و پرورش طی 10 سال گذشته جست‌وجو کرد، سیاست‌هایی که با کم کردن پذیرش دانشجو معلم در دانشگاه فرهنگیان و در مقابل عدم استخدام معلم به تعداد مورد نیاز، برداشتن بار مدرسه‌داری از دوش دولت و محول‌کردن آن به بخش خصوصی نوشته شد و حالا چند سال بعد نتیجه این سیاست‌ها را در مدارس دولتی عادی با کمبود شدید معلم شاهد هستیم.

رضا مراد صحرایی؛ وزیر آموزش و پرورش نیز در این باره گفته است: کمبود معلم در طول دو سال این دولت ایجاد نشده است، کمبود معلم زمانی ایجاد شد که ظرفیت دانشگاه فرهنگیان که دانشگاه راهبردی نظام است به کمتر از 4 هزار نفر کاهش یافت و امروز آثار این سیاست غلط را در آموزش و پرورش مشاهده می‌کنیم.

با این حال امسال نیز اشتباهاتی رخ داد که به این بحران دامن زد از جمله تأخیر در اعلام نتایج آزمون استخدام آموزگار و دبیر که اردیبهشت و مرداد برگزار شد و خالی ماندن 11 هزار ظرفیت آزمون آموزگاری، تا جایی که هم‌اکنون به گفته برخی معلمان دوره ابتدایی، معاونان مدرسه به کلاس‌های درس بدون معلم می‌روند و دانش‌آموزان را با نقاشی سرگرم می‌کنند و در دوره متوسطه نیز دانش‌آموزان در ساعات دروسی که برای آنها معلم تأمین نشده است، در حیاط مدرسه حضور می‌یابند.

دانش‌آموزان تهرانی همچنان در انتظار رسیدن معلمان!

از سوی دیگر در جریان کمبود معلم، براساس آمار غیررسمی بیش از 10 هزار معلم رسمی آموزش و پرورش مأمور به خدمت درمدارس غیردولتی و مجلس هستند! برای آنکه بزرگی این عدد را بهتر درک کنیم باید بدانیم که این تعداد معادل نیمی از ظرفیت سالانه پذیرش دانشجو معلم در دانشگاه فرهنگیان است.

کمبود شدید معلم در مهر 1402

علی فرهادی؛ معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش نیز درباره بحران کمبود معلم در مهر امسال گفت: 30 هزار معلم می‌توانستند قبل از مهر ماه بازنشسته شوند اما به دلیل کمبود معلم به خدمت خود ادامه دادند.

به گفته او، افزایش جمعیت دانش‌آموزان و میزان بازنشستگی معلمان در مهر امسال در طول 12 سال گذشته بی‌نظیر بود، علاوه بر این ناترازی دانشگاه فرهنگیان در پذیرش دانشجو معلم طی سال‌های 92 تا 97 منجر به آن شد تا مهر امسال با کمبود نیروی انسانی به نسبت نیاز آموزش و پرورش مواجه شویم البته اکنون کلاس درس بدون معلم نداریم! و به زودی تا پایان مهر تکمیل ظرفیت آزمون آموزگاری به تعداد 11 هزار نفر برگزار می‌شود و این نیروها به مدارس اعزام خواهند شد.

بیش از 4 هزار کمبود معلم فقط در تهران

مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در نامه‌ای به محمدباقر قالیباف؛ رئیس مجلس درباره کمبود معلم، تصریح کرده است که در تهران بیش از 4 هزار کمبود معلم وجود دارد که این مسئله عملاً موجب تعطیلی مدارس یا افت شدید کیفیت آموزشی خواهد شد.

مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاداتی هم برای جبران کمبود معلم ارائه کرده است از جمله تدریس موظف 6 ساعت در هفته برای کارکنان اداری، ابطال مأموریت نیروهای آموزش‌وپرورش به سایر سازمان‌ها و مدارس غیردولتی، اعطای مجوز 6 ساعت حق‌التدریس نیروهای اداری، لغو تقلیل ساعت کاری نیروهای 20 سال به بالا و افزایش سقف موظفی نیروهای مشاغل دبیری به 30 ساعت مشروط به جبران خدمات.

