مستند «پایان جنگ»؛ روایتی از جانبازان فراموش شده

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو - فاطمه یگانه؛ مستند «پایان جنگ» به کارگردانی محمد علی صادقی، در بخش جایزه شهید آوینی جشنواره فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» حضور دارد. این مستند سه‌شنبه 28 آذرماه در سالن شماره 5 پردیس چارسو، اکران شد.

عده‌ای از اهالی رسانه، مشتاقانه مقابل سالن شماره‌ی 5 انتظار آغاز اکران مستند را می‌کشیدند. پس از شروع شدن «پایان جنگ»، اغلب میخکوب مردی شدند که مانند خلبانی آماده‌ی پرواز، به خوبی صحبت‌های پیش از پرواز را مقابل آینه می‌گوید.

قاب‌ها، نشانه‌ای از سادگی یا بهتر است بگویم فراتر از سادگی و نشاندهنده‌ی فقر بود؛ مانند یوار‌های نمزده و رنگ و رو رفته، وسایل قدیمی خانه. محمد ذبیحی 15 ساله بود که جنگ شروع شد. او می‌گوید:«هرکس لیاقت شهید شدن ندارد». با این حال، او خیلی جوان بود که پا به جنگ گذاشت. آنچه که از زوایای گوناگون مستند مشخص است، حمایتگری مادر اوست. مادری که اندیشه‌ی برای خدا شهید شدن را در ذهن فرزند خود نهادینه کرد. در سکانسی مادر محمد به سوال «دوست داری شهید شوی؟»، پاسخ مثبت داد. مادری که در قاب‌های تکراری مثل شستن ظرف‌های تلنبار شده در سینک، قلیون کشیدن جلوی در خانه، تماشای تلوزیون، نشان داده می‌شود، مادری صبور است که گویا درد واقعیت‌ها را پذیرفته و چین و چروک صورت او، بیانگر گرمی و سردی چشیدن روزگار است. مادر محمد زنی حمایتگر است؛ حامی اندیشه‌های میهن دوستانه و مجاهدانه‌ی فرزندش. شاید این اندیشه‌ی حمایتگری به نوه‌های او نرسیده که پسرش را در زندگی تنها گذاشته‌اند.

کارگردان سعی کرده است در ابعاد گوناگون و با توجه به نمادهایی، تنهایی شخصیت‌های اصلی مستند که محمد و مادرش هستند، به نمایش بکشاند؛ مانند آن لحظه که محمد بر پنجه‌ی پا لب دریا نشسته و قایقی خالی، روی امواج ملایم، تاب می‌خورد. درواقع می‌توان گفت که مستند «پایان جنگ»، به آسیب‌هایی پرداخته که افرادی متحمل آن هستند که روزی به لحاظ قدرت فکری و تصمیم‌گیری و شهامت، در جبهه جایگاه داشتند. اما آن‌ها امروز، به علت اثرات جنگ مهجور و آسیب دیده، مانده‌اند.

علی‌محمد صادقی که با مستند «پایان جنگ» در بخش جایزه شهید آوینی جشنواره فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» حضور دارد، در مصاحبه با خبرنگار مرکز گسترش سینمای مستند درباره سوژه‌ی این فیلم گفت:«من به خاطر خانواده‌هایی که در جنگ آسیب دیده‌اند و شاید به این خاطر که خودم از خانواده جنگ هستم و پدرم را در جنگ از دست دادم، گاهاً به این مسائل فکر می‌کنم. منتهی نگاه من آسیب شناسی جنگ است و اغلب سال‌های بعد از جنگ را روایت می‌کنم.»

همچنین افزود:«روایت من از سرنوشت آدم‌ها بعد از جنگ تلخ است و ممکن است نگاه من در این فیلم مخاطب را اذیت کند. اما این فیلم تصویری کوچک از واقعیت پیرامون ماست و اگر من هم فیلم نسازم واقعیت تغییر نخواهد کرد. من زمانی که فیلم را می‌ساختم، دنبال دخل و تصرف در ماجرا و شخصی سازی واقعه نبودم، به همین جهت تلاش کردم دوربین تنها ناظر زندگی‌ای باشد که جریان ندارد. من باید تلاش می‌کردم که در برابر تلخی‌هایی که درون این موقعیت به سمتم می‌آمدند مقاوم باشم و در عین حال دوربینم علیه آن نباشد.»

این کارگردان با اشاره به جشنواره «سینماحقیقت» گفت:«به نظرم در حال حاضر تنها پناه مستندسازان کشور جشنواره «سینماحقیقت» است. نمی‌دانم اگر «سینماحقیقت» نبود، مستندسازان کشورمان چه سرنوشتی داشتند. قدر مسلم نهاد‌های فرهنگی و تلویزیون آن‌طور که باید به وظایف ذاتی‌شان عمل نمی‌کنند. چرا که مستند نجات بخش است و در بزنگاه‌های تاریخی به داد فرهنگ و جامعه خواهد رسید. اما فعلا تنها محلی که مستندسازان شانس این را دارند که فیلم‌شان نمایش داده شود سینما حقیقت است و آرزوی قلبی من این است که روزی تمام اقشار جامعه برای تماشای مستند احساس نیاز کنند، شاید آن‌موقع خواست جمعی جامعه متولیان امر فرهنگ را بر‌آن دارند که قدردان سینمای مستند باشند.»

صادقی درباره جشنواره امسال بیان کرد:«به نظر می‌آید جشنواره امسال در بخش‌های مختلف با وجود تنوع در آثار کیفیت بالاتری از سال قبل داشته باشد. نام‌هایی که در مسابقه ملی با آن‌ها مواجه شدم، بعضا از مستندسازان به نام و خوش سابقه‌اند و این نوید را می‌دهند که بار کیفی جشنواره حداقل از سال قبل بالاتر باشد.»

چنانچه «پایان جنگ» را تماشا کنید، دغدغه‌یابی شما نسبت به جانبازان اعصاب و روان که شاید کمتر مورد توجه بوده‌اند، آغاز می‌شود. یکی از بینندگان حاضر در سالن در گفتگو با خبرنگار دانشجو در پاسخ به سوال با دیدن این مستند چه حالی پیدا کردید؟ گفت:«احساس می‌کنم جنگ درونی با خودم شروع شده که چرا نسبت به این افراد انقدر بی‌توجه بودم و حتی به آن‌ها فکر هم نمی‌کردم!.»

مدت زمان این مستند با تناسب محتوایی که بخش قابل توجهی از آن به صورت دیالوگ و مونولوگ است، همخوانی بسزایی دارد. سالن شماره پنج پردیس سینما چارسو، برای تماشای پایان جنگ، به حد مناسبی پر شد و پس از اتمام آن، بینندگان با احساساتی برانگیخته، با دست زدن از آن استقبال کردند. سرانجام 14 دقیقه مستند به پایان رسید و داستان محمد ذبیحی با اذیت‌های روحی و روانی که متحمل است، به پایان نرسید.

هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» در پردیس سینما چارسو، از 27 آذر شروع شده و تا 2 دی ماه ادامه خواهد داشت.