مطالبات سینمایی و روایتی رهبر انقلاب در مورد دفاع مقدس چیست؟

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو - علی حامدین، دفاع مقدس بخش جدایی ناپذیر تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. جنگ هشت ساله ایران سرشار از شخصیت‌ها آسمانی و رویداد‌هایی است که بیان سرگذشت آن‌ها، قطعا می‌تواند چراغ راه نسل امروز و فردا باشد.

پرده سینما و قاب تلویزیون یکی از مکان‌هایی است که می‌توان به بهترین شکل داستان‌های دفاع مقدس را روایت کرد. با آغاز جنگ تحمیلی، کارگردان‌ها و نویسندگان بسیاری دست به کار شده و آثار سینمایی گوناگونی با همین موضوع روی پرده رفته‌اند که برخی همچون «عقاب‌ها»، «آژانس شیشه‌ای» و سری «اخراجی‌ها»، ماندگار شده‌اند.

مقام معظم رهبری نیز در دیدار‌های گوناگون خود، ضمن تکریم این سینماگران، بر اهمیت نقل وقایع دفاع مقدس با زبان سینما و هنر تاکید کرده و آن را به صورت مستمر مطالبه فرموده‌اند. در ادامه، به برخی از بیانات و توصیه‌های رهبری پیرامون سینما و ادبیات دفاع مقدس، اشاره می‌شود:

تقویت پایه‌های انقلاب با ابزار هنر

«هشت سال همه‌ی دنیا متفق شدند علیه ما و با ما جنگیدند؛ این یک واقعیتی است، همه‌ی دنیا!... یعنی همه‌ی آن‌ها علیه ما [در جنگ] شرکت داشتند؛ ما هم یک نهال تازه‌روییده با تجربه‌های کم، توانستیم بر همه‌ی این‌ها فائق بیاییم؛ این تجربه‌ی ما است؛ این برای «لِیَطمَئِنَ قَلبی» کافی نیست؟

ما بر همه‌ی سختی‌ها و بر همه‌ی چالش‌ها می‌توانیم مؤمنانه فائق بیاییم؛ این نتیجه‌ی نگهداشت و پاسداشت خاطره‌ها است. من می‌خواهم اهمیت کار را توجه بکنید؛ خاطره‌ی این هشت سال دفاع مقدس را نگذارید فراموش بشود... این کتاب‌هایی که نوشته می‌شود مهم است، این‌ها ارزشمند است؛ صرفاً یک کار هنری نیست. البته خوشبختانه کار هنری خوبی هم دارد انجام می‌گیرد؛ هم در نگارش و ادبیات، هم در سینما و این‌طور کارها؛ کار‌های خوبی خوشبختانه دارد انجام می‌گیرد. البته در بعضی جلوتریم، در بعضی عقب‌تریم؛ باید جلو برویم. از لحاظ هنری و از لحاظ جنبه‌های ادبی، کار‌های باارزشی است؛ اما مسئله‌ی این‌ها بالاتر از این کار هنری است. این فیلمی که این آقا می‌سازد، این کتابی که آن آقا می‌نویسد، در واقع یک تزریق سیمان به این پایه‌هایی است که می‌خواهیم این‌ها را مستحکم کنیم، می‌خواهیم اینها را ماندگارتر کنیم؛ تقویت پایه‌های انقلاب است، تقویت پایه‌های پیشرفت کشور است، تقویت هویت ملی است؛ خیلی باارزش است.

البته معلوم است - بار‌ها هم گفته‌ایم، ظاهراً هم همین‌جور است - از مبالغه و اغراق و... باید بکلی صرفِ نظر کرد؛ متنِ واقع - همان که اتفاق افتاده - اینقدر فاخر و این‌قدر زیبا و این‌قدر معجزنشان است که احتیاج به هیچ اغراقی ندارد؛ آن اتفاقی که افتاده، این‌جوری است. همان که اتفاق افتاده، همان را باید بگویند، باید زنده کنند، باید شیوه‌های هنری را استخدام کنند برای بهتر بیان کردن آن.»

- بیانات در مراسم شب خاطره دفاع مقدس (1396/03/03)

