معنای صلح اروپایی برای ایران
جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مصاحبه ای با شبکه تلویزیونی «تی وی ای» اسپانیا اعلام کرد که رویدادهای بسیار مهمی درباره اوکراین به زودی فاش خواهد شد. به گزارش اسپوتنیک، بورل درباره ماهیت این تحولات گفت: «این اتفاقات مهم هم در میدان نبرد و هم در ارتباط با مذاکرات نسبتا محرمانه مربوط به پایان دادن جنگ در اوکراین خواهد بود.» این مقام ارشد اتحادیه اروپا یادآور شد که مذاکرات...
به نظر می‌رسد که منظور بورل از تحولات در میدان نبرد در خصوص ضدحملات اوکراینی ها باشد. در این خصوص روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست»، شنبه 10 تیر گزارش داد که ویلیام برنز، رئیس سازمان «سی آی ای»، ماه گذشته سفر محرمانه‌ای به اوکراین داشت و در آن سفر رهبران اوکراین طرحی برای پایان دادن به جنگ به او ارائه دادند. به گفته این روزنامه، در این طرح اوکراین قصد دارد تا پایان سال‌جاری بیشتر قلمرو خود را که در تصرف روسیه است، بازپس گیرد تا مسکو مجبور به مذاکره برای صلح شود. یعنی اوکراین دست به ضدحملات خواهد زد. هرچند تا به امروز اوکراینی ها در ضدحملات خود برای بازپس گیری مناطقی که روسیه تصرف کرده است، توفیق آنچنانی نداشته اند که شاید دلیل آن به زعم مقامات کیف، عدم‌تحویل جنگنده های F16 از سوی غرب باشد.
با وجودی که درباره بازه زمانی پایان جنگ هنوز هیچ تحلیل دقیقی در دست نیست اما به نظر می‌رسد که تابستان یعنی ماه های ژوئیه تا سپتامبر فرصت مناسبی برای تعیین سرنوشت جنگ باشد. زیرا در زمستان فضا سخت تر می‌شود و دو طرف در سرمای شدید و زمین‌های گل‌آلود نمی‌توانند عملیات های اثرگذاری داشته باشند. در چنین فضایی احتمالا سه ماه آتشین در انتظار جنگ روسیه و اوکراین باشد. در حال حاضر موقعیت روسیه و شخص پوتین در جنگ چندان مناسب نیست؛ چرا که این کشور هم به لحاظ اقتصادی هزینه های زیادی را متحمل شده و هم بعد از شورش یک‌روزه واگنرها به رهبری یوگنی پریگوژین شاهد انشقاق میان نیروهای نظامی در روسیه هستیم.
بنابراین بازه زمانی سه ماهه در جنگ روسیه علیه اوکراین بسیار تعیین‌کننده است؛ یک سناریو در این بین آن است که در این مدت زمان، موضع پوتین و روسیه در جنگ ضعیف تر شود و به تبع آن موقعیت داخلی رئیس کرملین نیز دچار چالش‌هایی شود. در چنین شرایطی پوتین به شدت نیاز دارد که به لحاظ حیثیتی و مشروعیتی در حوزه افکار عمومی و نخبگان کسب اعتبار کند که این مستلزم مذاکرات پایانی جنگ است تا بتوانند امتیازاتی را از اوکراینی ها و به‌ویژه غرب در حوزه تحریم بگیرند؛ مذاکرات محرمانه ای که بورل نیز درباره آن صحبت کرده است. در این میان پرسش‌های مهمی مطرح است؛ اگر این اتفاقات تا سه ماه آینده در میدان جنگ و صحنه مذاکرات محرمانه رخ دهد، چه تاثیری بر مذاکرات هسته ای، روابط ایران و غرب و همچنین مناسبات بین ایران و چین و روسیه خواهد داشت.
همچنین پایان یافتن معادله جنگ چه تاثیری بر همکاری ها و همگرایی های منطقه ای خواهد داشت. روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با حشمت الله فلاحت‌پیشه، کارشناس مسائل بین‌الملل این موضوع را به بحث گذاشت. فلاحت‌پیشه با بیان اینکه جنگ اوکراین قبل از برجام تعیین‌تکلیف می‌شود، گفت: «این ناشی از سیاست روس ها و ضعف ما در سیاست خارجی است. زیرا در ایران یکسری اشتباهات باعث شد تا منافع ملی با جنگ اوکراین درگیر شود. بنابراین ما مشاهده می کنیم که آمریکایی ها و اروپایی ها نوعی بی اعتمادی را در قبال طرف ایران در پیش گرفته و تنش زدایی با ایران را به اتفاقات روسیه منوط کرده‌اند.» فلاحت پیشه معتقد است موضع اخیر کشورهای اروپایی که گفته اند به بند غروب 26 مهر ماه در خصوص پایان تحریم های موشکی ایران پایبند نیستند، ناشی از مسائل مربوط به جنگ روسیه علیه اوکراین و تعمیق همکاری های نظامی تهران و مسکو است.