دبیرستان‌هایی که همچنان برای برخی دروس معلم ندارند

در همین ارتباط احمد عابدینی، معاون سابق شورای عالی آموزش و پرورش در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم درباره کلاس‌های درس بدون معلم گفت: من مدت‌ها، در شورای عالی آموزش و پرورش، هم به‌عنوان دبیرکمیسیون منابع انسانی و هم معاون دبیرکل درباره موضوع منابع انسانی و تأمین معلم بررسی و فعالیت داشتم؛ وقتی می‌بینم امسال هنوز در دومین هفته مهر حدود 23 هزار کلاس درس بدون معلم هستند، این موضوع صرفاً بر اساس شنیده‌ها نیست، دختر خود من، در شهر تهران برای چند درس معلم ندارد.

وی افزود: اگر یک شاخص و معیاری برای سوءمدیریت و عملکرد یک مجموعه نیاز باشد، همین کلاس‌های درس بدون معلم کافی است، معتقدم مسبب اصلی این وضعیت اسف‌بار آموزش و پرورش است.

ناتوانی پیش‌بینی نیاز به منابع‌انسانی مورد نیاز و برنامه‌ریزی برای آن

معاون سابق شورای عالی آموزش و پرورش گفت: مشکلات و مسائل آموزش و پرورش عمدتاً درون سازمانی است. ما سال‌هاست شاهد بی‌تدبیری و انتخاب افراد فاقد صلاحیت در این سازمان بزرگ و سرنوشت‌ساز هستیم، حدود 10 تا 12 سال گذشته، چندین نامه از سوی شورای عالی آموزش و پرورش به مرکز نیروی انسانی وزارتخانه ارسال شد و مسئولان آن به کمیسیون شورا دعوت شدند. در کمیسیون بارها تاکید شد که باید آموزش‌پرورش تدبیری برای تأمین معلم در آینده داشته باشد، گفته شد حداقل باید نیروی انسانی مورد نیاز 5 سال آینده را پیش‌بینی و برای تأمین و تربیت آن تدابیری بیاندیشند.

عابدینی ادامه داد: آموزش و پرورش باید توانایی پیش‌بینی نیروی انسانی مورد نیاز خود را حداقل برای 20 سال آینده داشته باشد اما فعلاً از خیر این خواسته منطقی گذشتیم، حداقل اعلام کنند برای 5 سال آینده به چه تعداد نیرو نیاز دارند. این کار چندان دشوار نیست، چون هم میزان موالید در کشور مشخص است، هم آمار وجود دارد اما آموزش و پرورش نتوانسته برآورد حداقلی از معلمان مورد نیاز خود را اعلام کند.

وی بیان کرد: هزاران معلم خوب و توانمند در دانشسرا و تربیت معلم تحصیل کرده‌اند و هم‌اکنون، حتی برخی از مواقع با الزام و اجبار با حدود 45 سال سن و تجربه معلمی فراوان، بازنشسته می‌شوند اما از سوی دیگر شاهدیم که با آزمون‌های استخدامی افراد با 40 سال سن به عنوان معلم جذب می شوند که بعضی از آنها باید در دوره ابتدایی به دانش‌آموزان 7 ساله درس دهند و با آنها ارتباط برقرار کنند!

بیش از 50 درصد معلمان موجود، حتی یک روز آموزش معلمی ندیده‌اند

معاون سابق شورای عالی آموزش و پرورش با انتقاد از ورود معلمانی به مدارس که حتی یک روز دوره آموزش معلمی را طی نکرده‌اند، گفت: این وضعیت نمی‌تواند با فلسفه تعلیم و تربیت باکیفیت سازگار باشد و هم اکنون 50 درصد نیروهای موجود در آموزش و پرورش یک روز آموزش معلمی ندیده‌اند و در مدارس تدریس می‌کنند البته وضعیت سایر معلمان هم در بحث تربیت و توانمندسازی قابل دفاع نیست.

حتی تنفس دانش‌آموز در کلاس‌های درس 40 نفره دشوار است!

