مهاجرت معکوس؛ نخبگانی که عطای غرب را به لقایش می‌بخشند
اگرچه وضعیت اشتغال جوانان یا نوع حمایت‌ها در داخل، با انتقادات زیادی روبرو است، اما نخبگانی هم وجود دارند که با وجود تحصیل در بهترین دانشگاه‌های اروپا و آمریکا و داشتن موقعیت‌های شغلی مناسب در غرب، به ایران بازگشته و از ظرفیتِ دانش‌بنیان فراهم‌شده در کشور برای ثروت‌آفرینی و اشتغال‌زایی استفاده می‌کنند.
به گزارش ایسنا، مقام معظم رهبری در پیام نورورزی امسال تأکید کردند، می‌توان از همت نیروهای متخصص و جوان که بزرگ‌ترین ثروت کشور هستند، به نفع ثروتمند کردن کشور استفاده کرد. بحث توجه به استفاده از ظرفیت نیروی نخبگانی جوان کشور و همینطور، تسهیل شرایط بازگشت نخبگان ایرانی مقیم، موضوعی است که طی سال‌های اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته و طرح‌های مختلفی از سوی دولت، بنیاد ملی نخبگان، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در راستای حمایت از نخبگان داخلی و بازگشت ایرانیان مقیم خارج صورت گرفته است.
به گفته دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، (تا مهرماه 1400) در برنامه بنیاد ملی نخبگان 2600 دانشجو از 200 دانشگاه برتر دنیا به کشور بازگشته‌اند که این موضوع، اتفاق بزرگی است؛ البته حدود 25 درصد این افراد در دانشگاه‌ها مشغول به فعالیت می‌شوند و بیشتر آنها در شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌هایی که برخی خودشان تاسیس کرده‌اند، فعالیت خواهند کرد.
برای عده‌ای، مهاجرت کاری بسیار سخت و دردناک، و برای گروهی دیگر، زمینه‌ساز ورود به دنیایی جدید و تجربیات تازه است. کسی که قصد مهاجرت دارد با پرسش‌های زیادی مثل «چرا می‌خوای بری؟» یا «اونجا قراره چیکار کنی؟» مواجه هست. اما اگر کسی که قصد مهاجرت دارد، به اصطلاح نخبه باشد، جنس دغدغه‌ها کمی تغییر می‌کند. فرد نخبه در مواجهه با سختی‌ها، مشکلات و موانع‌تراشی‌ها، این موضوع را در دائماً در ذهنش مرور می‌کند که «اینجا دیگه جای من نیست» یا «کسی قدر منو اینجا نمیدونه».
قبول داریم که سختی‌ها و مشکلات زیادی وجود دارد، ولی شاید بهترین جواب، یکی از دیالوگ‌های فیلم «پل چوبی» باشد: «رفتن که دلیل نمی‌خواد، اون چیزی که دلیل می‌خواد موندنه». البته لزوماً همه کسانی که برای ادامه تحصیل و کسب علم و دانش روز جهانی راهی خارج می‌شوند، قصد جلای وطن ندارند و به عشق سرزمین مادری، به کشور بازمی‌گردند.
انگیزه‌های شخصی در بازگشت به ایران نقش دارند
مقام معظم رهبری در در تبیین ابعاد مختلف رفتن برخی نخبگان به خارج تصریح کردند: اگر این کار با هدف استفاده از امکانات دیگر کشورها برای تکامل علمی و خدمت بهتر به کشور و جامعه انجام شود، در حقیقت مهاجرت نخبگان است و امر پسندیده‌ای محسوب می‌شود.
خیلی از جوانان نخبه کشور، با توجه به شرایط و محدودیت‌های امکانات در کشور، راه مهاجرت را در پیش می‌گیرند و خیلی از آنها بعد از پایان تحصیل تمایلی برای بازگشت به کشور ندارند؛ اما در این بین هستند کسانی که دست به مهاجرت معکوس می‌زنند، یعنی پس از مدتی به سرزمین مادری خود بازمی‌گردند.