گاهی به اشتباه ضدجنگ می‌شوند

«اشتباه می‌کنند کسانی که خیال می‌کنند یا باید اسم جنگ را نیاورد، یا اگر اسمش را آورد، بر ضدش حرف زد؛ جلسه تشکیل می‌دهند برای آثار و ادبیات جنگ، آن‌وقت شعر ضد جنگ در آن جلسه می‌خوانند؛ اینها خطا و اشتباه می‌کنند. اینها مثل کسانی هستند که کتاب‌های خطیِ نفیس بازمانده‌ی یک ملت را - نُسخ منحصر به فرد را - آتش بزنند و از بین ببرند؛ مثل کسانی هستند که نفت یک کشور را استخراج کنند و بریزند داخل دریا و از بین ببرند؛ ثروت ملی را - که می‌تواند تاریخ را بسازد، آینده را بسازد و ذکر آنها مثل ذکر «وَ ذَکِرهُم بِایامِ الله» مایه‌ی ساختن حال و آینده‌ی کشور بشود - دارند از بین می‌برند. فیلم می‌سازند، فیلم ضد جنگ می‌سازند؛ کتاب می‌نویسند؛ باید مراقب بود. [این‌ها] دو مقوله را با هم اشتباه می‌کنند؛ یک مقوله این است که آیا جنگ فی‌نفسه چیز خوبی است یا چیز بدی است؟ خب معلوم است جنگ چیز خشنی است؛ جنگ، کشتن دارد، نابود شدن دارد، مجروح شدن دارد، معلوم است؛ این یک مقوله است. یک مقوله‌ی دیگر این است که یک ملتی که مورد تهاجم قرار می‌گیرد از جهات مختلف، اگر چنانچه قوت خود را، نیروی خود را به میدان نیاورد و در مقابل دشمن نَایستد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این مقوله را با آن مقوله مخلوط میکنند. دفاع مقدس یک حرکت حیاتی بود، یک نفس کشیدن بود برای این ملت؛ نفس نمی‌کشیدیم، می‌مردیم؛ این را باید زنده نگه داشت.»

- بیانات در دیدار دست‌اندرکاران راهیان نور (1395/12/16)

همه کشور‌ها از جنگ خود در سینما صحبت می‌کنند

«سینمای ما انصافاً یک ظرفیت بالایی دارد، یعنی کسانی که اهل این فن هستند و بلدند و مطلعند و واردند و قضاوتشان می‌تواند مرجع فهم انسان قرار بگیرد، معتقدند که سینمای ایران از لحاظ ظرفیت کارگردانی و گریم و بازیگری و مانند این‌ها، جزو سینما‌های برجسته‌ی دنیا است؛ و این درست است.

این ظرفیت عظیم بایستی با ظرفیت بسیار عظیم دفاع مقدس التقاء پیدا کند؛ این اتفاق هنوز درست نیفتاده. بله، مواردی از این قبیل ما در طول این سال‌ها داریم، لکن نسبت به آنچه می‌توانسته وجود داشته باشد، خیلی کم است. عده‌ای - که من نمی‌دانم چه جور می‌شود انگیزه‌های این‌ها را آدم تحلیل کند - با ورود سینما به مسائل مربوط به دفاع مقدس، علناً مخالفت می‌کنند! من نمی‌دانم چه فکر می‌کنند؛ به اسم اینکه جنگ است، به اسم اینکه خشونت است! صد سال از شروع جنگ جهانی می‌گذرد - امسال صدمین سال است - هنوز در آمریکا و در خیلی جا‌های دیگر دارند فیلم می‌سازند [آن هم] در چه گستره‌ی وسیعی! حتی آن‌طور که به من گزارش کردند، دانش‌آموز‌ها و بچه‌های دبیرستانی را وارد این میدان فیلمسازی می‌کنند و از آن‌ها می‌خواهند و به آن‌ها امکانات می‌دهند برای اینکه بسازند؛ [چون] معتقدند که این می‌تواند نسل جدید را با انگیزه‌های سالم دولت‌مردان‌شان آشنا کند.»

- بیانات در دیدار عوامل تولید فیلم سینمایی «شیار 143» (1393/03/26)

امانت دفاع مقدس در اختیار اهل قلم

«به برخی از موضوعات در شعر‌های آیینی کم پرداخته می‌شود؛ از جمله موضوعات مربوط به مسائل انقلاب، مسائل جنگ و دفاع مقدس. البته در یک دوره‌ای خیلی خوب بود. همین آقای مؤید در زمان جنگ وقتی جنازه‌های شهدا را به مشهد می‌آوردند، شاید هر روزی یا هر چند روزی یک غزل می‌گفت و مداح‌ها این‌ها را می‌خواندند. دیگران هم می‌گفتند. الان جای این اشعار خالی است. هشت سال دفاع مقدس از لحاظ زمانی هشت سال بود، اما از لحاظ استمرار معنوی و فکری و فرهنگی ممکن است قرن‌ها ادامه داشته باشد. حماسه‌ای که در دفاع مقدس به وجود آمد، انگیزه‌ای که پشت سر این حماسه وجود داشت، ریز حوادثی که در این مدت اتفاق افتاد، این‌ها چیز‌هایی نیست که در ظرف ده سال و پانزده سال و بیست سال تمام شود. یکی از امانتدار‌ها شما هستید؛ باید این امانت را حفظ کنید، باید منتقل کنید.»

- بیانات در دیدار جمعی از شعرای آئینی (1390/03/25)

آثار دفاع مقدس همچنان طالب دارد

«کار هنری در زمینه‌ی دفاع مقدس یکی از برترین کار‌های هنری است. آن کسانی که در این رشته کار کردند، در این صراط حضور داشتند، آن را پیش ببرند و این رشته را مغتنم بشمرند. هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌ی زمانی نیست؛ گنجینه‌ی عظیمی است که تا مدت‌های طولانی ملت ما می‌تواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایه گذاری کند. حادثه‌ی عظیم این هشت سال، مجموعه‌ای است از صفات والا، فرهنگ‌های پسندیده و برگزیده و ممتاز، عقاید و معارف والایی که ملت ما در طول تاریخ ارث برده یا استعدادش را در خودش حفظ کرده بوده، که با انقلاب اسلامی این استعداد‌ها بروز کرد...