عابدینی درباره ریشه‌ها و دلایل کمبود معلم که عمدتاً به سیاست‌های نادرست اتخاذ شده مرتبط است، گفت: مشکل کمبود معلم در سال‌های گذشته با کاهش جذب دانشجو معلمان در دانشگاه فرهنگیان ایجاد شد و هم اکنون نیز ادامه دارد. دوره چهار ساله تربیت معلم در دانشگاه فرهنگیان، نداشتن هیئت علمی کافی و با کیفیت و فضای استاندارد از جمله مشکلات اصلی دانشگاه محسوب می‌شود.

وی افزود: در چنین شرایطی، برای جبران کمبود معلم بسیاری از شاخص‌های مصوب را زیر پا گذاشته‌اند و جمعیت برخی از کلاس‌های درس به‌ویژه در دوره ابتدایی به 40 و حتی 45 نفر می‌رسد، واقعاً نفس کشیدن در این کلاس‌ها برای دانش آموز مشکل است و معلم صرفاً می‌تواند نقش مبصر را ایفا کند.

عملکرد و ماموریت دانشگاه فرهنگیان باید تغییر کند

معاون سابق شورای عالی آموزش و پرورش ادامه داد: دانشگاه فرهنگیان می‌توانست بازوی علمی و اجرایی بسیار خوبی برای آموزش و پرورش باشد اما اکنون دانشگاه به مرکزی برای حضور مسئولان و مدیران برکنار شده تبدیل شده است از سوی دیگر این روش که دانشگاه فرهنگیان اقدام به پذیرش دانش‌آموزان و آموزش آنها در طول 4 سال می‌کند، نادرست است و همین موضوع یکی از دلایل کمبود معلم است.

وی ادامه داد: دانشجومعلمان از همان بدو ورود خود استخدام هستند بنابراین برخی از آنها تمایل چندانی به درس خواندن ندارند و برای این کار تلاش قابل اعتنایی انجام نمی‌دهند چون می‌دانند با حداقل معدل هم می‌توانند وارد حرفه معلمی شوند و کسب معدل 11 یا 18 در فرآیند معلم شدن آنها هیچ تأثیری ندارد، دانشگاه فرهنگیان باید از ماموریت تخصص‌گرایی به سمت آموزش‌های حرفه‌ای تغییر جهت دهد و در همراهی با سایر دانشگاه‌ها برای تربیت معلم اقدام کند.

معاون سابق شورای عالی آموزش و پرورش بیان کرد: اگر آموزش‌پرورش به معلم نیاز دارد، چرا فرایند استخدام را یک سال زودتر برنامه‌ریزی و آغاز نمی‌کند، آیا با آزمون و مصاحبه نیم ساعته می‌توان معلم با کیفیت استخدام کرد؟ اگر قرار است به شیوه اصولی اقدام به استخدام معلمان توانمند کرد، حداقل به دو سال زمان نیاز است، یک سال برای آزمون و استخدام و یک سال برای آموزش و توانمندسازی.

معلمان مأمور به مجلس و مدارس غیردولتی در بحران کمبود معلم

عابدینی درباره تغییرات در ساماندهی معلمان گفت: ساماندهی منابع انسانی باید به گونه‌ای باشد که معلمان هر ساله جابجا نشوند، این ساماندهی باید حداقل هر سه سال یک بار انجام شود یعنی در یک دروه تحصیلی بتوان برای معلم و مدرسه برنامه‌ریزی کرد؛ بی‌توجهی به این موضوع باعث شده است تا هم‌اکنون در برخی مناطق به شدت کمبود معلم داشته باشیم و در برخی مناطق نیز مازاد نیرو از سوی دیگر در شرایطی که کمبود معلم وجود دارد، هزاران معلم به سازمان‌های دیگر مانند مجلس، مدارس غیردولتی و سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها مأمور می‌شوند.

وی یادآور شد: اگر مسئولان و مدیران مجموعه نتوانند برای کمبود و نیاز به معلم برنامه‌ریزی و پیش‌بینی کنند، پس حضور آنها و بود و نبودشان چه فایده‌ای دارد و اگر وضعیت به شیوه فعلی ادامه یابد خود معلمان بهتر می‌توانند مدارس را اداره کنند.