دکتر زهرا کلاهدوز، فارغ‌التحصیل از دانشگاه "صنعتی دلفت" هلند، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان "فراپایش امین" یکی از نخبه‌های جوان ایرانی است که با وجود شرایط بسیار مطلوب کاری پس از فارغ‌التحصیلی، به کشور بازگشته تا علم و دانشی را که فراگرفته است، برای خدمت به سرزمین مادری‌اش به کار بگیرد و محصولی نوین را برای زنجیره سرد مواد غذایی و دارویی ارائه دهد.
- به نظر شما رفتن و مهاجرت کار اشتباهی است؟
از نظر علمی می‌توان توصیه کرد در یک مکان ساکن نشوید، تا مثل آب یک برکه گندیده نشوید. هر موقعیت و مکان جدید دارای ظرفیت و دانش جدید است که قابلیت کسب شدن را دارد. معتقدم، جابه‌جایی میان دو دانشگاه نسبت به تحصیل در یک دانشگاه بهتر است. تجربه قرار گرفتن در محیط‌های گوناگون و رصد کردن صنایع مختلف یک قابلیت جدید به حساب می‌آید. تصور می‌کنم، فعل رفتن و مهاجرت اصولاً کار بدی نیست؛ آشنایی با امکانات صنایع و علوم نوین بسیار خوب قلمداد می‌شود.
با توجه به ظرفیت‌هایی که در داخل و خارج از ایران وجود دارد، تصمیم‌گیری درباره بازگشت به وطن متفاوت خواهد بود. تصمیماتی از این دست بسیار شخصی است، بنابراین نمی‌توان در این زمینه به افراد دیگر توصیه کرد.
انگیزه‌های متعددی، ما را به ایران بازگرداند. تمام اعضای تیم ما از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های طراز اول هستند؛ این نگاه در کشور وجود دارد که تنها با مهاجرت کردن می‌توان یک کار مناسب و خوب ایجاد کرد. تعداد نیروی انسانی ایران یک ظرفیت مناسب به حساب می‌آید؛ کارآفرینی نسبت به عضو هیات علمی شدن برای من ارزش بیشتری دارد، چرا که می‌توانم تعدادی از دانشجویان فارغ‌التحصیل را در محلی با فناوری بالا به کار گیرم و از دانش و توان آنها بهره برم.
چرایی دوم درباره بازگشت به ایران ریشه در بازار بزرگ و بکر آن دارد. برخی صنایع و علوم مثل بیوتکنولوژی، پزشکی و داروسازی به سرعت روند رو به رشد خود را سپری می‌کنند که فرصت مناسب به حساب می‌آیند. این شرایط می‌تواند زمینه مناسبی برای ارائه محصول و تولید سرمایه باشد.
به همراه جمعی از دوستانم در سال 97 به ایران بازگشتیم و در برنامه «حمایت از بازگشت متخصصان خارج از کشور» معاونت علمی ریاست جمهوری شرکت کردیم. تیم اولیه در پارک علم و فناوری پردیس شکل گرفت؛ حدود 2 سال از آن روزها می‌گذرد؛ در این بازه زمانی توانسته‌ایم 4 محصول را از صفر تا 100 طراحی و آماده ورود به بازار کنیم.
حمایت‌ها قابل‌قدردانی است
سخن گفتن از نقش نخبگان در پیشرفت و توسعه شاید مصداق زیره به کرمان بردن باشد، چرا که واضح و روشن است که تمامی دستاوردهای بشر ماحصل تلاش‌ها و فعالیت‌های نخبگان و دانشمندان در حوزه‌های علوم مختلف است. در دنیای امروز و رقابت تنگاتنگ جوامع و کشورها در حوزه فناوری و تولیدات صنعتی امروزه تربیت و پرورش نخبگان مهارتی از اهمیت بالایی برخوردار است و هرکشوری که در این حوزه صاحب حرف باشد بدون شک باید آنرا در عرصه های تولید علم، دانش و صنعت و فناوری قدرتمند و پیشتاز دانست. اگرچه این دیدگاه حاکم وجود دارد، اما برخی نظر و دیدگاهی دیگر دارند؛ یعنی تلاش می‌کند «ما می‌توانیم» را در عمل ثابت کنند.