به گفته این کارشناس احتمالا بین روسیه و اوکراین یکسری مذاکرات پنهانی در حال شکل گرفتن است و سازمان سیا آمریکا در این رابطه چراغ سبز نشان داده است. فلاحت پیشه با اشاره به اینکه در تابستان شاهد مدیریت جنگ از سوی طرفین خواهیم بود، ادامه داد: «روسیه و اوکراین تلاش می‌کنند در این سه ماه مواضع خود را در میدان نبرد حفظ کنند اما در عرصه راهبردی تر، ترساندن طرف مقابل و سوق دادن آن به سمت مذاکره در دستورکار هر یک از طرفین خواهد بود.» این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه پوتین سعی دارد اروپا را از امکان شکل گیری یک تهدید نامتقارن هسته ای بترساند، تاکید کرد: «پوتین امروز این موضوع را مطرح می‌کند که اگر کشورهای غربی به سمت براندازی وی حرکت کنند ممکن است با جنگ نامتقارن هسته ای مواجه شوند.»
وی با تبیین این موضوع که در حال حاضر طرفین شرایط انتظار برای آتش بس را تمرین می‌کنند، گفت: «در این بین اگر از یکسو کشورهای غربی به این نتیجه برسند که سناریوی از بین بردن حکومت پوتین گزینه خوبی نیست و به جنگ نامتقارن هسته ای منجر می‌شود و از سوی دیگر شخص رئیس جمهور روسیه نیز پی ببرد که ادامه جنگ ممکن است منجر به شورش داخلی شود، احتمالا به سمت توافق حرکت خواهند کرد.» به گفته این کارشناس دو نوع توافق مدنظر روسیه و مدنظر غرب مطرح است؛ وی افزود: «کشورهای غربی تلاش می‌کنند توافقی شبیه به توافق سال 1917 میلادی را به پوتین تحمیل کنند؛ توافقی که در پی آن، روسیه آن زمان تمام سرزمین های تسخیر شده را تحویل و سپس به جنگ پایان داد.»
فلاحت پیشه با تاکید بر اینکه امروز پوتین می داند که اگر چنین توافقی حاصل شود، مشروعیتش از بین می‌رود و شورش های چند سال گذشته احیا می‌شود، توضیح داد: «در مقابل، پوتین به دنبال توافقی است که در پی آن سرزمین های تازه تسخیر شده در جنگ اخیر را واگذار کند اما سرنوشت کریمه را به زمانی بعد از آتش بس موکول کند.» این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به اینکه اگر سناریوی مدنظر پوتین برای آتش بس محقق شود، سرنوشت روابط تهران و غرب و مذاکرات هسته ای چه خواهد شد، گفت: «اوکراین به بزرگ‌ترین ضعف ایران در مذاکرات برجام تبدیل شده و با تضعیف هرچه بیشتر پوتین در جنگ، میز مذاکرات نانوشته ایران و آمریکا بیش از گذشته دچار نوسان و چالش شد.»
وی تاکید کرد: «اگر تعیین‌تکلیف جنگ اوکراین زودتر از مذاکرات هسته‌ای صورت بگیرد؛ به این معناست که ایران زیان می‌کند.» به گفته فلاحت پیشه، احیای برجام از دو سال پیش قربانی جنگ اوکراین شد و بنابراین امروز مسوولان سیاست خارجی کشور تا دیر نشده باید مسیر مستقلی را برای حل اختلافات خود با آمریکا و اروپا در پیش بگیرند. این کارشناس مسائل بین‌الملل توضیح داد: «بعید نیست که پوتین اگر بخواهد از کمین گاه اوکراین بگریزد، هر امتیازی به غرب بدهد و در چنین شرایطی قطعا ایران در مذاکرات مسکو با غرب دچار چالش می‌شود.» وی افزود: «برای پوتین در چنین شرایطی، فقط مصون نگه داشتن قدرت و موقعیت خودش در اولویت است.» این کارشناس با تاکید بر اینکه تعمیق همکاری های نظامی تهران و مسکو طی جنگ بهتر می‌توانست مدیریت شود، توضیح داد: «این عدم‌مدیریت، ایران را به اوکراین ربط داد و اجماع نظر کشورهای اروپایی در خصوص پایان نیافتن تحریم های موشکی تهران در اکتبر سال‌جاری نیز به خاطر همان مساله اوکراین است.» فلاحت پیشه تاکید کرد: «در چنین شرایطی همان‌طور که ذکر کردم ایران باید هرچه سریع‌تر یک سازوکار مستقلی در زمینه اختلافاتش با غرب تعریف کند.»
رئیس اسبق کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس در نهایت با اشاره به اینکه انتقادهایی نیز به غرب وارد است، تشریح کرد: «اروپایی ها و آمریکایی ها اشتباه کردند که موضوع برجام را تحت الشعاع یکسری مسائل از جمله مسائل داخلی ایران قرار دادند. زیرا در غیر‌این صورت مساله برجام خیلی زودتر می‌توانست به نتیجه برسد.» وی افزود: «ایران شفاف ترین تنش زدایی خود را با اروپا بر سر برنامه موشکی اش انجام داده است ولی اگر اروپایی ها در مهرماه امسال با پایان تحریم های موشکی ایران مخالفت کرده و برجام را نقض کنند، ایران نیز احتمالا به گونه دیگری با آنها رفتار خواهد کرد و شاید بُرد موشک های هایپرسونیک و دیگر موشک های جدیدش را به بالای 2هزار کیلومتر افزایش دهد.»
--> اخبار مرتبط