... چقدر جان عزیز فدا شد، چقدر ثروت مال و ثروت وقت مصرف شد. شما امروز آن‌ها را در واقع با کار هنری خودتان بازآفرینی می‌کنید. همان تأثیراتی را که آن حادثه می‌توانست در یک نسل، در یک جامعه باقی بگذارد، شما با این نوشته‌ی خودتان، با این فیلم خودتان، با این کار هنری خودتان که بازآفرینی آن حادثه است، در مخاطب خودتان ایجاد می‌کنید. این خیلی کار بزرگی است، خیلی کار مهمی است؛ شما برای آن تابلوی پرشکوه و پر از ریزه کاری و ظرافت و زیبائی آئینه می‌شوید. خود این کار فرهنگی و کار هنری شما که روایت آن جهاد مقدس هست، جهاد است؛ زیرا سعی بر این بوده که آن مفاهیم والا به دست فراموشی سپرده بشود؛ برای این تلاش شده، کار شده...

اینکه تصور بشود که هنر دفاع مقدس در جامعه‌ی ما مخاطب ندارد، طالب ندارد، این هم خطای بزرگی است، از اشتباهات فاحش است؛ اگر کسی این را خیال کند. تحقیقاً پرمشتری‌ترین آثار هنری بعد از انقلاب در زمینه‌های مختلف، آن آثار هنری است که مربوط به دفاع مقدس بود؛ چه در زمینه‌ی فیلم و سینما، چه در زمینه‌ی کتاب، خاطره، داستان. همین چند تا کتابی که در واقع تیراژهایشان بی‌سابقه است - در کشور ما چنین تیراژ‌هایی وجود نداشته که در ظرف دو سال، صد بار کتابی چاپ بشود. اینکه به من گزارش دادند، کتابی است در باب دفاع مقدس، همین کتاب «خاک‌های نرم کوشک» یا کتاب «دا» که در کمتر از دو سال، شنیدم بیش از هفتاد بار به چاپ رسیده! ما هیچگونه کتابی از کتاب‌های گوناگون را با این تیراژ‌ها نداریم - مخصوص کتاب‌های مربوط به دفاع مقدس است. در زمینه‌ی فیلم هم همین جور است؛ پرفروش‌ترین فیلم‌ها و پرجاذبه‌ترین و پرمشتری‌ترین فیلم‌ها، فیلم‌هایی است که مربوط به دفاع مقدس است. از فیلم «آژانس شیشه ای» و «لیلی با من است»، تا این فیلم اخیرِ «اخراجی‌ها»‌ی آقای ده نمکی، اینها بیشترین مشتری‌ها، بیشترین فروش‌ها را داشته که درباره‌ی دفاع مقدس است... البته بعضی از کار‌ها هست، مشتری پیدا نمی‌کند؛ این اشکال در مضمون و محتوا نیست، اشکال در ساخت است، در قالب است، در کیفیت است، در مایه‌های کمِ هنری است که به خرج داده می‌شود و در یک اثر به کار می‌رود و طبعاً طالب پیدا نمی‌کند؛ بنابراین در این زمینه هرچه بتوان کار کرد، هرچه بتوان سرمایه گذاری مالی و مدیریتی و وقتی و اینها کرد، جا دارد؛ و سفارش ما این است.

یکی از نقص‌های کار ما هم البته این است که ما آثارمان امکان انعکاس بین المللی، کمتر پیدا کرد. البته دلایلی دارد؛ این جشنواره‌های بین المللی، کار‌هایی را که حقیقتاً راوی خوب و درستی از دفاع مقدس یا از انقلاب یا از ارزش‌های نظام جمهوری اسلامی باشد، مطلقاً به خود راه نمی‌دهند و دوست ندارند؛ مگر وقتی مجبور باشند یک چیزی را در مجموعه‌ی کار خودشان راه بدهند...»

- بیانات در دیدار فعالان عرصه هنر دفاع مقدس (1388/06/24)

کلید پیشرفت در دست اهالی سینما و تلویزیون

«من می‌گویم امروز کلید پیشرفت این کشور، به میزان زیادی دست شماست؛ شما می‌توانید این نسل را یک نسل پیشرونده، امیدوار، پُرشوق، معتقد به خود و معتقد به ارزش‌های اسلامی و ملیِ خود بار بیاورید؛ و همین‌طور می‌توانید این نسل را شرمنده، پشیمان، زیر سؤال برنده‌ی افتخارات گذشته و زیر سؤال برنده‌ی افتخار انقلاب و دفاع مقدس بار بیاورید.»

- بیانات در دیدار جمعی از کارگردانان سینما و تلویزیون (1385/03/23)