- برنامه‌های حمایتی کشور برای بازگشت نخبگان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
اگر نخبگان تنها به امید حمایت‌های دولتی به ایران بازمی‌گردند، باید درباره برچسبی که به آنها می‌زنند، شک کرد. کسانی که مدعی داشتن یک توانایی هستند باید این ادعا را هم داشته باشند که بدون حمایت‌های خاص یا جداسازی عناوین هم بتوانند کاری انجام دهند. برنامه معاونت علمی در ارتباط با حمایت از بازگشت متخصصان اقدامی مبارک است. بسیاری از کسانی که به ایران بازمی‌گردند، در بازه زمانی یک یا 2 ساله نخست از زمان بازگشت، هیچ موقعیت شغلی برای آنها وجود ندارد. برنامه‌های حمایتی سبب می‌شود تا چنین واهمه‌ای به واسطه خروج از کشور برای آنها وجود نداشته باشد.
چه بخواهند عضو هیات علمی شوند، فرصت‌های پسادکترا در دسترس قرار می‌گیرد؛ همچنین حمایت‌هایی برای ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه محصول در اختیار علاقه‌مندان به کارآفرینی قرار می‌گیرد. من هم از این حمایت‌ها برخوردار شدم؛ مساعدت‌های مالی چندان زیاد نیست اما امکان ارتباط با سازمان‌ها یا مسئولان را راحت‌تر کردند. تلاش‌هایی به منظور گسترش حمایت‌ها کردند، اما این موضوع میسر نشد. همین حمایت‌هایی فعلی قابل قدرانی است، چرا که نسبت به محرومیت از حمایت‌ها ارزشمندتر است.
من برآمده از دانشگاه تهران هستم؛ به عنوان مدرس مهمان مدتی در این دانشگاه مشغول به تدریس شدم. به استناد تجربه شخصی خود می‌گویم، میان مسائل واقعی و مباحث مطرح شده در دانشگاه‌ها فاصله وجود دارد. فضای پژوهشی حاکم بر دانشگاه‌ها سبب می‌شود تا نگاه «علم برای علم است» در دانشگاه رواج داشته باشد. بنابراین شاید فضا برای ارائه مقاله یا ثبت اختراع مناسب است اما فضای ارتباط علم و صنعت مساعد نیست. ارتباط میان صنعت و علم نباید بد جلوه داده شود، چه اشکالی دارد علم برای صنعت یا ثروت باشد؟ معتقدم علمی که نتواند زاینده ثروت یا صنعت باشد هیچ ارزشی ندارد. ارائه مقالات علمی متعدد مانند پرکردن یک چاه خالی است، مقالاتی که در ایران استفاده نمی‌شوند و تنها در خارج از ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نزدیکی صنعت و دانشگاه، موضوع خوب و مهمی است. ارتباط میان این مولفه‌ها در سال‌های اخیر بهتر شده، بررسی اکوسیستم استارت‌آپ‌ها نشان می‌دهد برخی از نهادها که در گذشته تنها خواهان مقالات علمی بودند، رویکرد خود را تغییر داده‌اند. منظور این است، اغلب اوقات از مقالات علمی حمایت نمی‌کنند، اما چتر حمایتی خود را برای یک محصول تولیدی باز می‌کنند. شرایط نسبت به زمانی که ایران ترک کردم بسیار بهتر شده، امیدوارم روال فعلی ادامه‌دار باشد.
وقتی دارو هم زهر می‌شود!
یخچال یا کابینت خانه‌های بسیاری از ایرانی‌ها، داروخانه‌هایی نسبتاً مجهز هستند که انواع و اقسام داروها را می‌توان در آنها پیدا کرد و برای تجویز دارو هم به سال‌ها درس خواندن و دکتر داروساز شدن نیاز ندارید. داروهایی مربوط به آخرین مراجعه به پزشک که به صورت کامل مصرف نمی‌شوند و بعد از بهبود نسبی، برای خوددرمانی‌های بعدی راهی کابینت‌ها یا یخچال‌ها می‌شوند. جدا از اینکه داروها نباید بدون تجویز پزشک برای موارد مشابه بیماری استفاده شوند، شیوه نگهداری صحیح داروها مسئله مهمی است که خانواده‌های ایرانی کمتر به آن توجه دارند.
بسیاری از مردم از شیوه نگهداری صحیح داروها اطلاع ندارند و حتی نمی‌دانند که برخی داروها در داروخانه‌ها درون یخچال‌های مخصوص نگهداری می‌شوند؛ برخی داروها هم باید در دماهای خاصی نگهداری شوند و قرار دادن آنها در یخچال، باعث خراب شدن آنها می‌شود. این نکات نشان می‌دهد که اساساً خانه‌ها، مکان مناسبی برای نگهداری طولانی‌مدت داروها نیستند. در عین اینکه پدیده خرید و انباشت دارو در خانه، هزینه زیادی را به نظام بهداشت و درمان کشور تحمیل می‌کند، بی‌توجهی به شیوه نگهداری درست داروها با خطرات زیادی همراه است.
دارویی که قرار است دوای دردی باشد، گاهی خودش به دردی تازه تبدیل می‌شود. شاید ندانید که نقص در زنجیره سرد، باعث از بین رفتن کیفیت دارو شده و حتی می‌تواند آن را به زهری مرگبار برای بیمار تبدیل کند! نگهداری غیراصولی، کیفیت داروها را کاهش می‌دهد و گاهی حتی می‌تواند منجر به مرگ می‌شود. این موضوع را یادآوری کردیم تا بگوییم بی‌توجهی به زنجیره سرد نه تنها در خانه‌ها، بلکه در مقیاس بزرگتر یعنی سازمان‌های دارویی و حتی انتقال خون هم وجود دارد.
- در بحث کیفیت دارو، فرآورده‌های خونی و موادغذایی، زنجیره سرد چقدر اهمیت دارد؟
«تگ‌های شیمیایی» در کنار محصولات حساس به دما مثل فرآورده‌های خونی قرار می‌گرفتند تا اطلاعاتی از وضعیت کالا تا زمان مصرف ارائه دهند. این تگ‌ها شبیه به سیستم‌های آنالوگ قدیمی هستند، یعنی محدودیت‌هایی در نگهداری، مصرف و طول عمر دارند. با توجه به سابقه اعضای تیم در زمینه تحصیلات در رشته الکترونیک، به این نتیجه رسیدیم تا یک محصول جدید با دقت بیشتر، عمری طولانی‌تر و شرایط نگهداری آسان‌تر، جایگزین تگ‌های شیمیایی کنیم که در حوزه واکسن و فرآورده‌های خونی کاربرد داشته باشند.
با استفاده از هوش مصنوعی می‌توانیم کارایی‌های جدیدی به تگ‌ها اضافه کنیم؛ به طور مثال، تلفن‌های قدیمی را با گوشی‌های همراه هوشمند مقایسه کنید. تلفن‌های ساده قدیمی یک ابزار برای برقراری ارتباط میان دو نقطه بودند در حالی که تلفن‌های هوشمند خدمات متعددی جدیدی مثل ذخیره‌سازی اطلاعات و عکاسی دارند. تگ‌های تولیدی ما مشخصات کامل مسیر حمل و نقل یک محصول، زمان فعال شدن، پلاک وسیله نقلیه‌ای که یک کالا را حمل کرده، خروج محصول از یک منطقه، موقعیت و کیفیت از خروج از منطقه را هم نشان می‌دهند. با استفاده از این امکانات می‌توانیم به این پرسش پاسخ دهیم، آیا یک کالا قابلیت مصرف کردن را دارد؟
صرفاً تصمیم داشتیم تا محصول تولیدی خود را جایگزین تگ‌های شیمیایی کنیم. اگرچه باور داشتیم که محصولی بسیار قوی ساخته‌ایم، اما نتوانستیم آن را به کالایی رایج در بازار تبدیل کنیم. کاربرد اصلی این محصول برای فرآورده‌های خونی به ویژه خون‌هایی است که به بیماران تزریق می‌شود. نتوانستیم با سازمان انتقال خون ارتباط موثری برقرار کنیم، چندین بار به سازمان مراجعه کردیم و پیشنهادهایمان را ارائه دادیم. دکتر سورنا ستاری (معاونت علمی و فناوری و ریاست بنیاد ملی نخبگان) برای برقراری ارتباط به ما کمک کردند، اما با ساختاری روبرو بودیم که نسبت به تکنولوژی جدید مقاوم بود.
کنترل کیفی فرآورده‌های خونی و نظارت بر این پروسه توسط سازمان انتقال خون انجام می‌شود. هیچ ناظری بیرون از بدنه سازمان وجود ندارد؛ دریافت‌کنندگان هم از پروسه اهدا تا تزریق هیچ اطلاعی ندارند. برآیند اهدای خون تا تزریق و کیفیت خون می‌تواند از بزرگ‌ترین مسائل درمانی باشد، اما متاسفانه نسبت به آن غفلت می‌شود.
پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی از ما حمایت کرد
جهاد دانشگاهی همواره تلاش کرده تا پذیرای طرح‌ها و اختراعاتی باشد. پیشرفت و توسعه علمی دو مولفه‌ای هستند که در اساسنامه این نهاد مورد توجه قرار گرفته‌اند. بنابراین جهاد دانشگاهی تلاش می‌کند با توجه به توامندنی‌های متخصصان داخلی و نیازهای پیشرو از نخبگان و طرح‌های نوآورانه آنها حمایت کند.
- چه نهادهایی از تولیدات شما حمایت کردند؟
محصول Cool Tag Pro از دیگر محصولات تولیدی ماست که چندین مرحله پیشرفته‌تر و هوشمندتر است و برای مانیتورینگ دما کاربرد دارد. پژوهشگاه رویان برای انتقال 20 هزار خون بندناف از بیمارستان تا بانک خون از این تگ استفاده می‌کند. پژوهشگاه رویان به شکل هوشمندانه‌ای وارد این فضا شده و کنترل کیفی بر این پروسه را به خوبی انجام می‌دهد. حدود یک سال از همکاری ما با پژوهشگاه رویان می‌گذرد که در این بازه زمانی اطلاعات ارزشمندی جمع‌آوری شده است. این داده‌ها نه تنها برای پژوهشگاه ارزشمند است، بلکه از منظر علمی هم بسیار کاربرد دارد. تمامی اطلاعات از زمان بدو تولد تا خون بندنافی که ذخیره‌سازی می‌شود، وضعیت و کیفیت مسیر انتقال، همگی بررسی و ذخیره می‌شوند.
مجموعه صنایع غذایی خوشگوار برای مانیتورینگ زنجیره سرد محصولات خود از Cool Tag ball ما استفاده می‌کند. لباس محصولات قدیمی خود را تغییر دادیم، اما کار راحتی نبود؛ به این نتیجه رسیدیم و نسبت به این موضوع خرسند هستیم، چرا که این تگ به پایه و اساس محصول بعدی ما تبدیل شد. این محصول روی سطح مایعات قرار می‌گیرد، به طور مثال می‌تواند کیفیت شیر را هنگام خروج از مزرعه تا کارخانه بررسی کند. اگر کوچک‌ترین ناخالصی به محصولی که پایش آن را انجام می‌دهد وارد شود، هشدار و گزارشی ارائه می‌دهد. این مجموعه از یک محصول آمریکایی بزرگ و سنگین برای زنجیره سرد محصولات خود استفاده می‌کرد. اگر این قطعه خراب شود، بازه زمانی تعمیر آن حدود 2 ماه طول می‌کشد، چرا که باید قطعه را به اروپا ارسال کنند. مدیرعامل این مجموعه نسبت به پیش‌بردن صفر تا صد یک محصول، توسعه تیم و محصولات آشنا هستند.
ضرر و و زیان را از همان جیبی می‌پردازند که سود به آن سرازیر می‌شود. متاسفانه سود و زیان مجموعه‌های دولتی به یک منبع وصل نیست، همین موضوع سبب می‌شود که تا کسی برای ضرر یک مجموعه دلسوزی نکند. با مجموعه‌های دولتی صنایع غذایی و دارویی وارد مذاکره شدیم، اما شرایط در جلسه اول به نحوی پیش می‌رفت که تمایلی برای ادامه دادن نداشتیم. جمله «دولت بودجه‌ای ثابت به من تخصیص می‌دهد» را به زبان می‌آوردند؛ منظور این بود حاضر نبودند تا برای به کارگیری تکنولوژی هزینه کنند. همچنین بیماران درباره مسائلی مثل عفونت بعد از عمل و چرایی آن آگاهی ندارند و از این موضوع شکایت نمی‌کنند؛ این مسائل سبب می‌شود تا بدنه دولتی نسبت به بکارگیری تکنولوژی نوین منفعل باشد.
مجموعه‌های دولتی نسبت به موضوع بازگشت سرمایه بی‌توجه هستند، چرا که معتقدند که این مبلغ به حساب دولت واریز می‌شود. گویا چند جزیره غیرمشترک المنافع در کنار هم قرار دارند که هرکسی به جیب خود فکر می‌کند. وقتی که منافع شخصی تنها ملاک کار قرار می‌گیرد، مولفه‌هایی مثل کیفیت محصول، فاسد یا سالم بودن آن به دست فراموشی سپرده می‌شود. اگر موضوع وجدان به میان بیاید، شاید این مسائل در کانون توجه قرار گیرد. هنگامی که هیچ نظارتی بر کنترل کیفیت و عملکرد سازمان‌های تولیدی اتفاق نیفتد، لزومی ندارد که از تکنولوژی بهتری استفاده کنند. تنها بودجه است که خرج می‌شود.
تصمیم گرفتیم تا محصول جدیدی از جنس استیل تولید کنیم و آن را Cool Tag Process نامگذاری کردیم. امکانات این محصول بسیار بیشتر است، یعنی نسبت به محصولات اولیه گستردگی دمایی بیشتری دارد. نیازمندهای صنایع مختلف را انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که وضعیت لحظه‌ای سردخانه‌های صنایع را باید به صورت آنلاین بررسی کرد. پارامترهای متفاوت با توجه به ماهیت محصول بر کیفیت آن تاثیر می‌گذارند؛ گاهی فقط دما اهیمت دارد، گاهی علاوه بر دما، رطوبت هم می‌تواند کیفیت محصولات دارویی را کاهش دهد. این احتمال وجود دارد که فشار نیز کیفیت یک محصول را دستخوش تغییرات کند. پارامترهای مختلف را به صورت آنلاین بررسی می‌کنیم، سپس دیتا را آنالیز کرده و سپس نمایش می‌دهیم.
گذر زمان و جدی‌تر شدن چالش‌ها
به طور قطع، شرکت‌های دانش بنیان به واسطه ساختار اقتصادی ایران با مشکلات متعددی روبرو هستند. به گفته فعالان این زیست‌بوم، مشکلات در گذر زمان جدی می‌شود، چرا که رویاها به واسطه موفقیت‌های قبلی محقق می‌شوند. در این شرایط، سخن از اهداف جدید به میان می‌آید که خود آغاز یک راه جدید پر پیچ و خم است.
- مقام معظم رهبری، تقویت تولید دانش‌بنیان را تنها راه دستیابی به پیشرفت عادلانه و حل مشکل فقر عنوان کردند. مهم‌ترین چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان کشور از دیدگاه شما چیست؟
برخی از چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان به همراه محصولات می‌آیند. شرایط فعلی خودم با 3 سال گذشته را نمی‌توانم مقایسه کنم. معتقد بودم، اگر ایده و یک نمونه اولیه شکل بگیرد به این معنا خواهد بود که یک محصول را در دست داریم. در حال حاضر بر این باور هستم تا زمانی که از یک محصول تولیدی باید 10 هزار نسخه داشته باشیم تا ادعا کنیم یک محصول را در دست داریم. به طور قطع، با گذر زمان تعداد مدنظر افزایش می‌یابد. ساخت یک محصول را نباید تنها مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان دانست، بلکه فروش و کسب درآمد را هم باید در نظر داشت. مدتی است که با شرکت میهن مذاکرات خود را آغاز کرده و پروژه‌ای را به صورت پایلوت اجرا می‌کنیم. نوع مدیریت و ترتیب سازمانی این مجموعه غذایی بسیار منسجم است؛ به این موضع فکر می‌کنم که چه زمانی می‌توانیم به ساختار مدیریتی این شرکت دست یابیم. اغلب شرکت‌های دانش بنیان ایجاد چنین ساختاری را بلد نیستند.
یکی از دیگر چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان توسعه بازار است. قوانین توسط قانون‌گذار نوشته شده، اما اجرا نمی‌شود. به طور مثال، تخم‌مرغ از حساس‌ترین محصولات به دما است، اما زنجیره سرد به دلیل سیاست‌های سرکوب قیمت این کالا به دست فراموشی سپرده می‌شود. این محصول حساس غذایی با وسیله نامناسب مثل خاور حمل و نقل می‌شود. سازمان غذا و دارو از نقش نظارتی خود و اجرا قانون غافل است. اجرا نشدن قانون یک حلقه مفقوده است، همین مسائل سبب می‌شود تا به سراغ شرکت‌های خصوصی برای ارائه محصولات خود بروم.
عملکرد صنایع غذایی نسبت به صنایع دارویی بسیار موفق‌تر است، در حالی که ارزش افزوده دارو بسیار بیشتر است. صنایع دارویی برای ارائه گزارش دقیق و صحیح از وضعیت یک محصول مقاومت می‌کنند، چرا که مردم از فساد یک محصول غذایی آگاه هستند، اما نسبت به محصولات دارویی چنین دیدگاهی ندارند. فساد دارویی بسیار مهم است، یک دارو می‌تواند طول دوره درمان را افزایش دهد یا یک بیمار را به کام مرگ بکشاند. شاید یک بیمار هرگز تصور نکند که کیفیت دارو به دلیل نقص زنجیره سرد از بین برود یا سبب مرگ شود. زنجیره سرد به دلیل کمبود بودجه به دست فراموشی سپرده شده است.
شرکت‌های دانش بنیان متعددی را دیده‌ام که به موفقیت دست یافته‌اند یا شکست خوردند. بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان همچون ما، بدنه قوی و پشتوانه مالی چندانی ندارند. هنگامی که برای توسعه محصولات خود تقاضای تسهیلات بانکی می‌کنیم، لیست تمامی دارایی‌ها شرکت‌ها را می‌خواهند. اگر شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه بسیاری داشتند هیچگاه برای دریافت تسهیلات کم درخواست نمی‌دادند. پشتوانه اعتبار قوی مورد نیاز است تا گستره ارائه محصولات خود را بزرگتر کنیم.
از بزرگترهای قوه مجریه می‌خواهیم در تخصیص بودجه و سرمایه‌گذاری‌هایی که برای بخش های مختلف انجام می‌دهند به حلقه گمشده و مهم «بازگشت ارزش» توجه کنند. بسیاری از کسانی که یک محصول را عرضه می‌کنند اما خودشان ناظر و ناظم بر کنترل کیفی محصول هستند. اگر سازمان‌های ناظر از بدنه سازمان‌های تولیدی و اجرایی جدا شوند، اتفاقات خوبی صورت می‌گیرد.
نگاه پارک علم و فناوری دانشگاه تهران آکادمیک است
طبق اساسنامه پارک‌های علم و فناوری مصوب شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم (1381)، پارک علم و فناوری، سازمانی است که به وسیله متخصصان حرفه‌ای مدیریت می‌شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقای فرهنگ نوآوری و رقابت سازنده میان شرکت‌های حاضر در پارک و مؤسسه‌های متکی بر علم و دانش است. برای دستیابی به این هدف، پارک‌های علمی ضمن به جریان انداختن و مدیریت دانش و فناوری در میان دانشگاه‌ها، مؤسسه‌های تحقیق و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار، رشد شرکت‌های متکی بر نوآوری را نیز از طریق مراکز رشد و فرآیندهای زایشی تسهیل می کنند. به نظر می‌رسد که این توجه به توسعه محصول در برخی از پارک‌ها جایگاهی ندارد.
- عملکرد پارک‌های علم و فناوری را چطور ارزیابی می‌کنید؟
پارک‌های علم و فناوری دانشگاه تهران و پردیس، هرکدام از ما حمایت کردند. اگرچه دانشجوی دانشگاه تهران هستم و به این مکان آموزشی عِرق دارم، اما دیدگاه پارک علم و فناوری پردیس را بیشتر دوست دارم. پارک علم و فناوری پردیس به واسطه ورود برخی از صنایع بزرگ به مسائل نگاه واقعی‌تری دارد. اتفاقات جدی‌تری در این پارک اتفاق می‌افتد. نگاه علمی به مسائل در پارک علم و فناوری تهران هنوز قالب است. مسائلی مثل تفاوت میان نمونه اولیه و کالای نهایی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. مفاهیمی از این دست هنوز در پارک دانشگاه تهران جا نیفتاده است.
چالش‌های شغلی زنان و مردان مشترک است
سهم زنان در اشتغال کشور کمتر از 20 درصد است و مدیران عامل حدود 11 درصد شرکت‌های دانش‌بنیان را زنان تشکیل می‌دهند. این آمار نشان‌دهنده نقش برجسته زنان در حوزه‌های پیشرفته علم، فناوری و نوآوری است. شناسایی و معرفی ظرفیت‌ها، استعدادها و توانمندی‌های زنان در حوزه‌های علمی و فناورانه، توجه به نقش ارزنده زنان در اقتصاد دانش‌بنیان و معرفی ظرفیت‌های موجود در جامعه علمی زنان، الگوسازی شخصیت‌های موفق و پیشرو در حوزه فناوری‌های برتر برای زنان و ایجاد بستر مناسب برای معرفی محصولات فناورانه حاصل از تحقیقات زنان در شرکت‌های دانش‌بنیان فارغ از نقش‌های اجتماعی آنها موضوعی بسیار مهم است که باید در کانون توجه قرار گیرد.
- شما به عنوان یک زن و مدیرعامل شرکت، دیدگاه جنسیتی در جذب نیروهای کار داشتید؟
تنها دختر خانواده پدری هستم و 4 برادر دارم. پدرم همواره از من حمایت کرد و با حمایت‌های همسرم که جزو این تیم است به این مرحله رسیدم. فضای فعلی برای اشتغال زنان نسبت به گذشته مناسب‌تر است؛ وقتی یک زن در محیط کار تشویق می‌شود، بسیار خوشحال می‌شوم. وقتی یک محیط کار استرس‌زا باشد، هیچ تفاوتی میان زن و مرد بودن وجود ندارد، چرا که هر دو در آن محیط قرار دارند. وقتی یک کار را آغاز می‌کنیم، چالش‌های بسیاری وجود دارد؛ به این موضوع نباید با دیدگاه جنسیتی نگاه کرد. چه زنان و مردان وقتی در یک موقعیت شغلی قرار گیرند به طور قطع شرایط آسان‌تری را تجربه می‌کنند تا اینکه دست به کارآفرینی بزنند.
هنگامی که یک رزومه برای درخواست همکاری را بررسی می‌کنم، هیچ توجهی به جنسیت متقاضی نمی‌کنم. خانم‌ها در انجام کار دقیق‌تر هستند و محیطی را ایجاد کرده‌ام تا دوستانه در کنار هم فعالیت کنیم.
انتهای پیام
